సంక్షిప్త గీతాధ్యయన పుష్పం
Summary of a study on Bhagawad Gita
మూలము : శ్రీ వ్యాస మహర్షిచే విరచించబడిన జయము / మహాభారతము (భీష్మ పర్వము)
అధ్యయన వ్యాఖ్యానము : (అధ్యయన విద్యార్థి) యేలేశ్వరపు హనుమ రామకృష్ణ (YHRK)
1.) అర్జున విషాదయోగ పుష్పము (వైరాగ్యం)
- శ్రీకృష్ణా! మా బంధువులను నేనే చంపటమేమిటయ్యా? ఆ కౌరవులు పంచ మహాపాతకాలకు ఒడిగట్టినవారు - ధర్మాధర్మ విచక్షణ చేయకుండా క్రూరకర్మలకు ఉపక్రమించినవారు కావచ్చు గాక! అయితే మాత్రం? మేము మంచివారమని కదా అందరూ అనుకోవటం!
- ‘‘కులద్రోహం - బంధుహాని - వర్ణసంకర కారకం - జాతిధర్మ వినాశకం - గురువులకు బాధ కలిగించేది’’ మొదలైన దోషములతో కూడిన ఈ యుద్ధం నేను ఎందుకు చేయాలి? మానివేయవచ్చు కదా!
- నా బంధువులే మరణించటం జరుగుచుండగా, ఇక రాజ్య సుఖం నాకెందుకు? నేను యుద్ధం ఇప్పుడు చేయలేను.
- ఈ విధంగా పలికి, అత్యంత దుఃఖంతో కూడియున్న స్థితిలో అర్జునుడు గాండీవమును ప్రక్కకు నెట్టివేశారు.
2.) సాంఖ్యయోగ పుష్పము (వివేచన - విశ్లేషణ)
- నీవు ఏ నీ బంధువుల దేహముల గురించి దుఃఖిస్తున్నావో …, అదంతా దుఃఖార్హమే కాదు!
- ప్రతి జీవుడు ఈ వర్తమాన దేహం కంటే మునుముందే ఉన్నాడు. ఆ తరువాత కూడా సత్-చిత్‌-ఆనంద స్వరూపుడుగా ఎప్పటికీ ఉండబోవుచున్నాడు.
- ఆత్మస్వరూపుడగు ఈ జీవుడు వస్త్రం ధరించినట్లుగా ఈ దేహం ధరిస్తున్నాడు, త్యజిస్తున్నాడు. మరొక దేహం ధరిస్తున్నాడు. ఇందులో దుఃఖించవలసినదేమున్నది?
- దేహి నిత్యుడు. దేహము అనిత్యం.
- స్వధర్మం దృష్ట్యా చూచినప్పుడు ఈ యుద్ధం చేయటం ఒక సైనికునిగా అది నీ కర్తవ్యం. ఇది యాదృచ్ఛికంగా నీకు నియమించబడిన విధ్యుక్త ధర్మం.
- నీ కర్తవ్యం నీవు విస్మరిస్తే….. అప్పుడు నీవు ఇహ - పరాలు పోగొట్టుకున్నవాడవౌతావు.
- ‘అర్జునుడు పిరికివాడు - మోసగాడు’ అని నీ గురించి లోకం తూలనాడటం ప్రారంభిస్తుంది.
- అందుచేత ధర్మరక్షణ కొరకై నీ ఈ నియమిత ధర్మమును - ‘బుద్ధి యొక్క ఏకాగ్రత రూపుదిద్దుకోవటానికి సృష్టికర్తచే ప్రసాదించబడిన అవకాశం’ … అని భావించి నిర్వర్తించు.
- స్థితప్రజ్ఞ లక్షణములను ఆశ్రయించు. సర్వప్రాపంచిక సంబంధమైన కామములను త్యజించి, దృశ్యములోని శుభ-అశుభ విషయములపట్ల స్నేహ-ద్వేషములను అధిగమిస్తూ, తాబేలువలె ప్రజ్ఞను ఇంద్రియ- ఇంద్రియార్థముల నుండి విరమింపజేస్తూ, ఆత్మవైపుగా మరలింపజేస్తూ మమకార-అహంకార రహితుడవై హృదయంలో శాంతిని ప్రతిక్షేపించుకో.
3.) కర్మయోగ పుష్పము (అనాసక్తితో నియమిత కర్మ)
- యజ్ఞభావంతో నియమిత కర్మలను చక్కగా నిర్వర్తించు.
- ఈ దేహాలన్నీ ఎవరి యజ్ఞక్రియలచే సర్వదా సంరక్షించబడుచున్నాయో, అట్టి దేవతలకు కృతజ్ఞతా పూర్వకంగా స్వధర్మములను నిర్వర్తించి సమర్పించు.
- స్వధర్మానుసారం చేయవలసియున్న కర్మలను సంసిద్ధిని ప్రసాదించే పూజాపుష్పాలుగా తీర్చిదిద్దుకో.
- పూర్ణజ్ఞానులు కూడా లోకశ్రేయస్సును దృష్టిలో పెట్టుకుని నియమిత కర్మలను నిర్వర్తిస్తున్నారు.
- ఏ జీవుడికైనా కర్మల నిర్వహణచే బంధం ప్రాప్తిస్తోందా? లేనేలేదు. మరి? అంతరంగంలో దాగియున్న కామ - క్రోధాలే బంధమును కలుగ జేస్తున్నాయి. నీ ఇంద్రియ - మనో - బుద్ధులలో దాగియున్న అంతఃశత్రువులగు కామ - క్రోధాలను జయించటానికి నియమిత విధ్యుక్త ధర్మాలే ఉపాయాలు. కనుక, ఉత్తిష్ఠ! ఉత్తిష్ఠ!
4.) జ్ఞానయోగ పుష్పము (బ్రాహ్మీభావన జోడించిన కర్మ)
- కర్మలను (స్వధర్మములను) ఉపాసనా రూపంగా జ్ఞానమార్గంలో తీర్చి దిద్దుకోవటం (Converting one’s own work as worship) జ్ఞానకర్మయోగం.
