శుక్ల యజుర్వేదాంతర్గత

16     యాజ్ఞవల్క్య ఉపనిషత్

అధ్యయన పుష్పము

‘విదేహ రాజు’ అగు జనక మహారాజు - జగత్ తత్త్వము ఎరిగిన కర్మయోగి! దేహము ఉండి, జగత్తంతా తన దేహముగా భావించువాడు కాబట్టి ‘విదేహుడు’ అని లోక ప్రసిద్ధుడు. “కర్మణేవహి సంసిద్ధిమ్ ఆస్థితాః జనకాదయః”.. అని గీతాచార్యుల వారిచే కర్మ యోగమునకు దృష్టాంతముగా చెప్పబడినవారు. శ్రీమద్రామాయణములో మహర్షి వాల్మీకిచే మన అమ్మ సీతమ్మ పేర్లు చెప్పబడుచున్నప్పుడు‘జనకాత్మజ’ అని ముద్దుగా అనటమునకు సాకారములు. ప్రాతఃస్మరణీయులు. పేరు తలచినంత మాత్రము చేతనే హృదయములో ప్రవేశించి జ్ఞానదీపిక అయి వెలుగొందువారు.

అట్టి జనక మహారాజు ఒకానొక రాజు యాజ్ఞవల్క్య జగద్గురువు యొక్క ఆశ్రమమును దర్శించారు. ఇరువురి మహాపురుషుల కలయిక లోక కళ్యాణమే కదా!జనకుడు స్వామి యాజ్ఞవల్క్యునికి ప్రదక్షిణము చేసి సాష్టాంగ దండ ప్రణామములు సమర్పించారు. తత్త్వవేత్తయగు యాజ్ఞవల్క్యుల వారితో సత్సంగ విధిని ప్రారంభిస్తూ... ఈ విధముగా పరిప్రశ్నించసాగారు.

జనక మహారాజు :  భగవాన్ ! లోకగురూ ! యాజ్ఞవల్క్య మునీశ్వరా ! "సన్న్యాసము” ... అను విషయమై మీ నుండి శాస్త్రీయ సంబంధమైన మరియు స్వానుభవసంబంధమైన విశేషాలు వినాలని కుతూహలము కలిగి ఉన్నాను. దయచేసి 'సన్న్యాసము' యొక్క విశేష లక్షణములేమిటో వివరించండి.

యాజ్ఞవల్క్యుడు :  మహాత్మా ! జనక మహారాజా ! చెప్పుచున్నాను వినండి.

పిల్లవానికి 5వ ఏట ఉపనయన సంస్కారమును కులానుచారముగా నిర్వర్తించి, ఇక అటుపై 'గురు ఆశ్రమము’లో విద్యాభ్యాసమునకై చేర్చగానే బ్రహ్మచారి అగుచున్నాడు. ఆ బ్రహ్మచారి (7 సంవత్సరముల కాలము) ఆశ్రమములో సర్వవిద్యలు అభ్యసించి, పారంగతుడై తిరిగి గృహమును చేరుచున్నాడు.
ఇల్లు చేరిన తరువాత, తీర్థయాత్రలు చేసి లోకరీతులను గమనిస్తున్నాడు. వంశానుచారముగా సంధ్యావందనము - దైవోపాసన వ్రతములు - ధ్యానములు నిర్వర్తిస్తూ తగిన సమయములో వివాహము చేసుకొని 'గృహస్థాశ్రమము'ను స్వీకరించుచున్నాడు. ఇక ఆ తరువాత గృహస్థ ధర్మములు నిర్వర్తిస్తూ... ఉచిత సమయంలో 'పరివ్రాజకుడు’గా అగుచున్నాడు (లేక) వాన ప్రస్థాశ్రమము స్వీకరించి వనములలో ప్రవేశించి ఏకాంతముగా యోగ - తపోధ్యానములు కొనసాగిస్తున్నారు.

విరక్తి - మానసిక పరిపక్వత –సంసిద్ధతలను అనుసరించి బ్రహ్మచర్యాశ్రమమునుండే కొందరు సన్న్యాసము స్వీకరిస్తున్నారు. మరికొందరు గృహస్థాశ్రమము నుండి, ఇంకొందరు వానప్రస్థాశ్రమము నుండి సన్న్యాసము స్వీకరించుచున్నారు.

జనక మహారాజు :  ఒకడు సన్న్యాసాశ్రమము స్వీకరించి, పరివ్రాజకుడు అవటానికి ఏది సరి అయిన సమయము?

యాజ్ఞవల్క్యుడు :  ఓ ఆర్యా! "సన్న్యాసము - స్వీకరించటానికి ఇదీ సమయము”... అని ఎక్కడా శాస్త్రములు నిర్ధేశించలేదు. ఒక్క విషయము మాత్రము చెప్పబడుతోంది. యత్ అహరేవ విరజ్యేత, తత్ అవహరేన ప్రవ్రజేత్ |  ఎప్పుడు సర్వప్రాపంచిక విషయములు విశేషములపై సాత్వికమైన - స్వాభావసిద్ధమైన విరక్తి కలుగుతుందో (స్వాభావికంగా అనురక్తి తొలుగుతుందో)... ఆ రోజే సన్న్యసించటానికి తగిన రోజుగా భావించబడుగాక ! ఒకడు అనేక వ్రతములు చేయువాడు కావచ్చు. కాకపోవచ్చు. శాస్త్రీయంగా స్నాతక వ్రతము (బ్రహ్మచర్యాశ్రమ నిరతి) స్వీకరించి ఉండవచ్చు - ఉండకపోవచ్చు (అస్నాతకుడు కావచ్చు). మరొకడు నిత్యాగ్నిహోత్రుడు కావచ్చు. కాకనూ పోవచ్చును. సశాస్త్రీయముగా బ్రాహ్మణ - క్షత్రియ - వైశ్య - శూద్ర వర్జ్య ధర్మములు నిరతితో అనుసరించువాడు అయితే అయివుండవచ్చు. లేదా, అయి ఉండకనూ పోవచ్చు. ఏది ఏమైనా కూడా ఎప్పుడు ప్రాపంచిక సర్వ విషయముల పైనా (సాత్విక) వైరాగ్యము కలుగుతుందో ఆ రోజే సన్న్యసించటానికి మంచిరోజు. అంతే !

జనక మహారాజు:  సన్న్యాసాశ్రమము స్వీకరిస్తూ, మునుముందుగా తప్పక నిర్వర్తించవలసిన శాస్త్రీయ విధి విధానాలేమైనా ఉన్నాయా!

యాజ్ఞవల్క్యుడు :  అవును. కొన్ని కొన్ని విధానాలు శాస్త్రములచే సూచించబడినాయి. అదంతా లోకరీతి కొరకు, తదితరులకు తన 'సన్న్యాసాశ్రమ స్వీకారము’ ను తెలియజేస్తూ... ప్రకటించటానికి మాత్రమే. సన్న్యాసాశ్రమము స్వీకరించు సందర్భములో కొందరు ‘ప్రజోపత్యేష్టి’ అనే పేరుగల యాగమును చేస్తూ ఉన్నారు. మరికొందరు చేయుచుండటము లేదు. అయితే ‘అగ్నిసాక్షిగా సన్న్యసించటము’ అను రూపముగల ‘అగ్నౌయేష్ఠి' అనే వ్రతమును చాలామంది నిర్వర్తించి, అటుపై సన్న్యాస స్వీకారము చేస్తూ ఉండటము ఒక సదాచారమై ఉన్నది.

