అధర్వణ వేదాంతర్గత

5     కృష్ణ ఉపనిషత్

అధ్యయన పుష్పము

1వ ఖండము - బృందావన సంచార రహస్యార్థము

ఏ శ్రీరామచంద్రుడైతే శ్రీకృష్ణుడుగా అవతరించి, లీలావినోదంగా ‘‘స్వస్వరూప సర్వాత్మత్వము’’ను సంప్రకటన చేయుచు మౌనిపటలమును బ్రహ్మానందపరచారో - అట్టి శ్రీరామ - శ్రీకృష్ణ భగవానునికి నమస్కరిస్తున్నాము.
[లోకోరమయతేతి రామః। కృష్ణస్తుభగవాన్ స్వయమ్‌]

⌘

ఒక సందర్భములో కొందరు మునివరేణ్యులు దండకార్యణములో ఆశ్రమవాసము నిర్వర్తిస్తూ ఉన్న శ్రీరామచంద్రమూర్తిని దర్శించాలనే అభిలాష కలిగినవారై, ఎక్కడెక్కడి నుండో వచ్చి సమావేశమై, శ్రీరాముడు పరివేష్ఠితులై ఉన్నచోటికి వచ్చారు. మునుల రాకను గమనించిన రామచంద్రుడు గబగబలేచి మునుల పాదపద్మములను పన్నీటి జలముతో కడిగి శిరస్సుపై దాల్చి, వారందరినీ ఒక ప్రశాంతమైన ప్రదేశములో సుఖాసీనులుగా చేసారు.

అయితే ఆ మునివరేణ్యులంతా ఆత్మారామానంద స్వరూపుడగు శ్రీరాముని సౌందర్యము చూచి తన్మయులు కాసాగారు. బాహ్య దృష్టులన్నీ వదలి శ్రీరామచంద్రుని చూస్తూ ‘‘పుంసాం మోహన రూపాయ। పుణ్య శ్లోకాయ మంగళమ్’’ అని పలుకుచూ, శ్రీరాముని ‘‘వర్ణనాతీత పరబ్రహ్మానంద సౌందర్యమును’’ తిలకిస్తూ అనిర్వచనీయానందము పొందసాగారు.

శ్రీరామచంద్రుడు ఆ మునిసత్తములందరినీ ఒక్కొక్కరుగా కుశల ప్రశ్నలు అడుగసాగారు. మునులు మాత్రం రామచంద్రుని సౌందర్య సందర్శనామృత మాధుర్యములోనే మునిగితేలసాగారు.

మునులు : శ్రీమహావిష్ణు అవతారమూర్తీ! మూర్తీభవించిన ఆత్మారామానందస్వరూపా! నీయందు మాకు అనుభూతమగుచున్న వేద-వేదాంగ ప్రవచితమైనట్టి సత్-చిత్-ఆనంద సౌందర్యము చూచి మేము మన్మథుని చూచిన రతీదేవివలె తన్మయులమగు చున్నామయ్యా! వనవాసులమగు మేము మీ సర్వాంగ సుందరము చూచి విస్మితులమగుచున్నాము. మీ ఈ మూర్తితో ఆలింగనము ప్రసాదించమని వేడుకొనుచున్నాము. అవద్యమ్ అవతారాన్ వైగణ్యంతే - ఆలింగామో భవంతమ్ - ఇతి।।

శ్రీరాముడు : ప్రియ మునీంద్రులారా! మీ భక్తికి నేను సంతోషము పొందుచున్నాను. భక్తవశడును కదా! అయితే, భవాంతరే కృష్ణావతారే యూయం గోపికా భూత్వా మామలింగథ। రాబోయే నా కృష్ణావతారములో మీరు నాతోను, నేను మీతోను శారీరకమగు (ప్రకృతిపరమగు) - ఆలింగనానందము పొందుచూ మమేకమగుదుము గాక.

రుద్రుడు, మునీశ్వరులు : అన్యే యే అవతారాః తే హి గోపా నః స్త్రీశ్చ నో కురు। అన్యోన్య విగ్రహం ధార్యం తవాంగ స్పర్శనాది హ। ఆత్మసౌందర్యా! శ్రీరామ భగవాన్। మీ తరువాతి అవతార సందర్భములో మమ్ములను వ్రజ గోపబాలురుగాను, వ్రజగోపికాస్త్రీలుగాను జన్మలు ప్రసాదించండి.