- ‘‘జన్మరహితుడైన పరమాత్మ ‘ధర్మరక్షణార్థం - దుష్ట శిక్షణార్థం - ధర్మసంస్థాపనార్థం’ … భౌతిక దేహపూర్వకంగా లోకంలో ఆవిర్భవిస్తూ ఉంటారు’’… అను అవగాహనలో అవతారమూర్తి యొక్క దివ్యత్వమును ఉపాసించు వారు క్రమక్రమంగా స్వస్వరూప విషయమై తమ గురించి ‘‘నేను సర్వదా జన్మరహితుడను’’… అని గ్రహిస్తూ పునర్జన్మరాహిత్యం సముపార్జించుకుంటున్నారు.
- ఈ జగన్నాటక ప్రదర్శనలోని బ్రాహ్మణ - క్షత్రియ - వైశ్య - శూద్ర స్వభావ జీవులంతా పరమాత్మచేతనే గుణ - కర్మ విభాగ పూర్వకంగా సృజించబడుచున్నారు. అయితే, సర్వాంతర్యామియగు పరమాత్మ గుణాతీతులు. గుణములకు కేవల సాక్షి! గుణములు ప్రదర్శించు లీలా వినోదులు! కర్తృత్వ - భోక్తృత్వ రహితులు!
- అట్టి పరమాత్మను స్వకర్మ పుష్పములచే ఉపాసించి కర్మాతీతస్థానం చేరాలి. అట్టి ప్రయత్నశీలురు- ‘‘బ్రహ్మకర్మ - దైవోపాసన - సంయమోపాసన - యోగోపాసన - స్వాధ్యాయోపాసన - దానము - తపస్సు’’ … మొదలైన యజ్ఞకర్మలయందు నిష్ఠులై వారివారి మార్గములతో ఉపాసన నిర్వర్తించి పరమాత్మస్థానం సముపార్జించుకుంటున్నారు.
- అయితే, అట్టి యజ్ఞాలన్నీ కర్మల చేతనే నిర్వర్తించబడుచున్నాయని గ్రహించు! అన్ని కార్యక్రమముల వెనుక ప్రయత్న యజ్ఞమే (‘‘కర్మ (Effort)’’ యే) ఆధారమైయున్నది.
- అన్ని యజ్ఞముల అంతిమ ప్రయోజనం ఆత్మజ్ఞానమే!
- అట్టి ఆత్మజ్ఞానం చేతనే ఈ జీవుడు సర్వదుఃఖాల నుండి తరించగలడు.
- ఏ సమాచారంచేత ‘‘స్వస్వరూప - పరమాత్మయందే ఈ జగద్దృశ్యమంతా ఏర్పడి ఉన్నది. స్వస్వరూప - పరమాత్మయే ఈ జగద్దృశ్యంగా స్వకీయ మాయచే విస్తరించి ఉన్నారు’’… అని గ్రహించటం జరుగుతోందో అదియే ‘ఆత్మజ్ఞానం’. అద్దానితో సమానమైనది, పవిత్రమైనది మరింకేదీ లేదు.
- తత్త్వదర్శులగు మహనీయులను శరణువేడి స్వస్వరూపాత్మజ్ఞానం (సోఽహమ్‌ - తత్వమ్‌ శబ్దార్థం) సముపార్జించుకోవాలి.
- యోగఃసిద్ధునమ్‌ (ప్రయత్నశీలునకు) ఉచిత సమయంలో ‘ఆత్మజ్ఞానం’ తన హృదయంలోనే వికసిస్తోంది.
- ప్రతిజీవుడు ఆత్మస్వరూపుడే! అయితే, అట్టి ఆత్మజ్ఞానం ’‘అజ్ఞానము’’చే కప్పబడి ఉన్నది.
- ’‘ఆత్మజ్ఞానాగ్ని’’ని హృదయంలో రగిలింపజేస్తూ ఉండగా ‘కర్మలు’ అనే కట్టెలగుట్టలు భస్మమైపోగలవు.
- ’జ్ఞాననౌక’తో స్వప్నసదృశమగు ఈ దృశ్యముపట్ల “ఇది సత్యమే-నిజమే” … అనే అజ్ఞాన సంసార సముద్రం దాటివేయవచ్చును.
- కనుక, అర్జునా! ఉత్తిష్ఠ! జీవితం ఒక గొప్ప అవకాశం. కర్మయోగం ఆశ్రయించి కర్మలన్నీ సన్యసించివేయి. జ్ఞానయోగంతో సంశయాలన్నీ తొలగించుకో! ఆత్మ స్వరూపుడుగా నిన్ను నీవు తీర్చిదిద్దుకో! జ్ఞానఖడ్గంతో సంశయాలన్నీ త్రెంచివేసి ఆత్మధర్మ స్వరూపుడవై వెలుగొందు. ఉత్తిష్ఠ! (Wake up and Arise!)
5.) కర్మసన్యాసయోగ పుష్పము (ఆత్మయోగ సాధనగా కర్మ సమర్పణ)
- ‘‘ఇంద్రియములు ఇంద్రియార్థములతో ప్రవర్తిస్తూ ఉండగా… నేను వాటికి వేరుగా అప్రమేయుడనై వున్నాను’’ అను ధారణమునకు ఉపక్రమించు.
- ‘‘సంగం’’ లేకుండా కర్మలు నిర్వర్తించేవానికి ఆత్మసాక్షాత్కారం సులభం.
- పరమాత్మను ఉద్దేశించి స్వధర్మం నిర్వర్తించు.
- సంగరహితంగా, సమర్పిత భావంతో నియమిత కర్మలు నిర్వర్తిస్తూ దృష్టిని పవిత్రం చేసుకో!
- సర్వే-సర్వత్రా కర్మలకు కర్మఫలితాలకు అతీతమైన సందర్శనమే కర్మసన్యాసయోగం.
- అనగా, ఈ కనబడేదంతా… సర్వదా నిత్యోదితమై వేంచేసియున్న స్వయమాత్మ ప్రదర్శనంగా, స్వస్వరూపాత్మగా, సందర్శించటమే - ‘‘కర్మసన్యాస యోగం’’
6.) ఆత్మసంయమ యోగపుష్పము (ధ్యానం ద్వారా ఆత్మోపాసన)
- ’’ఈ మనస్సును పరమాత్మయందు లయింపజేయాలి. అందుకు ‘ధ్యానము’ ఒక ముఖ్యమైన మార్గం.