వాస్తవానికి ఈ దేహములోగల ప్రాణమే అగ్ని । అందుచేత కొందరు ఈ దేహమునే అగ్నిశాలగా ఉద్దేశ్యించి 'అగ్నేయాష్ఠి’ని నిర్వర్తిస్తు ఉన్నారు. అట్టి ప్రాణాగ్నిలో లోక సంబంధమైన "త్రైధాతవీయము”ను నిర్వర్తిస్తున్నారు. 1) లోక సంబంధమైన దేహము 2) లోక సంబంధమైన మనో - బుద్ధి - చిత్త - అహంకారములను 3) లోక సంబంధమైన కార్య - కారణ - కర్తృత్వ దేహములను ప్రాణాగ్నికి ఆహుతి చేసినవారై సన్న్యసించుచున్నారు.

జనక మహారాజు :  స్వామీ ! మీరు ఉదహరిస్తున్న ‘తైధాతవీయము' గురించి మరికొంత వివరించండి.

యాజ్ఞవల్క్యుడు :  ఏతయైన త్రయోదాతవో యదుత “సత్వం - రజః తమ” ఇతి | ప్రాణాగ్నికి సన్న్యాస సమయములో ‘ఆహుతి’ చేయు ప్రకృతికి సంబంధించిన సత్వ - రజో - తమో గుణములే ! ఈ త్రిగుణములను ప్రాణాగ్నిలో హోమము చేయటమే... అంతర్లీన ఉద్దేశ్యమని గ్రహించబడుగాక ! అది గమనించియే త్రైధాతవీయము నిర్వర్తించాలి.

ఆ త్రిగుణముల ఉత్పత్తి స్థానమేదో అట్టి హృదయస్థానమే... యాగశాల! ప్రాణములే అగ్ని! త్రిగుణ సంబంధమైన సర్వ ఇంద్రియ విషయముల పట్ల 'అరుచి' యే (అరోచన రుచించక పోవటమే) మంత్రమును ఉచ్ఛరించు ఋత్విజులు (వేద మంత్రములను ఉచ్ఛరిస్తూ త్రైధాతవీయము నిర్వర్తింపజేసే ఋత్విక్కులు). “తమ్ జనన్” - (ఆ బ్రహ్మమును ఎరుగుటకై సంసిద్ధపడుచున్నాను)... అను భావనా సమృద్ధియే అగ్నిని (ప్రాణాగ్నిని) సుస్వాగతము (ఆహ్వానము) పలుక భావోచ్ఛారణ ధారణయే అగ్ని తేజస్సు యొక్క ప్రజ్వలనము. తమ్ జానన్ అగ్ని ఆరోహా ధానో వర్ధయా రయమ్, అగ్నిమ్ అజిఘ్రేత్ | అను మంత్రముతో చెప్పుతారు.

బ్రహ్మమును నిర్వచించు మహావాక్యములతో కూడిన మంత్రములతో అగ్ని ఘ్రాణము (పొగను వాసన చూచుటతో కూడిన విధి) చేయుచున్నారు.

"ఏష వా అగ్నే యోనిః ప్రాణంగచ్ఛ | స్వాం యోని గచ్చ స్వాహా" ||
“నా ప్రాణములను, అహంకారమును జ్ఞానాగ్ని యోని యందు సమర్పిస్తున్నాను! ఓ అగ్నిదేవా! ఆహూతిని జ్ఞానస్వరూపమగు పరమాత్మ
యొక్క సమక్షమునకు చేర్చండి” ... అని పలుకుచూ తన సర్వ భౌతిక రూపానుభవములను, ప్రాణశక్తులను జ్ఞానాగ్నికి ఆహుతి చేస్తున్నారు.

కొందరు “గ్రామాగ్ని” (త్రిగుణ-త్రిఅవస్థల సముదాయముగా భావిస్తూ) తెచ్చి మనం చెప్పుకున్నట్లు అగ్నిలో ఆహుతి చేస్తున్నారు.

మరికొందరు అగ్నితో కాకుండా - యద్యత్ అగ్నిం న విదేయాం - అప్పు జుహుయాత్ - జలమును తెచ్చి, జలమును జలములో ఆహుతిగా సమర్పిస్తున్నారు.

“ఆపో వై సర్వాదేవతాః ! సర్వేభ్యో దేవతాభ్యో జుహోమి స్వాహా” అని మంత్రమును ఉచ్ఛరిస్తూ నీటియందు నీటిని హోమము చేస్తున్నారు !
“ఓ సర్వదేవతలారా ! నేను జలమునందు సమర్పిస్తున్న జల ఆహుతులను స్వీకరించి "ఆత్మైవ ఇదమ్ దర్శనమ్" నకు తోడు అవండి !”... అని దేవతలను తలచుకొంటున్నారు.

సాజ్యగ్ం హవిః అనామయం మోక్షమంత్రః
త్రైయ్యేవం వేద... తత్ బ్రహ్మ | తత్ ఉపాసితవ్యమ్|
ఈ జలమే సర్వదేవతల స్వరూపముకదా! అందుచేత సర్వదేవతలకు జలమునే వారి నివాసస్థానమగు జలమునకు హవిస్సుగా సమర్పిస్తున్నాను... అని "సమర్పించునేను సమర్పించబడుచున్న జలము - స్వీకరించు జలము బ్రహ్మమే।”... అని మరి ఉపాసించబడును గాక!

అప్పుడు ఆజ్యముతో కూడిన 'హవిస్సు’ను కూడా హోమము చేస్తూ నిరాకార - నిర్గుణ పరబ్రహ్మమును ధ్యానిస్తు ఉండాలి.

పైన చెప్పిన వివిధ రీతులైన హోమము చేసిన తరువాత శిఖ పిలక - యజ్ఞోపవీతమును త్రెంచి (ఖండించి) -
“సన్న్యస్తం మయా” -
“మయా సత్ + యత్ + అస్తమ్” - నా చేత (ఇప్పటి నుండి 'సత్' వస్తువగు బ్రహ్మమునందే స్వరూపతః - స్వభావతః నేను ఉనికిని పొందబడుచున్నది. నా చేత ఆశ్రయించబడుచున్నది) అని ‘3’సార్లు ఎలుగెత్తి పూర్వ - పరమంత్రపూర్వకముగా ప్రకటించుచున్నాడు.

ఓ జనక మహారాజా !

ఇవి సన్న్యాసాశ్రమమును ఆశ్రయించటమునకు సంబంధించిన కొన్ని విధి విశేషాలు.

🌺 🌺 🌺

అప్పుడు ఆ ప్రక్కనే ఆశీనులై తపోతేజస్సుతో ప్రకాశించుచున్న అత్రి మునీంద్రులు ఇట్లా ప్రశ్నించారు.

అత్రి మునీంద్రుడు :  హే మహానుభావన్ ! యజ్ఞవల్యా ! ఈ సందర్భములో తమ ప్రవచనమును కోరుతూ, ఒక ప్రశ్నకు మీ ముందు ఉంచుచున్నాను. అనుజ్ఞ ఇవ్వండి.