శ్రీరామచంద్రా! మనము అంగ స్పర్శకొరకై అనోన్యము ప్రియులమై ఉందాము. మీరు శ్రీకృష్ణుడుగా అవతరించినప్పుడు మరల మరల మమ్ములను అంగాంగం స్పృశించాలి సుమా! అందుకొరకై మేము వ్రజ గోపి-గోపికాజనముగా జన్మలు ఆనందంగా స్వీకరిస్తాము.

శ్రీరాముడు : అంగ సంగం కరిష్యామి। భవధ్వాక్యమ్ కరోమి అహమ్। ఓ మునులారా! రుద్రాది దేవతలారా! మీరు అభిలషిస్తున్నట్లుగా ‘‘అంగసంగము’’ తప్పక పొంది ఆనందించెదము గాక.

ఆ మాటలు విని దేవతలు, మునులు ‘‘ఆహా! మేము కృతకృత్యులము’’ అని సంతోషించి, శ్రీరామచంద్రుని సమక్షంలో కొంతసేపు గడిపి తృప్తిగా తమతమ స్థానములకు తిరోముఖులు అయ్యారు.

⌘

వారంతా ద్వాపరయుగములో శ్రీకృష్ణునితో బాటుగా వ్రజగోపబాల-గోపికా స్త్రీలుగా జన్మలు స్వీకరించారు.

పరమానందదేవత → నందుడుగాను
ముక్తిదేవత → యశోదగాను జన్మలు పొందారు.

⌘⌘⌘

మాయ - సత్త్వ రజో తమో గుణములుగా చెప్పబడుతోంది. రుద్రునియందు సత్త్వము, బ్రహ్మయందు రాజసగుణము, తామసగుణము దైత్యుల వైపుగా ఉంటుంది.

ఈ విధంగా మాయ ‘3’ విధములైనదిగా చెప్పబడుతోంది. అట్టి విష్ణుమాయ అజేయమైనది. జప-తపములు మాత్రం చేత కూడా తొలగేది కాదు. అందుకుగాను - పరంధాముడగు శ్రీకృష్ణోపాసనయే శరణ్యము.

⌘

దేవకి : వేదములచే వర్ణించబడు బ్రహ్మపుత్రికయే దేవకి. (బ్రహ్మ భావనయే ప్రకృతిపరంగా ‘‘దేవకి’’ అయినది).
వసుదేవుడు: వేదములు (నిగమములు) వసుదేవుని రూపము.

కృష్ణ-రాములు : వేదములలోని కర్మ - ఉపాసన - జ్ఞానవిచాణ తత్త్వమే వసుదేవుడు. వేదమహావాక్యములగు ‘సోఽహమ్, తత్‌త్వమ్’ల పరమార్థానుభవమే → భూమిపై కృష్ణ - బలరాములుగా అవతరించారు. ‘‘మత్తః పరతరం నాన్యాత్ కించిదస్తి’’, ‘‘అహం సర్వస్య ప్రభవో’’, ‘‘మయాతతమిదం సర్వం జగదవ్యక్త మార్తినా’’ - మొదలైన మహావాక్యాలు భగవద్గీతాకృతంగా జాలువారాయి.

బృందావనము : వనే బృందావనే క్రీడన్ గోప-గోపీస్సురై సః। దేవతలు, ఋషులు, మునులు గోపబాలురుగా అవతరించి క్రీడించు స్థలము.

గోపికలు, గోవులు := మునులు, శ్రుతులు

గోప్యోగావ ఋచః।	ఋగ్వేదములోని ఋక్కులు, గోపికలు→ గోవులుగా రూపము తీసుకున్నాయి.
యష్టికా కమలాసనః।	చేతికర్ర (కట్టుకర్ర) (ఆవులను మేపునప్పుడు గోపబాలురు ఉపయోగించు కర్ర) గోపగృహముయొక్క బ్రహ్మదేవుడు.
వంశస్తు భగవాన్ రుద్రః	బాలకృష్ణుడు ఉపయోగిస్తున్న వంశీ (పిల్లనగ్రోవి) - భగవానుడగు రుద్రుడు.
శృంగం ఇంద్రః।	బృందావనములోని గోవర్ధనగిరి శిఖరము ఇంద్రుడు.
సఖా సురః।	దేవతలు - శ్రీకృష్ణుని ప్రియ స్నేహితులు, సఖులు.
గోకులవనం వైకుంఠం।	ఆ గోకులవనము - వైకుంఠము.
తాపసాః తత్ర తే ద్రుమాః।	అక్కడి చెట్లు, లతలు తాపసులగు మునులు.

