MunDaka Upanishad
Languages: Telugu and Sanskrit
Script: TELUGU
Sourcing from Upanishad Udyȃnavanam - Volume 4
Translation and Commentary by Yeleswarapu Hanuma Rama Krishna
NOTE: Changes and Corrections to the Contents of the Original Book are highlighted in Red
REQUEST for COMMENTS to IMPROVE QUALITY of the CONTENTS: yhrkworks@gmail.com

తమేవ భాన్తమ్ అనుభాతి సర్వమ్।  
తస్య భాసా సర్వమిదం విభాతి।।  

ఈ చరాచర సృష్టిని పరిపోషించుచున్న ఓ దేవతలారా! మా ఈ విన్నపము విని మమ్ములను కరుణించండి!

మీచే నిర్మించబడినవై, మీ చేతనే సదా సంరక్షించబడుచు - పరిపోషించబడుచు, మీచే ప్రసాదించబడుచున్నవై, మీకు చెందినవే అగు ఈ చెవులు, కన్నులు, ఈ దేహము - ఇవన్నీ మాపట్ల సద్వినియోగమగును గాక!

ఈ చెవులతో మేము ఎల్లప్పుడు నిరంతరము - భద్రము, శుభప్రదము, శాశ్వతమైన ప్రయోజనములు కలిగియున్నవి….,
అగు ఆత్మజ్ఞాన - ఆత్మానుభవ సమన్వితమైన విశేషములనే వినుచూ ఉండెదము గాక!

ఈ కళ్ళకు ఎదురుగా కనబడుచూ ఉన్నట్టి ఈ సృష్టి అంతా కూడా ఒక ‘‘మహాయజ్ఞము’’. మాయొక్క జన్మ - జీవన - మరణ - జన్మాంతర విశేషాలన్నీ కూడా ఆ మహాయజ్ఞములోని అంతర్ - విశేషాలే కదా! అంతర్గత విభాగాలే కదా! అట్టి యజత్రులము, జీవనయజ్ఞనిష్ఠులము అగు మేము కనులతో ఎల్లప్పుడూ కూడా ‘‘భద్రము - అభ్యుదయకారకము’’ అగు విశేషములనే దర్శిస్తూ ఉండెదము గాక!

మా ఈ భౌతిక దేహములు పుష్టి - బలము కలిగియున్నవై మీకు స్తోత్ర - ధ్యానములు, విధులు, ధర్మములు మొ।।వి సమర్పించు యజ్ఞవిధులలో సద్వినియోగమగుగాక! అట్టి ప్రయత్నములకై సహకరించును గాక!

ఓ దేవదేవా! ఇంద్రభగవాన్! వృద్ధాశ్రవా! పెద్ద చెవులు గల స్వామీ! త్రిలోకములలోని జీవులందరు చేసే శబ్దములు - వాటి సందర్భార్థములు - పరమార్థములు వింటున్నట్టి మహామహనీయా!

• శాస్త్రములు శ్రద్ధగా వినటం।
• వినినవి ఆకలింపు చేసుకోవటం। అర్థం చేసుకోవటం।
• ఆకలింపు చేసుకొన్నవి సక్రమంగా సమన్వయించుకోవటం।
• నిరూపణగా సమన్వయించుకొని నిర్వర్తించుకోవటం! (Bringing great ideas and messages into everyday practice)

అనురూపంగా వృద్ధశ్రవణములు, పెద్ద చెవులు మాకు ప్రసాదించి కరుణించండి! మీచే ఇవ్వబడిన ఏనుగు (పెద్ద) చెవులతో మేము వింటున్నది మాకు మీ దయచే మంగళప్రదములగు గాక! స్వానుభవములై అనుక్షణము వర్ధిల్లును గాక!

ఓ విశ్వ దేవతలారా! ఈ జగత్తుల స్థితి - గతులను ఎరిగియుండి, సర్వజీవరాసులను పరిపోషిస్తున్న మీకు నమస్కారము. మాకు స్వస్తిని, ఉత్సాహమును, ఉత్తేజమును, సంతోషమును, ఆనందమును ప్రసాదిస్తూ ఉండెదరుగాక!