ఆ సన్న్యాసి యజ్ఞోపవీతమును త్యజించుచున్నారు కదా! యజ్ఞోపవీతము విడిచిన తరువాత అట్టివాడు 'బ్రాహ్మణుడు’ అని ఎట్లా అనిపించుకుంటాడు? అనిపించుకోడేమో కదా!

యాజ్ఞవల్క్యుడు :  ఓహో ! అదా? స్వామీ ! అత్రి మునీంద్రా ! 'యజ్ఞోపవీతము' అనగా త్రిసూత్రపు దారము కాదు కదా!

సన్న్యాసము పుచ్చుకున్న తరువాత ఆ సన్న్యాస విషయములో - ప్రణవము :: ఓంకారము :: అ + ఉ + మ పరమాత్మ - జీవాత్మ -  దృశ్యములు ఇవియే ‘యజ్ఞోపవీతము’ అగుచున్నది.

'ప్రణవమేవ అస్య తత్ యజ్ఞోపవీతమ్”. “ఆత్మతత్త్వధ్యానము'నే ప్రాశనము (స్వీకరించు జలము) గా భావించి మనస్సుతో “సర్వతత్వాత్మకమ్”ను, బుద్ధితో “సర్వతత్త్వసాక్షి"ని యజ్ఞోపవీతముగా స్వీకరించువారై ఉంటారు.

ఆత్మ భావనయే అతనికి ఆచమనముచేయు విధి అగుచున్నది. య ఆత్మా ప్రాశ్య ఆచమ్యాయం విధిః |

ఆ సన్యాసి ఇక అక్కడి నుండి (సన్యాస ఆశ్రమమును ఆశ్రయించినది మొదలు)...
వివర్ణ వాసో - వివర్ణములైన (రంగులు చెడిన) వస్త్రములు ధరిస్తూ ఉంటారు. కొందరు దిగంబరులై ఉంటారు.
ముండో - బోడిగుండు కలవారై ఉంటారు.
అపరిగ్రహః - ఏ లోక సంబంధమైన విషయములను తనకు తానుగా స్వీకరించనివారై, పరిగ్రహించనివారై ఉంటారు.
శుచిః - 'సర్వము పరమాత్మ యొక్క నాటకరంగ రచనాకల్పనయే' అను భావనతో ఎవ్వరినీ, దేని విషయములోనూ తప్పుపట్టనివాడై ఉంటారు.

• సర్వమ్ విశ్వమ్ బ్రహ్మమయమ్!
• ఓంకార నాదమయమ్!
• ఓం శివ శక్తిమయమ్!
• ప్రేమమయమే! పరమాత్మమయమే!

అను శుచి అయిన భావననను ఆశ్రయిస్తూ... ఉంటారు.

అద్రోహీ : ఎవ్వరికైనా కూడా కించిత్ కూడా హాని కలిగించాలనే ఉద్దేశ్యమే లేనివారై, మహత్తర క్షమాగుణ సంపన్నులై ఉంటారు.
భైక్షమానో : భిక్షము ఎత్తుతూ శరీరమునకు ఆహారము అందిస్తూ... ఉంటూ... క్రమముగా 'బ్రహ్మీభూతుడు' అగుచున్నాడు. ఈ విధము ఒక చోట నిలువక, నివశించక పరివ్రాజకుడై తిరుగుచూ కేవలము పరబ్రహ్మోపాసకుడై కాలము గడుపుచూ ఉంటున్నారు.

సన్న్యాసుల మహాప్రస్థాన మార్గము :
వీరి మహాప్రస్థాన మార్గము ఎట్లా ఉంటోందంటే...,

• వీరాధ్యానమునందు (ఓంకారము ఇత్యాది శబ్దములతో) ఏకాంతముగా జనరహిత చీకటి ప్రదేశములో దేహము వదలుచున్నారు.
• ఆహారము మానివేసి... చివరికి జలములోగాని, అగ్నిలోగాని, భౌతిక దేహమును ప్రవేశింపచేసి పాము కుబుసమువలె భౌతికపరిమితులను త్యజించుచున్నారు.

అయితే వారి గురించి ఇవియే నియమము అని ఏమీ చెప్పలేము. వారు సర్వ నియమములను దాటినవారై ఉంటారు.

ఈ విధంగా సన్న్యాసమార్గమును ఆశ్రయించి బ్రహ్మవేత్తలై... ప్రకాశించుచున్నారు.

పరమహంస

అట్టి సన్న్యాసులలోను, యోగులలోను కొందరు 'పరమహంస' అను మహత్తర స్థానమును ఆశ్రయించినవారై ఉంటున్నారు. అట్టివారిలో కొందరు ఇప్పుడు దృష్టాంత పూర్వకముగా స్మరిస్తూ, వారికి ప్రణామములు సమర్పిస్తున్నాము.

ఓం
సంవర్తకాయ నమః | ఆరుణియే నమః |
శ్వేతకేతవే నమః । దూర్వాసాయ నమః |
ఋభుయే నమః | నిదాఘాయ నమః |
దత్తాత్రేయాయ నమః | శుకాయ నమః |
వామదేవాయ నమః । హరీతకాయ నమః |
ఇత్యాది ప్రభృతయో పరమహంస మహాజనే నమో నమో నమో నమః ||

అవ్యక్త లింగాయ :  వారు ఇటువంటి గుర్తులు, ఆకారములు, వస్త్రములు, రంగు రూపులు ... మొదలైనవి కలిగి ఉంటారని నిర్వచించలేము. అవ్యక్తమైన స్వరూపము కలిగి ఉంటారు. జగత్తుకు కేవలసాక్షిత్వము వహించువారికి జగత్ అంతర్గత లక్షణములు ఏమని మనము చెప్పుకోగలము. అట్టివారు ఏ ఆశ్రమములోనైనా ఉండి ఉండవచ్చు.

అవ్యక్త ఆచారా : ఆ పరమహంసలను ఆచార పరిధులకు తీసుకొని రాలేము. తమ యొక్క పరమహంసత్వము అర్హత - అవసరములను అనుసరించి మాత్రమే తెలియనిస్తారు. లేకుంటే ఎవ్వరికీ తెలియనీయరు కూడా.

అనున్మత్త - ఉన్మత్తవత్ ఆచరంతః : వారు ఏమాత్రము అమాయకులు - తెలియనివారు - ఉన్మత్తులు (పిచ్చివారు) కాకపోయినప్పటికీ.. సాంసార జీవుల దృష్టికి ఉన్మత్తులవలెనే అగుపిస్తారు.

తమ యొక్క అఖండానంద సర్వాత్మకత్వమును, అంతర్ దృష్టిని లోకసంబంధమైన ఆశయములు కలవారికి తెలియనీయనివ్వరు.

పాము అడుగుల జాడ పామే కనిపెట్టగలదు కదా ! పరమహంసలను యోగయుక్తులు మాత్రమే గమనించగలరు.

జన్మ-కర్మ-మరణ-దేహ-దృశ్య-రహస్యములు, వాటివాటి సత్యాసత్యములు ఎరిగియే, బాహ్యమున ఏమీ తెలియని వారివలె కనిపిస్తూ ఉంటారు.