లోభ క్రోథ భయా దైత్యైః కలికాలః తిరస్కృతః। కలికాల స్వాభావికములైన లోభ క్రోధ భయాదులు-దైత్యులు (రాక్షసులు). అక్కడ తిరస్కారము పొందువారు. బాలకృష్ణునిచే సంహరించబడిన ‘పూతన’ మొదలైన అసురులంతా అరిషట్‌వర్గ ప్రతీకలు.

గోపరూపో హరిః సాక్షాత్ మాయా విగ్రహధారిణః। వైకుంఠవాసుడగు శ్రీహరియే బృందావనములో గోపబాలుడగు శ్రీకృష్ణ గోపాలుడు. సాక్షాత్ హరియే మాయా మానుషవేషధారి అయి బృందావనములో బ్రహ్మానందము ప్రసాదిస్తూ లీలలు ప్రదర్శిస్తున్నారు.

⌘

వైష్ణవమాయ - దురత్యయము (దాటరానిది), దుర్బోద్యము (అర్థము కానిది). దుర్భేధ్యము (బేధింపజాలనిది) కూడా!
ఈ జగత్తంతా మాయామోహితమై కుహకము (లోతైనగోయివలె) అయి వర్తిస్తోంది.
దేవతలకు కూడా దుర్జయము (జయింపరానిది) .

☘︎ విధి (బ్రహ్మదేవుడు) అంతటివాడు బృందావనంలో వెదురు కర్ర రూపము దాల్చుచున్నారు.
☘︎ రుద్రుడంతటివాడు వెదురు నిర్మితమైన మోహనమురళి రూపము ధరించి శ్రీకృష్ణస్పర్శపొంది ఆనందిస్తున్నారు.
☘︎ మహర్షులు, మునులు, దేవతలు - అంతటివారు బాలకృష్ణుని మోహనమురళీగానము వినటానికి బృందావనములో పరుగులు ఎత్తుచున్నారు.
☘︎ మాయాజగత్తును ఎవరు మాత్రం జయించగలరు? మాయచే దేవతలంతటి వారి అనన్య-జ్ఞానము కూడా క్షణంలో హరించబడుతోందే! అట్టి మాయను జయించే ఉపాయమేమిటి? మాయ (మాయ తనదైనట్టి) బాలకృష్ణుని శరణువేడుచూ, శరణాగతిని ఆశ్రయించటమే।

❋ శేషనాగో భవేత్ రామః - ఆదిశేషుడే (సర్వము లయించగా అప్పటికీ శేషించియుండు ఆదిగా శేషించువాడే) - బలరాముడుగా అవతరించారు.
❋ కృష్ణో బ్రహ్మైవ శాశ్వతమ్। శాశ్వతమగు పరబ్రహ్మమే శ్రీకృష్ణుడు.
❋ ఋక్కులు, ఉపనిషత్తులు→ గోపికా స్త్రీలుగా అవతరిస్తున్నారు. గోపికా స్త్రీలు బ్రహ్మము గురించి గానము చేయు ‘ఋక్’ రూపులే।

ద్వేషము	→ చానూర మల్లుడు।
మత్సరము	→ ముష్టిక మల్లుడు।
దర్పము	→ ‘కువలయపీడ’ అనే ఏనుగు।
గర్వము	→ బకాసురుడు ళిఖగ (కొంగ) రూప రాక్షసుడురి।
దయ	→ రోహిణీమాత।
ధర (భూమి)	→ సత్యభామ।
మహావ్యాధి (వదలలేకపోతున్న మానసికమైన రుగ్మతలు)	→ అఘాసురుడు।
కలిపురుషునిడే	→ కంసుడు।
శమము	→ కృష్ణమిత్రుడైన సుదాముడు।
సత్యము	→ అక్రూరుడు।
దమము	→ ఉద్ధవుడు।

⌘

శంఖముగా రూపుదాల్చినది ఏది? లక్ష్మీరూపముగా వ్యవస్థితుడై యున్నది విష్ణువే. సః స్వయం విష్ణుః లక్ష్మీ రూపో వ్యవస్థితః।

పాల సముద్రమే వ్రజగోపికా గృహములలోని పాలకుండల రూపము. బాలకృష్ణుడు గోపికల ఇళ్లలో పగలగొట్టిన పాలు - పెరుగు కుండలే - ‘‘మహావిష్ణువు యొక్క పాలసముద్రములోని బాలా - లీలా - క్రీడా వినోదములు.’’