- ’ధ్యానం’తో ’ధ్యాస’ను ఎట్లా ఎక్కడ నిలపాలో గమనించు.
- ధ్యానఫలంగా ‘‘ఈ జగత్తంతా నాయందే ఉన్నది. ఈ జగత్తు నాచే పరిపూర్ణమైయున్నది’’ అని గమనించగలవు. కనబడేదంతా మమాత్మ స్వరూపమే - అను అనునిత్యానుభూతియే యోగము యొక్క పరాకాష్ఠ.
- ‘ధ్యానం’ కొంతకొంతగా అనుసరించినప్పటికీ అది ఈ సంసారభయాన్ని తొలగిస్తుంది.
- ధ్యానం ప్రవృద్ధమగుచూ జన్మజన్మాంతరాలలో ’‘ఆత్మసాక్షాత్కార ఉన్నతి’’కి కారణం కాగలదు.
- ధ్యానం కొరకు ప్రయత్నించకుండానే, ‘‘కష్టం - కష్టం’’….అని పలుకుచు ‘జీవితము’ అనే అవకాశాన్ని వృథా చేసుకోవడం ఉచితం కాదు.
- ప్రయత్నశీలురు ఆత్మానుభూతికి తప్పక అర్హులగుచున్నారు. ‘ఆత్మౌపమ్యేవ సర్వత్రా’’… అనునది ఆస్వాదించు.
7.) విజ్ఞానయోగ పుష్పము (జ్ఞానముయొక్క ప్రత్యక్షానుభవం)
- జ్ఞానం విజ్ఞానంగా రూపు చెందాలి.
- ’‘(1) నేను (2) నా అష్టవిధ ప్రకృతి’’ - ఈ రెండు వేరు వేరు. వాటిని విభాగించి సందర్శించటమే విజ్ఞానయోగం.
- జగద్విషయాలకై పరమాత్మను ఉపాసిస్తే, అది సరిపోదు.
- ఆర్త - జిజ్ఞాస - అర్ధార్ధి ఉపాసకులు జగత్తులో ఏదో పొందాలని ఉపాసిస్తున్నారు. జ్ఞానికి పరమాత్మయే ప్రియవస్తువు. ఆర్తుడు - జిజ్ఞాసువు - అర్ధార్థి … వీరు క్రమక్రమంగా జ్ఞానోపాసనకు ఉపక్రమించి …, అప్పుడు ’’ వాసుదేవ సర్వమితి - వాసనాత్‌ వాసుదేవస్య వాసితంతే జగత్రయం - అంతా వాసుదేవమయమే’’… అని గమనిస్తున్నారు.
- కర్మయోగి జ్ఞాని అయి ‘‘మమాత్మా సర్వభూతాత్మా - మత్తపరతరం నా అన్యత్‌ కించిదస్తి’’ … అను అనునిత్యానుభవ స్థితికి వేంచేస్తున్నాడు.
8.) అక్షర పరబ్రహ్మ యోగ పుష్పము (మార్పులేని ఆత్మతో సంయోగం)
- మార్పుచేర్పులకు అతీతమగు ప్రతి జీవుని యొక్క స్వస్వరూపమే బ్రహ్మము.
- అట్టి పరబ్రహ్మము యొక్క ‘ప్రకృతి’ (లేక) ‘స్వభావము’ - ’‘అధ్యాత్మము’.
- పరమాత్మ యొక్క ‘‘దేహ - దృశ్య సంబంధమైన భావన - అద్దాని ఉపసంహరణ’’ … ఇదియే ‘కర్మ’.
- మార్పు చెందేదంతా ‘‘అధిభూతం’’.
- ఈ దేహంలో సంచరిస్తూ నడిపించేది అధిదైవం.
- సర్వజీవులలో సదా వేంచేసియున్న సర్వాంతర్యామిని ఉపాసించి ‘క్షరము’ నుండి బయల్వెడలి అక్షర పరబ్రహ్మ యోగమును సముపార్జించుకోవాలి.
- ‘‘స్థితులు మారుతాయి. గతులు మారుతాయి. దేహాలు వస్తాయి, పోతాయి. నేను మారను’’ అనునదే అక్షరపరబ్రహ్మయోగము.
- ఆవృత్తి గతి (Path of Avocations) : ఈ జీవుడు స్వతఃగా ఆత్మ స్వరూపుడే! అయితే, యోగసాధకులగు కొందరు జగదంతర్గతమగు (బ్రహ్మాండమునకు అంతర్గతమైయున్నట్టి) స్థితిగతుల వైపుగా ఆశయం కలిగి ఉంటున్నారు. ఇది ‘కృష్ణగతి’ లేక ‘ఆవృత్తి మార్గం’ అని చెప్పబడుతోంది. వీరు పునరావృత్తికి లోను అగుచున్నారు.
- నివృత్తి గతి (Path beyond Avocations) : మరికొందరు యోగసాధకులు అనావృతి మార్గంలో ప్రయాణిస్తున్నారు. ఇది ‘శుక్లగతి’. దృశ్యమును అధిగమించి, కేవల ద్రష్టత్వమును - దృక్ స్వరూపమును ఆస్వాదింపజేయగల నివృత్తిమార్గం. వీరు అఖండానందస్వరూపులై పునరావృత్తి దోషం లేని వారగుచున్నారు.
- ఈ విధంగా జీవులంతా ఆవృత్తి - అనావృత్తి (Involvement and Withdrawal from Avocations) గతులలో ప్రయాణించే బాటసారులు. కానీ, ఆత్మ దృష్ట్యా అంతా ఒక్కటే! అందరూ అఖండ-అప్రమేయ- నిర్మలాత్మస్వరూపులే.
- పైరెండు విధాలైన బాటసారుల విశేషము చేతనే జీవులు. వేరువేరైన మనస్తత్వాలుగా దృశ్యపరంగా, కల్పితంగా కనిపిస్తున్నారు.