ఈ భౌతిక స్త్రీ - పురుష సంబంధ - అనుబంధ - బాంధవ్యములకు, పురనివాస భేషజములకు, సంపద ప్రతిష్ఠ వంటి వాటికి ... “ఇవన్నీ అర్ధరహితములు. నిస్సారములు, భూటకము ! నాటకము !”... అను బుద్ధితో మొదలే వాటన్నిటికీ అంతరంగమునందు సుదూరులై ఉంటారు.

బాహ్యమున “ఇట్లా ఉంటారు - అట్లా ఉండరు".. అనేమీ చెప్పలేము.

సన్యాస - బ్రహ్మచారి ఆశ్రమముల వారి బాహ్య లక్షణములైనట్టి త్రిదండము - కమండలువు - భిక్షాపాత్ర - జలపాత్ర - శిఖ - యజ్ఞోపవీతము మొదలై లక్షణములన్నీ కూడా ఆ పరమహంసలు 'ఓం భూస్వాహా' అంటూ నీటియందు శవభస్మమువలె పరిత్యజించి వేసి వుంటారు. వారి చూపు - అన్వేషణ - భావన - సంకల్పము - దృష్టి - ధ్యాస - శ్రుతము - కృతము ... ఇవన్నీ కూడా “శివోఽహమ్ - ఆత్మాఽహమ్” సందర్శనమునందు, తత్త్వమార్గమునందు మాత్రమే నియమితమై ఉంటాయి.

యథా జాతరూపధరా నిర్ద్వంద్వా, నిష్పరిగ్రహః | 
ఏ విధంగా అయితే అప్పుడే పుట్టిన శిశువుకు ఏ విషయముతోనూ ఏ మాత్రమూ కించిత్ కూడా సంబంధము ఏర్పడి ఉండలేదో,... ఆ విధంగా ఆ పరివ్రాట్... పరమహంస -

• ద్వంద్వములు లేనివారై, నిర్ద్వందులై,
• దేనినీ పరిగ్రహించనివారై, నిష్పరిగ్రహులై,
• తత్త్వమ్ బ్రహ్మ (నీవు పరబ్రహ్మ స్వరూపుడవే అయి ఉన్నావు) - అను పరాకాష్టార్ధముతో సర్వసహజీవులను సర్వదా సర్వ సందర్భములలోను సందర్శించు మార్గమును అనుసరించువాడై (తత్త్వ బ్రహ్మ మార్గే),
• సమత్వయోగ సంపన్నులై....,
• అత్యంత పరిశుద్ధ మానసులై ...,

ఈ జగత్తునందు సంచరించుచున్నారు.

తానున్న ప్రదేశములను “ఆత్మానుభావానందము”లో నింపివేస్తూ ఆశ్రయించినంత మాత్రము చేతనే సహజీవుల స్వస్వరూపాత్మ సంబంధితమైన సర్వసందేహములు మొదలంట్లా తొలగించువారై ఉంటారు.

ఓ జనక మహారాజా !

సన్న్యాసి - పరివ్రాట్ - అవధూత ... వీరి ఆహారము విషయమై తత్ - విశేషము చెప్పుచున్నాను. వినండి.

మహత్ములగు సన్న్యాసులు, అవధూతలు, పరివ్రాట్లు ఎల్లప్పుడు సర్వ సమరస స్వరూపమునందు సమాధినిష్ఠులై ఉంటారు.

• అట్టి కేవల సాక్షీ స్థితి నుండి యధోక్త కాలములో బయటకు వచ్చి ప్రాణ సంధారణ కొరకై భిక్షము (భిక్షాటనము) ఆచరిస్తూ ఉంటారు.
• ఆహారము ఇంద్రియ ప్రియత్వము కొరకు కాదు. జీవుడు బ్రతకటానికి తినాలిగాని, తినటానికి బ్రతుకకూడదు కదా!
• వారు ఈ ‘ఉదరము (పొట్ట) అనే భిక్షకపాత్రకు సరిపోవు ఆహారమును నాలుక యొక్క రుచి-పచులకు బద్ధులు కాకుండా-బిక్షగా స్వీకరిస్తూ, కమండలములోని జలమును త్రాగుతూ ఈ దేహమును జీవింపజేయు నిమిత్తమై ఉద్దేశ్యిస్తారు.
• ఎప్పటికప్పుడు ఎంత కావాలో అంత వరకే ఒక పాత్రలో ఆహారము కలిగి ఉంటారు. 'రేపు ఎట్లా ?' అని ఉద్దేశ్యించరు. రెండవ పాత్రలో ఆహారము దాచుకోరు.
• ఎక్కడ జలము లభిస్తే అక్కడే కమండలువులో జలమును నింపి స్వీకరిస్తారు.
• ఎవ్వరికీ ఏమాత్రము బాధ-ఇబ్బంది కలుగజేయనివారై, రహస్య స్థలములను, జనసంచార రహిత ఏకాంత ప్రదేశములను తమ ఉనికి చోటుగా కలిగి ఉంటారు.
• 'ఇది లభించిందా? అది లభించలేదా?”.. మొదలైన ఆయా ఊహ-అపోహలను దగ్గరకు రానివ్వరు.
• ఊరి బయట పాడుపడిన శిథిల గృహములు, శూన్య ప్రదేశములు, దేవతాగృహములు (గుడులు), గడ్డి దుబ్బలు, పుట్టలు ఉన్న ప్రదేశములు, వృక్షమూలములు, కుమ్మర గృహములు, అగ్ని హోత్రశాలలు, యజ్ఞ-యాగములు జరుగుచున్న స్థలములు, నదీ తీరములు, ఇసుక ఎడారులు, కొండ గుహలు, కందరములు (కనుమలు), నిర్భర (కొండరాళ్ళ) స్థానములు, స్థండిలములు (మట్టి దిబ్బలు)... ఇవన్నీ ఆ మహనీయులు మార్చి - మార్చి సంచరిస్తూ ఉంటారు.

ఈ విధంగా ఆ సన్న్యాసులు శుభా - అశుభ కర్మలను తమ హృదయమునుండి నిర్మూలనము చేసుకొను ప్రయత్నమే సన్న్యాసము.

క్రమంగా సర్వపరిధులను అతిక్రమించి దేహమును 'లేనిది'గా దర్శించుచూ, దేహరహితత్వమును స్వభావముగా చేసుకొంటూ, సామ్రాట్ సర్వలోక సంచార భావనలచే పరివ్రాట్టులై చివ్వరికి నిర్వికల్ప సమాధినిష్టులై అవధూతలుగా భూమిపై ప్రకాశించుచున్నారు.

పరమహంస ఆకాశాంబరులై (సర్వ జగత్ రూప వస్త్రములను పరిత్యజించి)
- పరము + ఇహము రూపములగు నమస్కారమును కూడా (జీవాత్మ - పరమాత్మల భేదమును) అధిగమించినవారై ఉంటున్నారు. ‘నమస్కారులై’ ఉంటున్నారు.
- భార్య పుత్రులు ఇవన్నీ ఆత్మకు అభిన్న భావముతో ఆత్మలీలగా అవలోకిస్తూ ... వాటికి సంబంధించిన ప్రాపంచక అభిలాషలను తూష్టీకరించి వేసి ఉంటున్నారు.
- ప్రాపంచక లక్ష్య - అలక్ష్యములను ఎరిగి పరివ్రాట్ ప్రకాశించుచున్నారు.