సమస్త జనుల సంసార భాండములను పగలగొట్టటమే శ్రీకృష్ణుని - సాధురక్షణ, దుష్టశిక్షణ. అదంతా జీవుని దోషములు తొలగించు చమత్కారము. ఆయన ధర్మ రక్షకుడై ఉండటమనేది సర్వభూతములపై దయాకటాక్షవీక్షణము (ఆర్తజనులను రక్షించటము). దుష్టత్వమును తొలగించటము, సాధుత్వమును సముత్సాహపరచటమే - శ్రీకృష్ణావతారముఖ్యోద్దేశ్యము.

చక్రము : ఈశ్వరునిచే బ్రహ్మయే ‘చక్రము’గా సృష్టించబడ్డారు.

(బృందావనములో) వాయువీచిక శబ్దములు :- పరమాత్మకు ‘జయమగుగాక’ అని జేజేలు పలికే నాదములు. జయంతి సంభవో వాయుః।

చామరము → ధర్మదేవతకు సంజ్ఞ (ధర్మో రక్షతి రక్షితః - అని గుర్తు చేయు సంజ్ఞ).

ప్రజ్వలించు ఖడ్గము → మహేశ్వరుడు - యస్య అసౌ జ్వలనా భాసః, ఖడ్గ రూపో మహేశ్వరః। (మహా - ఈశ్వరుడు = సమస్త జగత్తుగా విస్తరించియున్న స్వస్వరూప విస్తారణ ప్రదర్శనము). అజ్ఞానమూలములను ఖండించునది - ఖడ్గము.

అక్కడి రోలు → కశ్యప ప్రజాపతి। కశ్యపో లూఖలః ఖ్యాతో।

కృష్ణయ్య నడుముకు కట్టిన త్రాడు → అదితి। రజ్జుః మాతా అదితిః। (‘పుత్ర’ ఇత్యాది మమకార బంధము).

‘తత్త్వమ్’ - ‘సోఽహమ్’ మహావాక్యములకు ప్రతీకలు.

మోక్షమునకు సంసిద్ధతయే - చక్ర, శంఖములు (బంధము ఎందుకు లేదో విశ్లేషించి చెప్పే ఉపనిషత్ వచనములు).

బిందువు → కృష్ణుని మూర్థస్థానము (Point of foreface) (సమస్తము తనయందు దర్శించు స్థానము).

‘‘ఇవన్నీ దేవతారూపములే’’ అని తత్త్వజ్ఞులగు విబుధజనుల (Inteligent Beings) యొక్క సమన్వయ వచనములు. అట్టి దేవతా రూపములకే అందరు నమస్కరిస్తున్నారు. సంశయరహితంగా కృష్ణుని అలంకారములలో సర్వదేవతారూపములను దర్శిస్తున్నారు.

స్వామి చేతిలోని గద	- సాక్షాత్ అరిషట్‌వర్గ శత్రు సంహారి యగు కాళికాదేవి।
స్వమాయయే	- ‘శాఙ్గముము’ అనబడే ధనుస్సు.
అక్కడి శరత్కాలము	- భోజనము। మధుర ఆహార రూపము.
చేతిలో ధరించుచున్న తామర కాడయే	- ‘జగత్’ అనే వృక్షమునకు ‘‘బీజము’’-అనే సంజ్ఞ। స్వకీయ కల్పనలన్నిటికీ ఉత్పత్తి స్థానమగు స్వస్వరూపము
వటవృక్షము	- గరుడుడు।
నారదుడే	- సుదాముడు।
బృందాదేవి	- భక్తి స్వరూపము।

బృందా భక్తిఃప్రియా బుద్ధి, సర్వజంతు ప్రకాశినీ। - సర్వజీవులలో బుద్ధిరూపముగా వెలయుచు ప్రియస్వరూపిణిగా ఉన్నదియే బృందావనము.