ఓ తార్‌క్ష్యు దేవా! విజ్ఞాన - వైరాగ్యములను మాకు ప్రసాదించగల గరుడ భగవాన్! విశ్వవిహంగమా! మాయొక్క అజ్ఞానం చేత మేము పొందే ఆపదల నుండి మమ్ములను సర్వదా రక్షిస్తూ ఉండండి! మాకు స్వస్తిని ప్రసాదించండి! మా జ్ఞాన - వైరాగ్య సంపదను పరిక్షించండి। పరిపోషించండి। ప్రవృద్ధపరచండి।

ఓ దేవతాలోక గురూ! బృహస్పతి మహాత్మా! మాకు బ్రహ్మవర్చస్సును ప్రసాదించండి। మమ్ములను మీ బ్రహ్మజ్ఞతతో పరిపాలిస్తూ, మా బుద్ధులను పవిత్రం చేయండి. అభ్యుదయము వైపుగా మమ్ములను నడిపించండి!

పరమశాంతి స్వరూపులగు పరమాత్మ - మాయొక్క (జాగ్రత్-స్వప్న-సుషుప్తి-, దృశ్య-జీవ-ఈశ్వర, భూత-వర్తమాన-భవిష్యత్, ఇహ-పర-పరాత్పర) త్రివిధ స్థితులందు సాక్షాత్కరించును గాక!

మమ్ములను తీర్చిదిద్దును గాక!

(ముండకము = మంగలి కత్తి। అజ్ఞాన క్షౌరము। చురకత్తి। జన్మబంధ పరిమిత భావములను తొలగించునది)

ఒక కార్యము (A Work / A Task) జరుగుచున్నదీ అంటే - ఆ కార్యమును (లేక ఆ పనిని) నిర్వర్తించువాడు అట్టి ఆ కార్యక్రమమునకు మునుముందే ఉండి ఉండాలి కదా! కర్త లేకుండా కార్యనిర్వహణ ఎట్లా జరుగుతుంది?

శ్లో।।  ఓం। బ్రహ్మా దేవానాం ప్రథమః సంబభూవ,  
    విశ్వస్య కర్తా। భువనస్య గోప్తా।  
    స బ్రహ్మ విద్యాం సర్వ విద్యా ప్రతిష్ఠామ్,  
    అథర్వాయ జ్యేష్ఠ పుత్రాయ ప్రాహ।।

ఈ వివిధ జీవులయొక్క చిత్ర - విచిత్ర జీవ - జీవన స్రవంతులతో కనిపిస్తూ, అనేకవై విధ్యములతో కూడిన ఈ ‘సృష్టి’ అనే కవిత్వాన్ని (లేక) కథనాన్ని రచిస్తున్న - ధారణ చేస్తున్న ప్రప్రథమ ప్రదర్శనమే సృష్టికర్త - బ్రహ్మదేవుడు।

(జలం నుండి మొట్టమొదటి తరంగం వలె) వారు సృష్టియొక్క రచన కొరకై నిర్విషయ - నిష్ప్రపంచ పరబ్రహ్మ పురుషుని నుండి మొట్టమొదటగా సవిషయ-సప్రపంచాభిమానియగు సృష్ఠికర్త - బ్రహ్మదేవుడు ఆవిర్భూతులౌతున్నారు. సంప్రదర్శితులు అగుచున్నారు.

వారు దేవాది దేవులు! జగత్‌రచనా కవీశ్వరులు! జగత్ రూప కళాకారులు! దేవతలకే దేవుడు। దేవతల కంటే మునుముందే ఏర్పడివున్నవారు।

అట్టి బ్రహ్మదేవుడు ‘‘జీవులు (Experiencers) - విషయములు (Incidents) - వస్తువులు (Matters) ’’ …..అనువాటితో కూడిన వ్యవహారమంతా తన ధారణా ప్రక్రియ ద్వారా సృష్టిస్తున్నారు.

జీవుల జీవన విధానమును నడిపించే శాస్త్రములను కల్పిస్తున్నారు.