‘ఇహము’ను దాటివేసి పరమేశ్వర స్వరూపులై దృశ్యమంతా తమ పరమాత్మత్వములో నింపివేసి ఉంటున్నారు.

జనక మహారాజు :  సన్న్యాసాశ్రమ నియమానుసారము వారు న-నమస్కారులు (తదితర జనులకు నమస్కరించనివారై) అయి ఉంటారా ? నామ - రూపాదులను ఉపాసించువారై ఉంటారు ?

యాజ్ఞవల్క్యుడు :  ఈ విషయమై ఇట్లా చెప్పబడుతోంది. “ఒక సన్న్యాసి పూర్వసన్న్యాసులకు (తనకన్నా మునుముందే సన్న్యసించినవారికి) తనతో సమాన ధర్మనిరతులకు నమస్కరిస్తారు. తదితరులకు నమస్కరించరనునది సన్న్యాసాచారముగా చెప్పబడుచున్నది.

వేద సందూషితాశయ సన్న్యాసులు

ఓ జనక మహారాజా! సన్న్యాసాశ్రమవాసుల క్షేమము-జాగరూకతలను దృష్టిలో పెట్టుకొని ఈ విషయములను ఇక్కడ చెప్పుకుంటున్నాము.

సన్న్యాసాశ్రమము... ఒకానొక “ఉపాసన” యొక్క ఆశ్రయము కదా ! అందుచేత సన్న్యాసము అవధరించిన వెంటనే సన్న్యాసత్వము మనస్సు పునికి పుచ్చుకున్నట్లు కాదు. ఆశ్రమము, ఆకారము మారినంతమాత్రంచేత బుద్ధికి సర్వాతీతత్వము సిద్ధించినదని అన వీలు కాదు కదా!

సన్న్యాసులలో కొందరు..
ప్రమాదినో - బద్ధకముతో అశ్రద్ధ కొనసాగించున్నారు.
బహిఃచిత్తః - బాహ్యేంద్రియ చిత్తము ఇంకనూ ఉపసంహరించని వారై ఉంటున్నారు.
కలహ ఉత్సుకాః - కోపము - ఆవేశము - పోట్లాటల నుండి ఇంకనూ వెనుతిరగనివారుగా ఉంటున్నారు.

ఇటువంటి స్వభావములు ఉన్నవారు ఉంటూ ఉంటారు. వీరిని "వేదదూషిత ఆశయ సన్న్యాసులు” అంటారు.

అయితే,
అజ్ఞానము యొక్క విన్యాసము చేత కొందరు సన్న్యాసము స్వీకరించికూడా, ప్రాపంచక రుగ్మతలు వదల లేకపోయి ఉండవచ్చు. అంత మాత్రము చేత - అది 'సన్యాస ఆశ్రమ విధి'కి (మరియు) ‘నామరూపాదులకు ఆవల పరమైయున్నట్టి అద్వయ సామ్రాజ్యమునందు సంస్థితులైయున్న మహనీయులగు అవధూతలకు, పరివ్రాజకులకు-వీరందరికీ ఆపాదించటము ఉచితమా? కాదు.

గొప్ప వేద పాఠశాలలో చేరిన కొందరు విద్యార్థులు అల్లరిని వదలక - వేద హృదయములో ప్రవేశించలేదు కాబట్టి, ఆ అల్లరి అనే దోషమును వేద అధ్యయనమునకు వేద పాఠశాలకు, ఉపాధ్యాయులకు, ఉత్తమ విద్యార్థులకు ఆపాదించటము కదా! అందరినీ కలిపి ఒకగాటున కట్టటము వీలుకాదు కదా !

అది అటుంచి ఇక, ఆ పరమహంసల మరికొన్ని విశేష లక్షణములు చెప్పుకుందాము.

పరమ హంసల నామ - రూపార్చన

ఓ జనక మహారాజా ! ‘పరమహంసల నామ - రూపాదుల అర్చన ఎట్లా ఉంటుంది ?”... అను ప్రశ్నకు సమాధానము చెప్పుకుందాము.

నామాదిభ్యః పఠే భూమ్ని స్వారాజ్యే చేత్ స్థితో అద్వయే, ... ప్రణమేతకమ్, తత్ ఆత్మజ్ఞో న కార్యం కర్మణా తదా!
ఏ యోగి (లేక) సన్యాసి (లేక) జ్ఞాని (లకే) పరమహంస అయితే నామ - రూపములకు పరమై - వేరై - ఆవల ఆక్రమించుకొని ఉన్నట్టువంటి “అద్వయ-ఆత్మ సామ్రాజ్యము నందు సంస్థితుడై ఉన్నాడో-ఇక అతడు ఎవరికి, ఏమని, ఎందుకు నమస్కరిస్తాడు?

జనక మహారాజు :  అట్టి ‘అంతానేనే' అను 'ఆత్మసామ్రాజ్య - అభిషిక్తుడు' అవటానికి ఏ ఏ కర్మలు, సాధనలు, మార్గములు ఇప్పుడు
జీవులమగు మేము అనుసరించాలి?

యాజ్ఞవల్క్యుడు :  ఆత్మజ్ఞానమే అందుకు మార్గము ! ఈ జీవుడు తాను “దేహమును ఏలుచూ దేహములోనే సంస్థితుడై ఉన్నాను”... అని భ్రమిస్తూ ఉన్నాడు. "సర్వమును నేనే అయి సర్వమునకు వేరై” ఉన్నట్టి ఆత్మ సామ్రాజ్యము యొక్క జ్ఞానము చేతనే - గుర్తించబడుతోంది. అట్టి 'ఆత్మ జ్ఞానము’నకు వాస్తవానికి ఎటువంటి కర్మలతోను పని లేదు. ఆత్మజ్ఞునికి “ఇది ఇట్లా చేయాలి ! అది అట్లా చేయకు, ఇది మార్గము. అది కాదు !”... ఇటువంటి త్యాజ్య - గ్రాహ్య, కృత - అకృత సంబంధమైన పరిధులు చెప్పబడజాలవు. మరి ఎవరికి శాస్త్రములు చెప్పుచున్నది ? ‘దేహ భ్రాంతి - ఇంద్రియ విషయ పరిమితత్వము తనపై ఆపాదించుకొనుచున్న సందర్భములో మాత్రమే ఉపాయముల రూపముగా హేయ (వదల వలసిన) - ఉపదేయములు (స్వీకరించవలసినవి) చెప్పబడుచున్నాయి.

జనక మహారాజు :  మీరు చెప్పుచున్నట్లు స్వస్వరూపాత్మపట్ల అజ్ఞానము తొలగటానికి, నేను ఎటువంటి ఉపాయము ఆశ్రయించటము ఉచితమో, ఆజ్ఞాపించండి.

యాజ్ఞవల్క్యుడు :  ఓ విదేహరాజ్య చక్రవర్తీ ! జనక మహారాజా !

ఈశ్వరో జీవకలయా ప్రవిష్టో భగవాన్ - ఇతి, ప్రణమేత దండవత్ భూమో వా - అశ్వ చండాల గోకరమ్ |

"ఆ సర్వేశ్వరుడు, సర్వకళామయుడు అగు పరబ్రహ్మమే (లేక) భగవానుడే తన యొక్క అద్భుతము - అనంతము అగు జీవకళలతో సర్వ దేహములలోను ప్రవేశించి సర్వమును ప్రకాశమానము చేయుచున్నారు. సర్వ స్వరూపుడై వెలుగొందుచున్నారు. ఈ కనబడే సర్వముఖములు ఆయనకు నివాసస్థానమే" అను దృష్టి మననము కలవాడనై, ఉత్తమము, ఆత్మీయము అయినట్టి బుద్ధితో సర్వులను చూడు.