- ఈ కల్పనామాత్రమైన (1) దృశ్యమునుండి ఆత్మత్వము వైపుగా (2) ఆత్మత్వము నుండి దృశ్యమువైపుగా ప్రయాణించే ఈ జీవుల బాటసారులను చూచి యోగి ఏమాత్రమూ మోహం చెందడు.
- ఈ శుక్ల - కృష్ణ గతులను గమనించిన యోగి ‘‘తరంగాలు ఎటు నుంచి ఎటు సంచరిస్తున్నా అంతా జలమే కదా!’’ అని గ్రహిస్తున్నాడు. మోహం త్యజిస్తున్నాడు. సర్వభేధాలు అధిగమించి సర్వత్రా అఖండాత్మనే సందర్శిస్తున్నాడు.
- అర్జునా! యోగయుక్తుడవై సర్వదా సర్వము ఆత్మగానే దర్శించు. ఇదియే అక్షర పరబ్రహ్మయోగము.
9.) రాజవిద్యా-రాజగుహ్య యోగ పుష్పము (దృశ్యమును ఆత్మ స్వరూపంగా ఆస్వాదన)
- ఈ కనబడే దృశ్యమంతా కూడా - జలంలో రుచిగా, సూర్య - చంద్రులలో తేజస్సుగా, ఆకాశంలో అంతర్గతమైయున్న శబ్దతత్త్వంగా - ద్రష్టయందు దృక్‌గా ఏర్పడినదైయున్నది.
- స్వస్వరూపాత్మయే ‘‘అవిజ్ఞాతం - ఏమరపు’’ కారణంగా దృశ్యంగా చూడబడుతోంది.
- ఆత్మయందు ఈ జీవాత్మ - తదితర జీవుల ప్రహసనం లేదు. కాని, దృశ్యంగా కనిపించేదంతా ఆత్మయే! బంగారంలో ఆభరణం లేదు. బంగారమే ఆభరణాలుగా కనిపిస్తోంది.
- అన్యదేవతోపాసన దృశ్యాంతర్గత ఫలితాలు ఇస్తోంది. అయితే, అవి కాలపరిమితాలు. అందుచేత, స్వల్పమైనవి (అపరేయం).
- అనన్యోపాసనచే ఆ ఉపాసకుడు ‘‘ఇదంతా మమాత్మ స్వరూపమే’’….అనే స్థితికి చేరుచున్నాడు. ‘జగత్తే పరమేశ్వర స్వరూపము’ అని ఉపాసించువాడు జగత్ సాక్షిత్వము - జగత్ స్వరూపత్వం ఆస్వాదిస్తున్నాడు.
- భక్తితో సర్వాంతర్యామియగు పరమాత్మను ఆశ్రయించేవానికి పతనమే ఉండదు.
- అనిత్యమగు జగత్తును అధిగమించి జగదీశ్వరుని ఆశ్రయించాలి.
- కాబట్టి, అర్జునా! జగదానంద - జగత్ సాక్షీ స్వరూపుడవై విరాజిల్లు!
10.) విభూతియోగ పుష్పము
- పరమాత్మ యొక్క ఆద్యంతాలు దేవతా గణములు. మహర్షి గణములు కూడా ఎరుగరు.
- పరమాత్మ తత్త్వం దేవతల కంటే, మహర్షి గణముల కంటే మునుముందే ఉన్నది. అది వారిచే దర్శించబడి - ఆస్వాదించబడుతోంది.
- “పరమాత్మ అనాది” అని గ్రహించినవారు సర్వదోషముల నుండి విడివడుచున్నారు.
- అట్టి పరమాత్మయొక్క విభూతులను సంభాషించుకుంటూ భావన చేస్తూ - ఉపాసన చేస్తూ … భక్తజనులు తన్మయులై - పరమాత్మయందు ప్రవేశించి తత్స్వరూపులగుచున్నారు.
- పరమాత్మ సర్వ జీవుల ఆశయ స్వరూపుడై జగత్‌నాటక రచనను కొనసాగిస్తున్నారు.
- సర్వజీవుల మొదలు - మధ్య - చివర పరమాత్మయే!
- సూర్య - చంద్ర - నక్షత్ర - వాయు - అగ్ని - యమ - వరుణాది సర్వ శ్రీమత్‌ ప్రదర్శనా చమత్కారాలు పరమాత్మయే! అట్టి విభూతులకు సంఖ్యా పరిమితం లేదు.
- ఈ జగత్తంతా కూడా పరమాత్మ యొక్క ఒకానొక ‘అంశ’ యందు స్థితిని కలిగియున్నట్టి చమత్కార సన్నివేశం! ఈ కనబడేదంతా పరమాత్మయే! ఈ బ్రహ్మాండాలన్నీ కూడా అనంత కళాస్వరూపుడగు పరమాత్మయొక్క ఒకానొక చిత్కళా కిరణ విన్యాసము!
11.) విశ్వరూప సందర్శనయోగ పుష్పము
- అర్జునుని అభ్యర్థనను మన్నించి స్వామి దివ్య-జ్ఞాన చక్షువులను ప్రసాదించి ‘‘విశ్వరూప సందర్శన యోగం’’ ప్రదర్శించారు. ఈ దృశ్యమానమగు విశ్వము - ఇందలి జీవులు - దైవీతత్వాలు తనయందు సందర్శింపజేశారు.
- ఈ జీవుడు వాస్తవానికి దేహరూప పరిమితుడు కాడు. ఆత్మస్వరూపుడు. సర్వ విశ్వాంతర్గతుడు. విశ్వరూపుడు. విశ్వాధారుడు. ఈ జీవాత్మ స్వయంగా పరమాత్మతత్త్వము యొక్క భావనా/సంకల్ప స్వరూపమే!
- అట్టి విశ్వరూప సందర్శనయోగానికి స్వామి మార్గం చూపారు.
- అనన్యమైన భక్తితో ఆ పరమాత్మ తత్త్వాన్ని తెలుసుకొని, దర్శించి ప్రవేశించాలి.