అట్టి సృష్టించబడిన జగత్తులలో వివిధ జీవులు (సృష్టికర్త యొక్క సంకల్పానుసారంగా) పంచతన్మాత్రలు (శబ్ద - స్పర్శ - రూప - రస - గంథములు) పొందుచున్నవారై,…..ఆహారము అందింపబడుచూ సంచరిస్తున్నారు! వినోదిస్తూ జీవిస్తూ ఉన్నారు।

అయితే….,

క్రమంగా-ఈ జీవులలో అనేకులు - అజ్ఞాన కారణంగా ఓ దేహం తరువాత మరొక దేహ సందర్భాలలో అనేక మనోవ్యాకులతలు ప్రోగుచేసుకొని దుఃఖితులవటం జరుగుతోంది!

తన బిడ్డలు అజ్ఞానంచేత అనవసరమైన దృశ్య సంబంధ వేదనలు పొందటము (untoward and unnecessary worries) గమనించిన సృష్టికర్త బ్రహ్మదేవుడు ‘‘ఇప్పుడు ఏమిటి ఉపాయం?’’ అని యోచించసాగారు.

అప్పుడు బ్రహ్మమానస పుత్రుడు, తన పెద్ద కుమారుడు, శాస్త్ర విద్యాపారంగతుడు అగు అథర్వణమహర్షిని పిలిచారు. సర్వవిద్యలకు, శాస్త్రములకు ఆధారభూతమైనట్టి ‘‘ఆత్మవిద్య’’ (లేక) ‘‘భౌమావిద్య’’ (లేక) ‘‘బ్రహ్మవిద్య’’ (లేక) ‘‘అధ్యాత్మవిద్య’’ను బోధించారు!

‘‘నాయనా! అథర్వా! నీవు ఇప్పుడు బ్రహ్మ విద్యను విని, అర్థం చేసుకున్నావు కదా? ఈ బ్రహ్మవిద్యను నీ శిష్యులకు కూడా బోధించు! మీరంతా కూడా ఈ ఆత్మవిద్యను లోకాలలో పరిఢవిల్లేడట్లు చేసెదరు గాక!’’ - అని బ్రహ్మదేవుడు అనుగ్రహించారు.

అట్టి అధ్యాత్మవిద్యను విని, గ్రహించి, అవగతం చేసుకున్నట్టి శ్రీ అథర్వ మహర్షి పరమానందము పొందారు. నిజాశ్రమం చేరారు. శాస్త్రవిద్యను నేర్చుకుంటున్న తన శిష్యులకు బ్రహ్మానందదాయకమగు ఆ భౌమా విద్యను బోధించారు.

ఆయన శిష్యులలో ఒకడు, కుశాగ్రబుద్ధికలవాడు అగు ‘ఆంగిరసుడు’ అనువాడు అత్యంత శ్రద్ధ - ఆసక్తులతో ఆత్మవిద్యను నేర్చుకున్నారు.

ఆంగిరసుడు ఒక సందర్భంలో భరద్వాజసగోత్రుడైనట్టి ‘సత్యవాహుడు’ అను తన శిష్యునికి, మరికొందరు ఇతర శిష్యులకు విశ్లేషిస్తూ - విశదపరుస్తూ బోధించారు. ఆ సత్యవాహుడు తన శిష్యులకు ఆ భౌమావిద్యను నేర్పారు.

(అంగిరసుడు (లేక) అంగిరుడు :- బ్రహ్మమానసపుత్రులలో ఒకరు. బృహస్పతి, ‘సంవర్తుడు’-ఆయన కుమారులు. ఆయన కూతురు ‘యోగసిద్ధి’. ఆ యోగసిద్ధి అష్టవసువులలో ఒకడగు ప్రభాసుని పెండ్లాడి, దేవశిల్పి ‘విశ్వకర్మ’ను కుమారునిగా కన్నది - మహాభారతము)