ఒక గుర్రమును, ఛండాలుని, గోవును, గాడిదను చూస్తూ ఉన్నప్పుడు కూడా మనస్సులో “ఓ సర్వాత్మకా ! పరమాత్మా !" అని అంతరగమునందు మనస్సుతో ఉచ్చరిస్తూ సాష్టాంగ దండ ప్రణామములు సమర్పిస్తూ ఉండు. నీవి అని అనుకొన్నవి ఆయనివిగా భావన చేయి. అప్పుడు క్రమంగా “సర్వముగా ఉన్నది మమాత్మయే”... అనునది అతి త్వరలో అనిపించగలదు. నమస్కార పూర్వక భావనతో అనుకుంటూ ఉంటే... తప్పకుండా అనిపించగలదు.

మాంస దృష్టి - ఆత్మ దృష్టి

నాయనా ! జనకా ! ఎందుచేతనో ఈ జీవుడు ఆత్మదృష్టిని ఏమరచి మాంస దృష్టిని కొన్ని దేహపరంపరలుగా పెంపొందించుకొన్నమవాడై ఉంటున్నాడు. ఈతడు మోహము చెందుచున్నాడు! ఈ భౌతిక దేహములు ఎటువంటివి ? మాంసముతోను, బొమికలతోను, గ్రంధులతోను, క్రొవ్వు - రక్త - చీములతోను తయారుకాబడిన భౌతికమైన (మెటీరియల్) బొమ్మలే కదా ! అవి కాస్త ప్రక్కన పెడితే ఏ దేహములో ఏమి ప్రత్యేకత ఉన్నది?

తత్ మాంసరక్త భాష్పాంబు పృథక్ కృత్వా విలోచనే, సమాలోకయ ! గమ్యం చేత్ కింముధా పరిముహ్యసి?
ఓ జీవుడా ! చర్మము - మాంసము - రక్తము - కన్నీరు... ఇవన్నీ విడివిడిగా ఒక చోట ఒక వరుసలో పెట్టి పరిశీలించిచూడవయ్యా. వీటన్నిటిలోని ఏ ఒక్కటిలో ఏమి ప్రత్యేకత ! ఏమి రమ్యత ? ఎందుకు నీవు పరిమోహము పొందుచున్నావయ్యా ? భావకవులు “మేరు శిఖరము మీద నుండి తెల్లటి మెరుపులతో కూడి జాలువాడుచున్న సెలయేరువంటి మల్లెపూలచే గ్రుచ్చబడిన పొడవైన జడవలె, గంగాజలము వంటి అధరామృతముతో”... ఇటువంటి వర్ణనలతో ముక్తాహారములతో కూడిన స్త్రీ - పురుష దేహములను వర్ణిస్తూ పాఠకుల భ్రమలను మరింత అధికము చేస్తున్నారు.

ఇటు వంటి వన్నీ మననము చేసుకొంటూ స్త్రీ - పురుష జీవులు ఒకరినొకరు దేహములవైపు చూచుకొనుచూ రస-సముల్లాసము పొందుచున్నారే! “జిలుగు - జిగేల్ వస్త్రములచే, పుష్పహారములచే అలంకరించబడిన భౌతిక దేహముల లోపల రక్త -చీము - మాంస - బొమికల అమరికయే కదా !”... అనేది ఈ జీవుడు గుర్తు పెట్టుకొని ఉండకపోతే ఎట్లా ? అభౌతికము - అప్రమేయము అయి, సర్వమును కదలుటకు కారణముగుచున్న ఆత్మను గుర్తించి దర్శించాలి కదా !

ఓయీ ! అమాయక జీవుడా !
శ్మశానేషు దిగంతేషు స ఏవ లలనాస్తనః శ్వభిరా అస్వాద్యతే కాలే లఘుపిండ ఇవాంధనః !
ఏ ఏ స్త్రీ స్థనములు, పురుషుల భుజస్కంధములు చూచి ఒకరికొకరు స్పృశించి మురిసిపోతూ ఆనందించుచున్నారో, అవన్నీ కూడా “కాలక్రమేణా ఒకానొక రోజు కుక్కల చేత - నక్కల చేత అన్నపు ముద్దలవలె, తమకు ఇవ్వబడగా లభించిన సొంత సొమ్ము వలెను గుటకలు వేస్తూ మ్రింగబడబోవుచున్నాయి కదా !"... అనునది గుర్తు కలిగి ఉండకపోతే ఎట్లా? ఎప్పటికప్పుడు మార్పు చెందుచున్న భౌతిక రూపములు చూచి పిచ్చిగా ఆకర్షితులవటము మానవ జన్మ పొందిన మీకు ఉచితమా? కాదు.

నల్లటి కురులు ధరించి మనస్సులో దుష్టమగు పరస్పర స్పర్శభావన - ఆలోచనలతో కూడుకొని ప్రియురాండ్లు ప్రియుల పట్లా, ప్రియులు ప్రియురాండ్ల పట్లా భౌతిక ధ్యాసలు పెంపొందించుకొని ఫలితంగా మండుటెండలో గడ్డివలె ఈ జీవులు కాలుతూ ఉడికిపోవుచున్నారు.

ఈ భౌతిక దేహములకు సంబంధించిన ధ్యాసలు ఎటువంటివంటే....

• జ్వలితా అతి దూరేఽపి। : మనస్సు ఒక దేహముతో మమకారము - కోపము - కామము దృష్టితో సంబంధము పెట్టుకోవటము వలన తత్ఫలితంగా ఆ దేహము ఎక్కడో దూరాన ఉన్నప్పుడు కూడా ... అతని మనస్సును జ్వలింపజేయగలదు. మకిలి నింపగలదు.
• సరసాపి నీరసా :   భౌతిక దేహముతో కలిగి ఉన్న సంబంధము పైకి సరసముగా కనిపిస్తూ ఇంతలోనే నీరసముగా పరిణమిస్తోంది.
• స్త్రీ యోహి నరకాగ్నీనామ్ ఇంధనమ్ చారుదాగుణమ్ : ఈ స్త్రీ - పురుషుల పరస్పర దేహాకర్షణ సమాచారములు 'నరకము’ అనే అగ్నిని హృదయములో దారుణముగా ప్రజ్వలించుటకు ఇంధనముగా అగుచున్నాయి. 'కాముడు' అనే కిరాతకుడు దృశ్యమునందు ధ్యాసలు గల జీవులు అనే పక్షులను (“నారీ దేహములు - పురుష దేహములు" అనే ఆకారములను) ఎరగ వేసి “అనేక దుర్వాసనలు” రూపముగల త్రాళ్ళతో తయారైన వలలో బంధించి “జన్మపరంపరలు” అనే పంజరములలో కట్టివేసి ఉంచుచున్నాడు. 