- ‘‘సర్వకర్మలు ఆ పరమాత్మ కొరకై నిర్వర్తిస్తూ, పరమాత్మయే ఆశయంగా కలిగి (మహాశయుడై), పరమాత్మకు భక్తి ప్రపత్తులు సమర్పిస్తూ, ప్రాపంచికమైన సర్వసంగములు హృదయంలో రహితం చేసుకుంటూ, సర్వజీవులపట్ల వైరం త్యజించి, ప్రేమను పెంపొందించుకోవటం’’… అనునది విశ్వరూప సందర్శనయోగానికి మార్గం.
- ‘‘నా ఆత్మ స్వరూపమే ఈ సర్వజగత్తులుగా దృష్టికి విషయమగుచున్నది!’’ … అని గ్రహించటం ‘‘విశ్వరూప సందర్శనయోగం’’.
12.) భక్తియోగ పుష్పము
- పరమాత్మను వ్యక్తంగాను - అవ్యక్తంగాను, సాకారంగాను - నిరాకారంగాను, గుణసహితంగాను - గణరహితంగాను ఉపాసించవచ్చు. ఉభయములు శుభప్రదమే! ఒకే ఆశయం సిద్ధింపజేస్తున్నాయి.
- అయితే, ‘దేహభావన’ ఉన్నంతవరకు నామ-రూపాత్మకమైన వ్యక్తోపాసన (సాకారోపాసన) సులభ మార్గం. నిరాకారోపాసన కొంత కష్టమైనది.
- ఏ మార్గమైనా ఒక్కటే! అయితే ‘శ్రద్ధ’ ముఖ్యం.
- సర్వ కర్మలు పరమాత్మను ఉద్దేశించి సమర్పిత భావంతో నిర్వహిస్తూ ఉన్నవారికి - పరమాత్మ ఇక్కడి మృత్యు సంసార సాగరము నుండి తప్పక త్వరలో సముద్ధరిస్తున్నారు.
- ‘కర్మఫల సమర్పణ’ అనునది అభ్యాస - జ్ఞాన - ధ్యాన మార్గముల కంటే కూడా సులభమైన మార్గం.
- భక్తి లక్షణాలు :
- సర్వ సహజీవుల పట్ల ద్వేషం లేకపోవటం;
- స్నేహ - కరుణలు పెంపొందించుకోవటం;
- మమకార - అహంకారములు త్యజించి ఉండటం;
- ఇక్కడి ‘‘నిందా - స్తుతి’’, ఇక్కడి సుఖదుఃఖ సంఘటనల పట్ల సమత్వం వహించి ఉండటం;
- క్షమాగుణం అభ్యసిస్తూ సర్వప్రాపంచిక విషయముల పట్ల మౌనం వహించి ఉండటం;
- తృప్తి-సంతోషములను అలవాటు చేసుకోవటం;
- గృహబంధనాలన్నిటికీ అతీతత్వం కలిగి ఉండటం … మొదలైనవి.
- అట్టి భక్తిధర్మ అమృతమును ఎంతెంతవరకు సేవించ సాధ్యమో అంతంతవరకు యుక్తులై - అభ్యసించ యత్నించేవారు పరమాత్మకు ప్రియులగుచున్నారు.
13.) క్షేత్ర-క్షేత్రజ్ఞ విభాగయోగ పుష్పము
- ఈ దేహ ఇంద్రియ - ఇంద్రియ విషయ - మనో - బుద్ధి - చిత్త - అహంకార జగదాదులంతా ‘‘క్షేత్రము’’.
- అట్టి క్షేత్రమును తెలుసుకొనుచున్నవాడు (One who is Knowing) క్షేత్రజ్ఞుడు.
- సర్వ క్షేత్రములలోని క్షేత్రజ్ఞుడు పరమాత్మయే!
- పరమాత్మను సందర్శించటానికి జ్ఞానము మార్గము.
- ‘జ్ఞానము’ అనగా అమానిత్వం - అదంభిత్వం - అహింస - ఓర్పు - సత్యదృష్టి - గురోపాసన - శుచిత్వము - స్థైర్యము - ఇంద్రియ నిగ్రహము - శబ్ద స్పర్శాదుల పట్ల రాగము తొలగించుకోవటం మొదలైనవి. తదితరమైనదంతా అజ్ఞానము.
- క్షేత్రజ్ఞుడగు ఆత్మను అవగతం చేసుకోవటం జ్ఞాన పరాకాష్ఠ.
- ఆత్మస్వరూపుడగు పురుషుడు గుణములతో సంగం చేత ప్రకృతియందుండి ‘జీవుడు’ అనబడుచున్నాడు. అనేక జన్మ పరంపరలను అనుభవిస్తున్నాడు.
- క్షేత్రజ్ఞుడు దేహంలో ఉండి ‘‘సాక్షి - అనుమతించువాడు - భరించువాడు - అనుభవించువాడు - జగత్‌రచయితయగు మహేశ్వరుడు - కేవల సాక్షియగు పరమాత్మ’’…..ఈ పాత్రలన్నీ వహిస్తున్నాడు.
- ఆకాశంలో వాయువున్నట్లు ఆత్మయందు ఈ జగదనుభవాలు, ఉపాధులు మొదలైనవాటితో కూడిన ‘‘ప్రకృతి’’ ఉన్నది.
- ’‘పురుషుడు - ప్రకృతి’’లను వేరుచేసి దర్శించటం క్షేత్ర - క్షేత్రజ్ఞ విభాగయోగం.
- అట్టి విభాగయోగి ‘‘భూత ప్రకృతి’’ అనే బంధము నుంచి విడివడి ‘‘సర్వాంతర్యామి’’ అయి ప్రకాశిస్తున్నాడు. భూత ప్రకృతి మోక్షం చ, తతో యాతి పరాంగతిమ్‌ ॥
14.) గుణత్రయ విభాగయోగ పుష్పము
- ‘‘ఈ జగత్తులు - ఇందలి జీవులు’’ ఇదంతా కూడా పరబ్రహ్మము యొక్క గర్భమున మూలప్రకృతి యందు జనిస్తోంది. ఇద్దాని నిజ స్వరూపమంతా పరమాత్మయొక్క ప్రకృతి తత్వమే! ఇందలి చైతన్యమంతా పరమాత్మ చైతన్యమే!