సమస్తము కృష్ణపరమాత్మయే। ఆయనకు భిన్నమైనదేదీ లేదు. భిన్నముగా కనిపిస్తున్నదంతా అభిన్నుడగు కృష్ణతత్త్వమే। గోపస్త్రీలు, బృందాదేవి మొదలైనవారికెవ్వరికీ కృష్ణుడు భిన్నము కాదు. శ్రీకృష్ణుడు ఎవ్వరికీ భిన్నుడు కాడు. అభిన్నుడు. మనమంతా శ్రీకృష్ణ చైతన్యప్రభునిత్యానందస్వరూపులమే।।

స్వర్గవాసులు వైకుంఠమును కోరుకోగా, అప్పుడు వైకుంఠమే బృందావనమునకు దిగివచ్చింది. దేవతలంతా పరమానందముగా వైకుంఠతుల్యమగు బృందావనములో గోపబాల - గోపికా - గో - పుష్ప - వృక్షములుగా అయి, సర్వాత్మకమగు శ్రీకృష్ణపరబ్రహ్మ తత్త్వమును వినోదించసాగారు.

ఇత్యుపనిషత్ - ప్రథమాధ్యాయః।।

---

2వ ఖండము - ఏకమునుండి అనేకము

[ వాసుదేవ-సంకర్షణ-ప్రద్యుమ్న-అనిరుద్ధ-హిరణ్యగర్భ-ప్రజాపతీ-భూతజాలయో ]

మెట్టమొదట జగదతీత - జగత్ రహిత కేవలస్వరూపుడగు వాసుదేవుడే ఏకస్వరూపుడై అఖండుడై సర్వత్రా వేంచేసియున్నారు.
ఆయన కేవల - నిర్విషయ - ఏకాంత - అనన్య - ఆనందాత్మ స్వరూపుడు.

• ఆయననుండి ‘సంకర్షణుడు’ అనే బీజము ఆవిర్భవించింది. (బలరాముడు సంకర్షణ బిరుదాంకితుడు. అన్యము యొక్క అభిరుచి రూపమే సంకర్షణము). (ప్రప్రథమ సంకల్ప పురుషకారము)
• ఆ సంకర్షణుడు : ‘‘నేను ప్రజలను (అనేక చమత్కారములను) సృష్టించెదనుగాక।’’ అనే కోరిక పొందారు.
• ప్రద్యుమ్నుడు : అప్పుడు కృష్ణపరమాత్మ నుండి ‘ప్రద్యుమ్నుడు’ అను ‘సంజ్ఞకము’ సత్‌రూపమై సృష్టికల్పనారూపమై బయల్వెడలింది.
  (ద్యుమ్నము = బలము, ధనము, సంపద. ప్రద్యుమ్నము = సృష్టి సంపద)
• అనిరుద్ధుడు : ఇంకా ‘అహంకారము’ అనురూపమగు అనిరుద్ధుడు ఆయననుండి బయల్వెడలారు. ఆయనయే హిరణ్యగర్భుడు
  (సమస్త సృష్టి తనయందు ఇచ్ఛామాత్రంగాను, ప్రకాశమాత్రంగాను కలవారు)

(అహంకార నామా అనురుద్ధో హిరణ్యగర్భో అజాయత।) (అనిరుద్ధ = Unstoppable).

ఆయన నుండి దశ (10) ప్రజాపతులు, మరీచి, స్థాణువు, దక్షుడు, కర్దముడు, ప్రియవ్రతుడు, ఉత్తానపాదుడు, వాయువు మొదలైనవారు జనించారు. వారి నుండి సమస్త భూతజాలము జనించింది.
❋ [ ప్రజాపతులు (21) : (భారతము, భాగవతము, దేవీ భాగవతము).
1. బ్రహ్మ 2. స్థాణువు 3. మనువు 4. దక్షుడు 5. భృగువు 6. ధర్ముడు 7. యముడు 8. మరీచి 9. అంగిరసుడు 10. అత్రి 11. పులస్త్యుడు 12. కర్దముడు 13. క్రతువు 14. వసిష్ఠుడు 15. పరమేష్ఠి 16. సూర్యుడు 17. సోముడు 18. కర్దముడు 19. క్రోధుడు 20. అర్వాకుడు 21. ప్రీతుడు ]
❋ ఆదిశేషునినుండి సర్వభూతములు జనించటము, తిరిగి ఆయనయందే లీనమవటము (జల-తరంగన్యాయంగా) జరుగుతోంది.