అన్ని దోషములకు పేటిక వంటిది ఈ నారీ సంబంధింత (దృశ్య సంబంధిత) వ్యవహారమంతా! ఇక్కడ ఏదో పొందాలి - కావాలి- ఏదో చేయాలి. అనునదంతా ఈ జీవునికి దాస్య శృంఖలములుగా పరిణమిస్తున్నాయి. అట్టి బంధములకు అంతూ-పొంతూ ఏముంటుంది?

అందుచేత,
అలమ్ అస్తు మమ స్త్రీయా - ఓ మనసా ! ఈ సంబంధములను, అనుబంధములను ఇక చాలించు. మనము అసలు విషయమునకు వచ్చి పరిశీలిద్దాము” ... అని ఈ జీవుడు వివేకి అయి ఆత్మతత్త్వ జ్ఞానము కొరకై అత్యంత త్వరగా నాంది పలకటము ఉచితము.

యస్య స్త్రీ, తస్య బోగేచ్ఛా ! ని స్త్రీ కస్య క్వ భోగభూః? - స్త్రీ (దేహ) ధ్యాస కలిగి ఉంటేనే భోగేచ్ఛ ఉంటుంది ? భోగేచ్ఛ లేనప్పుడు భోగభూములూ ఉండవు. స్త్రీయం త్యక్త్వా జగత్ త్యక్త్వం ! స్త్రీ (సంబంధము)ను త్యజిస్తే జగత్తును త్యజించినట్లే అవుతుంది.

జగత్ త్యక్త్యా సుఖీ భావేత్ ! జగత్తును త్యజించినవాడు 'సుఖి' అగుచున్నాడు. (స్త్రీ = సత్వ + రజో + తమో = స + ర + త). ఈ పరస్పర సంబంధములు, భార్య - పుత్ర - కళత్ర - మిత్ర... ఇత్యాది వ్యవహారములు ఈ జీవుని భ్రమింపజేస్తూ ఉన్నాయి. ఈ జీవుడు సత్యము వైపుగా దృష్టి సారించకుండానే రోజులు - జీవితములలను గడిపివేస్తున్నాడు. ఈ సంసారమును నమ్మి ఉండకూడదు

ఎందుకంటే ...

• చాలా కాలము వరకు దంపతులకు సంతానము కలుగకపోతే అది వారికి ఎంతో దుఃఖము - నిరుత్సాహము కలుగజేస్తూ ఉంటుంది.
• సంతానము కలుగుతూ ఉంటే... అది ఆ తల్లికి గర్భపాతము సమయములో ప్రసవవేదన.
• సంతానము కలిగినప్పటి నుండి వారి అనారోగ్య బాధల వలన తల్లి తండ్రులకు ఎన్నో ఆదుర్దాలు ! ఉద్వేగాలు ! ముచ్చెమటలు పోస్తూ ఉంటాయి.
• ఆ కుమారుడు అల్లరి - చిల్లరగా తిరుగుతూ ధూర్తుడైతే అది మరింత వేదన !
• ఉపనయనము చేసినా విద్య అబ్బకపోతే మరింత మనఃతాపము.
• ఒకవేళ పండితుడు అయితే కూడా అతనికి వివాహము అవ్వకపోతే ... ఇల్లంతా నిరుత్సాహము “ఏమి చెయ్యాలిరా !" అని వేదన.
• అతడు సంపదలు పొంది పరస్త్రీ వ్యామోహముతో దురభ్యాసి అయితే కష్టాలకు అంతు ఉండటము లేదు.
• ఒకవేళ కొడుకు కుటుంబము దారిద్ర్య బాధ అనుభవిస్తూ ఉంటే, అది తల్లిదండ్రులకు మరింత కష్టకాలము.
• కొడుకు పరుషంగా పలికేమాటలకు ఆ తల్లిదండ్రుల మనస్సులు వికలమైపోతూ ఉంటాయి.

ధనీ చేత్ మ్రియతే తదా!

ఒకవేళ, “అన్నీ బాగానే ఉన్నాయి కదా ! సంతానము, సంపద అన్నీ అనుకూలమే”... అని అనుకుంటూ మురిసిపోయేవారికి ఖరా-మృత్యువులు దేహగతియే మార్చివేస్తున్నాయి. ఎవ్వడూ కాలమును నమ్మి ఉండటము కుదరదు. ఏది ఎప్పుడు ఎందుకు ఎట్లా అవుతుందో ఎవ్వరూ ముందుగా తెలుసుకోలేని కాలగతి ఇక్కడ తాండవ మాడుతోంది. కాలమునకు "ఎర" కానిదేది, ఒక్క ఆత్మ తప్ప?

చపలత్వము జయించాలి

ఓ జనక మహారాజా ! తన యొక్క సర్వతత్వాత్మకమగు స్వరూపాత్మ స్వభావమును పునికి పుచ్చుకోవటానికి ఈ జీవుడు బుద్ధి యొక్క చపలత్వమును త్యజించాలి.

కదులుచున్న అద్దము (Mirror) లో ప్రతిబింబమును స్పష్టముగా చూడలేము కదా ! ఇదీ అంతే ! అందుచేత...,

న పాణి పాద చపలో యతిః : యోగ సిద్ధి పొందతలచువాడు చేతులను, వేళ్ళను ఎల్లప్పుడూ చపలముగా ఉంచుకోరాదు. చేతులతో ఏదేదో చేయాలని, కాళ్ళతో ఎటో ఎటో వెళ్ళాలని చపలత్వము పొందరాదు.

న చ వాక్ చపలశ్చైవ :  వాక్కుతో అనవసరమైన సంభాషణ పరదూషణ తెలిసీ తెలియని - విషయాలను తెలిసిన వారిపై ఆపాదించటము, లౌకిక విషయాలపై అతిభాషణము... ఇవన్నీ కూడదు.

యతి అవటానికై వాక్ పాణి పాదములపై (జ్ఞానేంద్రియములపై కర్మేంద్రియములపై) స్వాధీనత - నిగ్రహము అలవరచుకోవటము అవసరము.

బ్రహ్మభూతో జితేంద్రియః - ఇంద్రియములను జయించువాడే... బ్రహ్మ భూతుడు (తనను బ్రహ్మముగా అనుభూతపరచుకొన్నవాడు) కాగలడు.

కోపముపై కోపము

ఈ జీవునికి అన్నికన్నా పెద్ద శత్రువు 'కోపము’. వారిపై - వీరిపై మనస్సులో కోపమున్నంత సమయము-వివేకమునకు చోటు దొరకదు. అందుచేత సాధకుడు కోపము విషయములో అతి జాగరుకుడై ఉండాలి.

జనక మహారాజ :  మహాత్మా! కోపము ఎల్లప్పుడూ శతృవే. ఇందులో సందేహము లేదు. అయితే అట్టి కోపము మా మనో-బుద్ధి-చిత్తములలో ప్రవేశించనీయకుండా ఎట్లా చూచుకోవాలి? మాపై దయతో, కోపమును దూరంగా ఉంచగలిగే ఉపాయాలేమన్నా శెలవివ్వండి.

యాజ్ఞవల్క్యుడు : ఓ జనక మహారాజా ! ఎవ్వరికైనా తన దేహావయములపై తనకు కోపముంటుందా ? ఉండదు కదా !

రిపే బుధౌ స్వదేహేచ సమైకాత్మ్యం ప్రపశ్యతః, వివేకినః కుతః కోపమ్?