- ‘‘సత్వగుణము-రజోగుణము-తమోగుణము’’ అనే మూడు గుణములు ప్రకృతి వలన జనిస్తున్నాయి. వాస్తవానికి స్వతఃగా ‘‘ఆత్మస్వరూపుడు-అవినాశి’’ అగు జీవాత్మను దేహబద్ధునిగా కనిపించేటట్లు (అనిపించేటట్లు) చేస్తున్నాయి.
- ప్రకాశయుక్తమగు సత్వగుణం చేత సుఖాసక్తి - జ్ఞానాసక్తి;
- రాగాత్మకము - ప్రవృత్తి రూపము అగు రజోగుణం చేత కర్మాసక్తి-తృష్ణ;
- ‘‘మోహాత్మకము - అజ్ఞానయుతము’’ అగు తమోగుణం చేత ‘‘విముఖత - ఆలస్యము - నిద్ర - అప్రవృత్తి’’
… వంటి ఆసక్తులు బయల్వెడుచున్నాయి.
- ఆ ఆసక్తులు జీవుని బద్ధుని చేస్తున్నాయి.
- ఈ వివిధ దేవ - మానవ - తిర్యక్‌ జీవులంతా అట్టి త్రిగుణ ప్రకృతి యొక్క వివిధ మిశ్రమములచే నిబద్ధులై ఉంటున్నారు.
- ఏ ద్రష్ట అయితే ‘‘ఇదంతా గుణచమత్కారమే! కర్తృత్వమంతా ప్రకృతి-త్రిగుణములకు చెందినదే!’’…. అని గ్రహించి సర్వత్రా గుణాతీతమగు పరమాత్మను అందరిలోను - అందరుగాను సందర్శనం చేస్తాడో… అట్టివాడు పరమాత్మ యొక్క పరంధామం చేరుచున్నాడు.
- గుణాతీతము : గుణాతీతుడు ఆయా గుణముల ప్రవృత్తిని ద్వేషించడు. నివృత్తిని కాంక్షించడు. వాటిని చూచి చలించడు. ఉదాసీనుడై, అతీతుడై ఉంటాడు. ‘‘గుణములు - గుణముల సంయోగ - వియోగ చమత్కారమే ఈ లోకములన్నీ’’ అని గ్రహించి ఉంటాడు. ఇక్కడి సుఖదుఃఖాలను, మట్టి - రాయి - బంగారములను, ప్రియ - అప్రియములను, నిందా - స్తుతులను అధిగమించినవాడై, సమత్వము అవధరించి ఉంటాడు.
- మానావమానములను, శత్రు - మిత్ర భేదములను వదలినవాడై ఉంటాడు. కర్మలు నిర్వర్తిస్తున్నప్పటికీ గుణాతీతునికి ఆ నిర్వర్తించబడుచున్న - నిర్వర్తించబడని కర్మలపట్ల కర్తృత్వాభిమానం - భోక్తృత్వ భావన ఉండవు.
- ‘‘అవ్యయుడు - అప్రమేయుడు - అమృతస్వరూపుడు - శాశ్వతుడు - అఖండుడు అనునవి ధర్మముగా (As a Quality) గల పరమాత్మయే ఇదంతా’’…..అని గ్రహించి గుణాతీతుడు పరమాత్మ స్వరూపుడై ప్రకాశిస్తున్నాడు. గుణాలన్నీ పరమాత్మ యొక్క క్రీడా - లీలా విభాగాలుగా చూస్తూ ఆనందిస్తున్నాడు.
15.) పురుషోత్తమ ప్రాప్తియోగ పుష్పము
- ప్రతిజీవుడూ స్వయమాత్మస్వరూపుడే! అయితే, అంతరంగంలోని త్రిగుణ సముదాయము యొక్క ప్రభావం ఎదురుగా మహావృక్షమై ఆత్మానందానుభూతికి, ఆత్మసాక్షాత్కారానికి అడ్డుగా నిలచి ఉంటోంది. అనేక జన్మ పరంపరా ఫలములకు కారణభూతమౌతోంది. అదియే సంసారవృక్షము.
- ఇప్పుడు ‘అసంగము’ (Non-relatedness, Non-attachment) అనే గండ్రగొడ్డలితో ఎదురుగా అడ్డుగా ఉన్న సంసార మహావృక్షమును మొదలంట్లా నరికివేయాలి. ‘‘ఆదిపురుషుడు’’ అనబడే వేదవాఙ్మయ ప్రవచనమగు ’తత్‌పదము’నకు దారి చేసుకోవాలి.
- అసంగము యొక్క ప్రభావంచేత క్రమంగా మాన - మోహములను, సంగదోషములను జయించి, అనునిత్య అధ్యాత్మ భావనతో ప్రాపంచిక కామములను నివృత్తం చేసి విజ్ఞులు ఆ తత్‌పదం చేరుచున్నారు. ఇక చ్యుతి పొందటంలేదు. అచ్యుతులై ప్రకాశిస్తున్నారు.
- పరమాత్మ యొక్క అంశయే ఈ దృశ్యజగత్తులోని జీవజాలము యొక్క జీవన స్రవంతి.
- పరమాత్మ యొక్క అంశయే ఈ జీవుడుకూడా!
- అట్టి జీవాంశ ప్రకృతిలో ప్రవేశించినపుడు పంచేంద్రియ సమన్వితమైన ప్రకృతిలోని మనస్సు సమాకర్షించటం జరుగుతోంది.
- అటు తరువాత, ఆ జీవాంశ ఒక ఉపాధి తరువాత మరొక ఉపాధికి ప్రయాణిస్తూ, వాయు తరంగం పుష్పసుగంధం గొనిపోవునట్లు, విషయ సమన్వితమైన మనస్సును తనవెంట మూటగట్టుకొనిపోతోంది. జ్ఞానచక్షు సమన్వితులు ఇదంతా (పరమ పురుషత్వ సమన్వితులై) గమనిస్తున్నారు.