స ఏవ బహుధా జాయమానః సర్వాన్ పరిపాతి। కేవలుడు, ఆదిస్వరూపుడు, ఆద్యంత రహితుడు అగు పరమాత్మ అనేక విధములుగా పుట్టుచు, సమస్తము తన యొక్క ధారణయందు కలిగి ఉంటున్నారు.

స ఏవ కాద్రవేయో వ్యాకరణ జ్యోతిషాది శాస్త్రాని నిర్మిమానో। - ఆ ఆదిశేషుడే భాషలు, వ్యాకరణము, జ్యోతిషము మొదలైన శాస్త్రములను నిర్మించి సృష్టియందు ప్రతిక్షేపించుచున్నారు.

(స ఏవ) బహుభిః ముముక్షుభిః ఉపాస్యమానో। అనేకమంది ముముక్షువులు ఏ పేరుతోనైనా ఉపాసిస్తూ ఉన్నది ఆ కృష్ణ చైతన్యతత్త్వమునే।

సర్వత్రా సర్వులు అఖండమగు ఆత్మనే ఉపాసిస్తున్నారు. అఖిలాం భువమ్ ఏకస్మిన్ శీర్షిణా సిద్ధార్థ వద్రియమాణః। శ్రీకృష్ణ పరమాత్మ సమస్తభూరూపమును (Entire solid) తన సహస్రాది సువిస్తార శిరస్సులలోని ఒక శిరస్సుపై నిలిచిన ఆవగింజంత"గా) ధరించుచున్నారు.

సర్వైః మునైః సంప్రార్థ్యమానః। సర్వ మునులచే సర్వాత్మకుడుగా ఆ శ్రీకృష్ణపరమాత్మయే అనేక నామరూపములతో సంప్రార్థించబడుచున్నారు.

ఆదిశేషుడు

హేమపర్వతముయొక్క వేలాది శిఖరములవలె ఉన్న ఆ పరమాత్మయే ఆదిశేషుడు. ఆదిశేషుని శిరస్సులలో ఒక్కదానినైనా కూడా - వాయువు కించిత్ కూడా కదల్చజాలక సిగ్గుతో వెనుకకు తిరిగి తన అహంకారమును పోగొట్టుకొనుచున్నది. అట్టి ఆదిశేషుడు, అద్యంత రహితుడు - అగు పరమాత్మకు ఆనందము కలుగజేయటానికై యుగయుగములుగా పరమాత్మతోబాటే అవతరించుచున్నారు.

స ఏవ సౌమిత్రిః ఐక్ష్వాకః। ఆయనయే ఇక్ష్వాకు వంశములో ‘లక్ష్మణుడు’గా శ్రీరామచంద్రునికి తమ్ముడై అవతరించారు.

⌘

ఆ నిర్వికారుడు, నిర్వికల్పుడు అగు పరమాత్మాంశయే సంకర్షుణుడై (బలరాముడై) సమస్త ‘ధనుష శాస్త్రము’ను, సర్వ అస్త్రశస్త్రముల విశేషములను బహువిధములుగా రచిస్తున్నారు. వాటిని ఉపయోగించి రాక్షస సంహారము నిర్వర్తిస్తున్నారు. ధర్మరక్షణను లీలగా నిర్వర్తిస్తూ బ్రాహ్మణ - క్షత్రియ - వైశ్య - శూద్ర చాతుర్వర్ణ్య ధర్మములను ప్రవర్తింపజేయుచున్నారు.

బలరామావతారము :

సయేవ భగవాన్ యుగసంధికాలే శరదాభ్ర సన్నికాశో రౌహిణేయో వాసుదేవః ।

అట్టి పరాత్పరుడగు ఆదిశేషుడే యుగసంధికాలంలో (ద్వాపర - కలి యుగ సంధి సమయములో) శరత్కార మేఘమువంటి తెల్లటి సమమైన శరీరముతో రోహిణీ వసుదేవుల కుమారుడు ‘బలరాముడు’గా జన్మించారు. గద మొదలైన ఆయుధవిద్యను అనేకమంది రాజులకు నేర్పించారు. మధురపై దండయాత్ర చేసిన అనేకమంది రాక్షస స్వభావులగు రాజులను నిర్జించారు. భూభారమును తగ్గించారు. దుష్టశిక్షణ - శిష్ట రక్షణ నిర్వర్తించారు.