వివేకవంతుడగు ఆత్మ సంయమ యోగికి ఈ విశ్వమంతా తన శరీరము అగుచున్నది. పరమహంసలకు తాము విశ్వాత్మకునిగాను, ఈ విశ్వము తమ ఆత్మ దేహముగాను స్వభావసిద్ధముగా అనిపించుచున్నది. ఆత్మ జ్ఞానముచే కోపము హృదయమునుండి తనకు తానే తోకముడుస్తోంది.

తన కోపమే తనకు శత్రువు

ఓ సహజీవులారా ! కోపము అతి ప్రమాదకరమైనది అని గుర్తు చేస్తున్నాను. అది ఉన్నచోట ఎంతో కష్టపడి సముపార్చించుకొన్న సత్వగుణము, తద్వారా పొందవలసియున్న పురుషార్థములు (ధర్మ - అర్థ - కామ మోక్షములు) భ్రష్టుపట్టుచున్నాయనునది దయచేసి గమనించండి.

అపకారిణి కోపశ్చేత్ కోప కోపః కథం న తే?

ఓ విదేహరాజా ! జనక మహారాజా ! ముందుగా ఒక ప్రశ్న. ఒకరిపై కోపము ఎందుకు వస్తోంది ? అతని వలన హాని కలుగుట చేతనే కదా ! అటువంటప్పుడు శుభములను పాడుచేసి అశుభములను కలిగించు ‘కోపము’ పై కోపము ఈ జీవునకు ఎందుకు కలుగటము లేదు? అందుచేత “నా యొక్క ధర్మార్థకామమోక్ష చతుర్విధ ఫలములు పరిరక్షించుకోవటానికై నేను నా ‘కోపము’ పై కోపము కలిగి ఉండెదను గాక” అని జీవుడు తలచును గాక.

నా కోపము పై తిరగబడుచున్న ఓ నా కోప-కోపమా! నీకు నమస్కరిస్తున్నానయ్యా! నీ దయవలన (నా కోపము పై కోపము వలన) నా ఇంటికి వచ్చి, నా ఇంటినే తగలబెట్టు ప్రయత్నిస్తున్న - నా 'కోపము’ ను గృహ బహిష్కరణ చేయుచున్నాను కదా! నమోస్తు! కోపముపై కోపము వలన నాకు 'వైరాగ్యము' అనే మహత్తర గుణము అబ్బుతోంది. అందుచేత కోపము పై నాకు వస్తున్న కోపము నన్ను కాపాడే ఆత్మ బంధువు !... అని ఈ జీవుడు గమనిస్తూ... కోపముపై కోపము కలిగి ఉండును గాక!

సంసార దృష్టి - సన్న్యాసయోగి దృష్టి

దేని దేని పట్ల అయితే అనేకమంది జనులు 'ఇవన్నీ అవసరము! సంపాదించుకోవాలి! దాచుకోవాలి! దోచుకోవాలి! ఇంకా పొందాలి! కలిగి ఉండాలి! ఎంతగానో పెంపొందించుకోవాలి !” ... అని తాపత్రయపడుచున్నారో.. సంయమియగు యోగికి అవన్నీ నిస్సారములై కనిపిస్తున్నాయి. “నన్ను గొప్ప అనుకోవాలి” ఇటువంటివన్నీ సంయమి అగు యోగరాట్‌ను కించిత్ కూడా సమీపించజాలవు.

ఇక ప్రబుద్ధుడగు సన్యాస యోగికి - యోగ విరాట్‌కు పరమహంసకు ఏది పరలక్ష్యమై అనునిత్యముగా, ఉపాసించవలసినదిగా అగుచున్నదో, అది సామాన్య (ఆత్మ విషయమై, అజ్ఞానము కొనసాగించు) జనులకు “అది పట్టించుకోవలసిన విషయమ్ కాదు లెండి. ఇప్పుడు కాదు ! ఎప్పుడో చూద్దాంలే! అయినా ఏమిటి లాభం ! ముందుగా ఇక్కడ పొందేవన్నీ లెక్కించుకోనీ ! చివరి విషయం ఆత్మజ్ఞానమే లెండి !”... అని తలుస్తున్నాడు.

వర్తమానమునందు - ఆత్మ సమాచారమును ఏమాత్రమూ లక్ష్యముగా, ఆశయముగా కలిగియే ఉండటము లేదు! ఆధ్యాత్మ శాస్త్రమును శాస్త్రముగా పరిగణించటమే లేదు.

ఓ జనక మహారాజా ! పరశీలించటానికి వెనుకాడటమే, తిరస్కరించటమో, బద్ధగించటమో, అల్పాశయములతో రోజులు గడపటమో, సందిగ్ధత కొనసాగించటమో, ఇదియే ఈ జీవుడు అజ్ఞానిగా ఉండిపోవటానికి కారణం.

"చిత్ ఆనందము ఎక్కడ ఉన్నది?”

ఓ మహారాజా ! ‘చిదాత్మ' అనబడే చిదానందము ఇప్పుడే ఇక్కడే ఈ జీవునికి లోన - బయట కూడా సర్వదా వేంచేసియే ఉన్నది.

ఈ కనబడే జగత్తంతా 'ఎరుక' అను రూపము దాల్చిన చిత్ తేజ చిదానందమ్ !

నాయనా ! ఒక పరమసత్యము వేదాంతసారవాక్యము నీ ముందు ఉంచుచున్నాను.

చిత్ త్వమ్ - నీవు సర్వదా చిదాకార చిదానంద సదాశివ స్వరూపుడవే అయి ఉన్నావయ్యా !
చిదహమ్ - నేను కూడా అట్టి చిదానంద చిత్ - ప్రకాశ స్వరూపుడనే !
ఏతే చ లోకాః చిత్ ఇతి భావయ - ఈ కనబడే లోకము, ఈ దృశ్యము ఇదంతా సర్వదా చిదానంద స్వరూపమే !

ఈ పరమ సత్యమును గ్రహించి, సర్వదా తత్భావనయందు ఉండుము. యతులకు, మహాయోగులకు, పరమహంసలకు -

సర్వము బ్రహ్మమే !
నేను బ్రహ్మమే !
ఈ సర్వము నేనే !

... అనునదే ఎల్లప్పుడూ నిత్యోపాసన, అనునిత్య నిష్ఠ, ఆనంద దర్శనము అయి ఉన్నది.

వారు సర్వదా సర్వత్రా ఈ విశ్వమంతా, సర్వ జీవులతో సహా తమ ఆత్మ స్వరూపముగా దర్శించుచూ ఆనందిస్తున్నారు.

"నేను - నీవు అఖండ బ్రహ్మమే” అట్టి అనుక్షణిక భావనయే నిశ్చల సమాధి-మోక్షము-జ్ఞానము కూడా!

అంతే! ఇంతకుమించిన సత్యము మరేదీ లేదు.

మనం ఇప్పుడు చెప్పుకొన్న విషయములన్నీ కూడా మునిపుంగవులు తమలో తాము సంభాషించుకొని ఆనందిస్తున్న విషయాలేనయ్యా ! మనపై అవ్యాజమైన ప్రేమతో వారు ఎలుగెత్తి మనందరికీ చాటుచున్నారు.

🙏 ఇతి యాజ్ఞవల్క్య ఉపనిషత్ | 🙏
ఓం శాంతిః శాంతిః శాంతిః ||

---