- నా యొక్క (ఆ పరమాత్మ యొక్క) అంశయే సూర్యచంద్రులలో ‘‘తేజస్సు’ గాను, భూమిలో ’‘ఓజస్సు’’ (ఆహార వృద్ధిప్రదాత)గాను, దేహాలలో ‘జఠరాగ్ని’ (వైశ్వా నరము)గాను అయి ఈ జీవుల జీవన స్రవంతికి కారణ భూతమౌతోంది.
- నా యొక్క (ఆ పరమాత్మ యొక్క) అంశయే సర్వహృదయాలలో సాక్షి అయి మరుపు - జ్ఞాపకము - జ్ఞానము - అపోహలను తెలుసుకొనే విజ్ఞతగాను ఉన్నది.
- తెలియబడేదంతా కూడా తెలుసుకుంటున్నట్టి జీవాంశ - పరమాత్మ యొక్క అంశయే.
- ఈ ప్రపంచంలో క్షరపురుషుడు - అక్షర పురుషుడు - పురుషోత్తముడులను తెలుసుకో!
- ఈ జీవుడు క్షరము (Changing factor), అక్షరము (Changeless factor) అను రెండింటి సమన్వయం. సర్వజీవులలోని సాక్షి పరమాత్మ! ఆయనయే పురుషోత్తముడు.
- ఎవ్వరైతే ‘‘క్షర-అక్షర పురుషులకంటే అతీతమై, ఉన్నతమై’’ - సర్వదా సర్వత్రా వేంచేసియున్న పరమపురుషుని గమనించి - ఆస్వాదిస్తారో అట్టి జీవుడు పురుషోత్తముడగుచున్నాడు. అదియే పురుషోత్తమ ప్రాప్తియోగం! ఇది పరమ రహస్యం!
16.) దైవాసుర సంపత్‌ విభాగయోగ పుష్పము
- ఈ జీవుడు దైవీ - ఆసురీ సంపదలను జన్మజన్మలుగా ప్రవృద్ధం చేసుకుంటూ వస్తున్నాడు.
- దైవీ సంపద : ’’ధైర్యము - సాత్విక స్వభావము - జ్ఞానదృష్టి - దానగుణము - ఇంద్రియనిగ్రహము - యజ్ఞభావంతో స్వధర్మం నిర్వర్తించటము - అధ్యయన పఠనములు - తపస్సు - అంతఃకరణములో సరళత్వము - అహింస - సత్యము - కోపము లేకపోవటము - ప్రశాంత స్వభావము - ఇతరులను నిందించకపోవటము - తదితర జీవులపట్ల ప్రేమ - కోమలత్వము - మహనీయులనుండి నేర్చకోవాలని అనుకోవటం - వినయము - ఇతరుల వివేకాదులను తలచి తనవిషయమై సిగ్గుపడటము - చపలబుద్ధిని వదలటము … ఇటువంటివి.
- ఆసురీ సంపద : దంభము(కపటము) - దర్పము(గర్వము) - అభిమానము - కోపము - కఠినత్వము - అజ్ఞానావేశము … ఇటువంటివి.
- దైవీ సంపద ఈ జీవునికి సంసారము నుండి బంధవిముక్తి ప్రసాదిస్తోంది.
- ఆసురీసంపద ఈ జీవుడిని సంసారమునకు నిబద్ధుని చేస్తోంది.
- అందుచేత, ఈ జీవుడు దైవీ సంపదను ప్రవృద్ధం చేసుకోవాలి. ఆసురీ సంపదను నివృత్తం చేసుకోవాలి. అందుకు, ఈ మానవ జన్మ మహత్తరమైన అవకాశం.
- ఆసురీ సంపద అల్ప-అజ్ఞాన జన్మలకు కారణమగుచున్నాయి. అట్టి వారిని సృష్టికర్త బలవంతముగా అల్పయోనులలోనికి త్రోసివేయుచున్నారు.
- కామ-క్రోధాలు ఆసురీ సంపదకు బీజాలు.
- ఈ జీవుడు బహు జాగరూకతతో హృదయ గృహము యొక్క కామ - క్రోధ ద్వారాలను (మార్గాలను) మూసివేయాలి.
- ఈ జీవునికి తన కామ - క్రోధములే శత్రువులు.
- అందుచేత, శాస్త్రములు చెప్పే విధంగా యోగభావంతో కర్మలు - స్వధర్మములు తీర్చిదిద్దుకుంటూ, నిర్వర్తిస్తూ, కామ - క్రోధ శత్రువులను జయించటానికి అహర్నిశలు ప్రయత్నించాలి.
- శాస్త్రవిధిని వదలి ఇష్టం వచ్చినట్లు చరించేవాడు ఇహపరాలలో ఉత్తమమైనదేదీ సముపార్జించుకోలేడు.
17.) శ్రద్ధాత్రయ విభాగయోగ పుష్పము
- ఒకనికి శాస్త్రవిధి తెలియకపోయినప్పటికీ, ‘శ్రద్ధ’ ఏ రీతిగా ఉండాలో - అది గ్రహించి ప్రవర్తించాలి. ఈ జీవుడు శ్రద్ధను అనుసరించే తదనంతర జన్మ-కర్మలను, స్థితి-గతులను పొందుచున్నాడు.
- ఈ జీవులు తమయొక్క సత్వ - రజ - తమో శ్రద్ధలను అనుసరించి దేవతలను - యక్షరాక్షసగణాలను - భూతగణాలను పూజించటం, ఆశ్రయించటం జరుగుతోంది.
- అశాస్త్రీయంగా ఘోరమైన భావావేశాలతో కామ - రాగ - ఆవేశాలతో చేసే తపస్సు, శ్రద్ధ ఉన్నప్పటికీ, ఆసుర స్వభావం అయిఉన్నది. అది బంధమే అవబోతోంది!
- తినే ఆహారం, నిర్వర్తించే యజ్ఞం, చేసే శారీరక - వాక్‌ - మనో తపస్సులు, సమర్పిస్తున్న దానం … ఇవన్నీ సాత్వికమైనవిగా ఈ సాధకుడు శ్రద్ధతో తీర్చిదిద్దుకోవాలి.