బుద్ధావతారము

స ఏవ భగవాన్ యుగే తురీయే-పి బ్రహ్మకులే జాయ మానః సర్వా ఉపనిషదః ఉద్దిధీర్షుః। ఆ పరంధాముడే (నాలుగవదగు) కలియుగములో బ్రహ్మకులమున పుట్టి జనులను తరింపజేయటానికై యజ్ఞము మొదలైన కర్మమాత్ర పరిమితములను ప్రశ్నిస్తూ ఉపనిషత్తులను పునరుద్ధరింపజేయుచున్నారు. సర్వజనులకు రక్షణ కల్పిస్తున్నారు. వైష్ణవ ధర్మములను విజృంభింపజేస్తూ పాషండమతములను జల్లెడపట్టుచున్నారు. (పరమాత్మను అన్యునిగా నమ్మచూపు వాదోపవాదములను, ‘‘జీవాత్మ మాత్రమేవాఽహమ్’’ - పరిమిత భావములను - ‘‘పాషండము’’ అని ఇక్కడ ఉద్దేశ్యము.

పరమాత్మ!

✤ అట్టి పరమాత్మయే సమస్త జగత్తుకు అంతర్యామి। పరమాత్మయే శ్రీకృష్ణ-ప్రకృతిగత రూపధారుడై జగద్గురువుగా విలసిల్లుచున్నారు.
✤ స ఏష సర్వాత్మకః। ఆయన సర్వజీవుల ఆత్మస్వరూపుడు. సర్వాత్మకుడు.
✤ ముముక్షువులందరికీ ఆ సర్వాత్మకుడగు భగవానుడే ధ్యేయవస్తువు.
✤ ఆయనయే జీవులకు సమస్త బంధములను తొలగించు మోక్షప్రదాత। (తరతి శోకమ్ ఆత్మవిత్).
✤ అట్టి పరమాత్మయే, పరాత్పరుడే-ముముక్షు-ధ్యేయస్వరూపుడు. మోక్షప్రదాత. సర్వాంతర్యామి అగు ఆ పరమాత్మను స్మరిస్తూ ఉండగా ఈ జీవుడు సర్వపాపకర్మల నుండి, దోష దృష్టులనుండి విముక్తుడు కాగలడు. ఏతం స్మృత్వా సర్వేభ్యః పాపేభ్యో ముచ్యతే।
✤ తన్నామ సంకీర్తయన్ విష్ణు సాయుజ్యం గచ్ఛతి। అట్టి పరమాత్మను సంకీర్తనము చేయుచుండగా ఈ జీవుడు విష్ణుసాయుజ్యము (సర్వత్రా సర్వదా స్వాత్మయగు విష్ణు సందర్శనము) పొందగలడు. ‘విష్ణుతత్త్వ జ్ఞాని’, ‘‘విష్ణు సోఽహమ్ స్వానుభవి’’ కాగలడు.

ఫలశ్రుతి

అట్టి శ్రీకృష్ణ పరబ్రహ్మముయొక్క స్మరణ - కీర్తనలచే,
పగలు స్మరణచే రాత్రి పాపములు తొలగగలవు. రాత్రి స్మరణచే - పగలు పాపములు ప్రక్షాళనమవుతాయి.
మనము ఈ ఉపనిషత్తులో చెప్పుకొన్న వేదోపనిషత్ రహస్యము యొక్క అధ్యయన - ఉపాసనలచే సర్వక్రతువులు చేసిన ఫలము లభించగలదు.

మనశ్శుద్ధి, మనశ్శాంతి లభించగలదు.

సర్వతీర్థముల స్నానఫలం పొందగలరు.

ఇందలి తత్త్వము తెలుసుకోవటంచేత ‘‘దేహబంధము’’ (ఈ దేహమే నాకు బంధము - అను స్వయంకల్పిత భావన) నుండి విముక్తుడు కాగలడు.

ఇతి శ్రీకృష్ణ ఉపపనిషత్
ఓం శాంతిః। శాంతిః। శాంతిః।