- అట్టి సాత్వికమైన స్వధర్మము - యజ్ఞము - తపస్సు - దాన కర్మలను పరమాత్మకు (To the Worker of the Universe) అనుసంధానం చేస్తూ, పరమాత్మకు సమర్పిస్తూ “ఓం, తత్, సత్” శబ్దార్థమైనట్టి ‘‘సర్వము పరమాత్మ విన్యాసమే! ఇచ్చేది - ఇవ్వబడేది - పుచ్చుకొనేదీ పరమాత్మయే! సహజీవులంతా పరమాత్మ స్వరూపులై నా సేవకు అర్హలగుచున్నారు’’……అను భావనతో శ్రద్ధగా నిర్వర్తించాలి.
- అప్పుడు సత్స్వరూపమగు పరమాత్మ స్థానం లభిస్తోంది.
- ‘‘సత్స్వరూపుడు - సర్వతత్త్వ స్వరూపుడు’’ అగు పరమాత్మను శ్రద్ధగా ఉద్దేశ్యించకుండా, పరమాత్మ పట్ల అశ్రద్ధపరుడై అల్పాశయములతో నిర్వర్తించేది సత్ఫలం ప్రసాదించదు. అసత్తే అగుచున్నది!
18.) మోక్షసన్యాస యోగ పుష్పము
- ఈ జీవుడు త్యాగభావంతో కర్మలు నిర్వర్తిస్తూ కర్మలకు అతీతత్వం సంపాదించుకోవాలి. యజ్ఞ - దాన - తపస్సు - స్వధర్మములను ఏమరువ రాదు. వాటిని కూడా ఫలాపేక్షను విడచి ‘‘ఇది దేహం ప్రసాదించిన పరమాత్మకు కృతజ్ఞత తెలుపుకోవటం’’ అను శ్రద్ధతో ’‘ఇది నా కర్తవ్యం’ … అను భావనతో నిర్వర్తించాలి. పరమాత్మపరంగా నిర్వర్తించేదంతా ఈ జీవుని పవిత్రునిగా తీర్చిదిద్దుతోంది.
- కర్మయోగికి కర్మ - కర్మఫలాల పట్ల ఇష్ట - అయిష్ట - మిశ్రమాలు ఉండవు. రాగ - ద్వేషాలు ఉండవు. నియమిత కర్మను పరమాత్మకు సమర్పించటమే ఆశయంగా కలిగి ఉంటాడు. ఫలితము పరమాత్మకు సంబంధించినదిగా భావించటమే త్యాగము - సన్యాసము.
- ఏ శారీరక, మానసిక కర్మ ప్రారంభించబడాలన్నా, సిద్ధించాలన్నా,
- ఈ దేహము
- కర్మలు నిర్వర్తించే జీవుడు
- ఇంద్రియములు
- పరికరములు
- జగత్ రచయితేచ్ఛ పరిస్థితులు
…ఈ ఐదు ఒనగూడాలి.
- ఫలితాలు ఆ ఐదుగురివి.
- మరి జీవుడు ‘నేనే కర్తను’ అనటం ఎట్లా కుదురుతుంది? అందుకని విజ్ఞుడు సర్వకర్మలకు అకర్తృత్వము - అభోక్తృత్వము వహించి ఉంటాడు.
- కనుక, అర్జునా! బుద్ధిని నిర్మలంగా ఉంచుకుంటూ ‘‘నాఽహం కర్తా’’ అను అకర్తృత్వ భావంతో కర్మలు నిర్వర్తించటమే ఉచితం.
- ఏ కర్మలలోనైనా కొన్ని దోషాలు ఉండటం సహజమే! అయితే అనాసక్త బుద్ధితో, సమర్పితభావంతో నియమిత కర్మలు నిర్వర్తించువాడు ’‘సన్యాసస్థితి- నైష్కర్మ్యసిద్ధి’’కి అర్హత సంపాదించుకుంటున్నాడు.
- బ్రహ్మభూతుడు : బుద్ధిని పరిశుద్ధ పరచుకుంటూ, రాగ - ద్వేషములను వదలి, శబ్ద - స్పర్శాది విషయాలను అధిగమిస్తూ, మనోవాక్కాయ కర్మలచే పరమాత్మ ధ్యానయోగం అభ్యసిస్తూ, అహంకార - బల - దర్ప - కామ - క్రోధములను త్యజించుచున్నవాడు ‘‘బ్రహ్మభూతుడు’’ అగుచున్నాడు. ఆతనికిక ప్రాపంచికమైన ద్వేషము, కాంక్షలు మొదలైనవి ఉండవు.
- ఆతడు భక్తి - ప్రపత్తులు అభ్యసిస్తూ సర్వజీవులను పరమాత్మతత్వంగా ఆస్వాదిస్తున్నాడు.
- బుద్ధితో పరమాత్మకు తదితరమైనదంతా త్యజించినవాడై, లీలా వినోది అయి, అతీతంగా, మౌనంగా చూస్తూ ఉంటున్నాడు.
- శరణాగతి యోగం : సర్వజీవులలో సర్వదా వేంచేసియుండి జగన్నాటకం నడిపిస్తున్న సర్వేశ్వరుని శరణువేడి తద్వారా శాశ్వత, పరమ శాంతస్థితిని సమపార్జించుకోవటమే శరణాగతి యోగం.
- ఈ దేహ - మనో - చిత్తాది ధర్మాలను వాటివాటి తీరుకు వదలివేసి ఈశ్వరుని శరణువేడటం ఉపాయం! ఎందుకంటే జగత్తంతా కూడా మనోచిత్త ధర్మాల అభినివేశము మాత్రమే.
- బ్రాహ్మణ - క్షత్రియ - వైశ్య - శూద్ర స్వభావులు తమ తమ స్వధర్మములను జగదంతర్గతుడు- జగదతీతుడు - జగత్ స్వరూపుడు అగు పరమాత్మకు సమర్పించి తద్వారా తప్పక సిద్ధి పొందగలరు.
- ఇది పరమరహస్యమగు యోగశాస్త్రం. ఇందులో విషయాలన్నీ పఠించి, అభ్యసించినవారై, ఆపై జీవులంతా తమ విహితమార్గం నిర్ణయించు కొనెదరుగాక!