ఒకానొకరోజు….,

శౌనకుడు అనే మహానుభావుడు శిష్యగణముతో సహా అంగీరస మౌనీంద్రుల దర్శనార్ధమై వచ్చారు. ‘‘యో మహానుభావన్ సేవతే!’’, ‘‘మహాపురుష సంశ్రయః!’’, ‘‘ఉపదేశ్యంతి తే జ్ఞానం జ్ఞానినః తత్త్వదర్శినః।’’, ‘‘సంత్సంగత్వే నిస్సంగత్వం’’….అని కదా ఆర్యవాక్యాలు!
బ్రహ్మతత్త్వమును శ్రవణం చేయటానికై శిష్యభావినై శౌనకుడు అంగీరసుని సమీపించారు. శరణువేడారు. శౌనకుడు సునక మహాముని పుత్రుడు, సూతముని ప్రియశిష్యుడు. ప్రాజ్ఞుడు. శిష్యత్వము - శ్రోతత్వము - పౌరాణిక మహత్మ్యము సుస్వభావముగా పుణికిపుచ్చుకున్నవాడు.

శౌనకుడు : మహాత్మా! అంగీరసమునీంద్రా! తమ పాదపద్మములకు సాష్టాంగ దండ ప్రణామములు! మిమ్ములను శరణువేడుచున్నాను. నాకు గల కొన్ని సంశయములను మీకు విన్నవించుకొని, తమ వద్ద ‘బోధామృతపానం’ చేయాలనే అభిలాషతో మిమ్ములను దర్శించవచ్చాను! వినమ్రుడనై మీకు హృదయపూర్వకంగా నమస్కరిస్తున్నాను. మీరు జ్ఞానానంద స్వరూపులు! బ్రహ్మజ్ఞులు! సంసార సాగరంలో చిక్కుకొని కొన్ని సందేహముల మధ్య చిక్కియున్న నన్ను సముద్ధరించవేడుకుంటున్నాను.

శ్రీ అంగీరసుడు : నాయనా! శౌనకా! సూతమునీంద్ర ప్రియశిష్యా! మేధావీ! సూక్ష్మగ్రాహీ! పురాణశ్రవణ మననములలో ఉత్తముడవని నీ గురించి విన్నానయ్యా! దీర్ఘాయుష్మాన్ భవ! నీకు సుస్వాగతం! నీ రాకచే మనం ప్రారంభించబోయే సత్సంగ పూర్వక సంభాషణచే లోక కళ్యాణమగుగాక। బిడ్డా! ఈ పండ్లు - ఫలములు భుజించు. ఇక ఆపై నీ సందేహము లేమిటో ప్రకటించు. బ్రహ్మ నుండి - మద్గురు సత్యవాహమహాముని పర్యంతముగాను, తదితర గురుశిష్య పరంపరగాను వస్తున్న ఆత్మవిద్య నుండి నేను గ్రహించినంతవరకు నీకు సమాధానములు ఇవ్వటానికి తప్పక ప్రయత్నిస్తాను!

శౌనకుడు : హే సద్గురూ!

    కస్మిన్ను, భగవో! విజ్ఞాతే  
    సర్వమిదం విజ్ఞాతం భవతి?

హే భగవన్! ఈ ప్రపంచంలో తెలుసుకోవటానికి అనేకానేక విశేషాలు ఉన్నాయి. (అనేకాని చ శాస్త్రాణి। కల్పాయుః। విఘ్నకోటయః। తస్మాత్ సారం విజానీయామ్।)…. ఈవిధంగా ప్రపంచం గురించి ఎంతెంతగా తెలుసుకుంటూ ఉన్నప్పటికీ…ఇంకా ఇంకా తెలుసుకోవలసినవి ఎన్నెన్నో విషయాలు అతిదీర్ఘంగా మిగిలిపోతూనే ఉంటాయి. పైగా….ఈ కనబడేదంతా అనుక్షణం గతిశీలం. మార్పు - చేర్పులు పొందుతూనే ఉంటుంది. అందుచేత ‘‘ఈ దృశ్యంలో దేని గురించి ఎంత తెలుసుకొంటే మాత్రం ఏమి లాభం?’’…అని నాకు అనిపిస్తోంది.

ఇదంతా దృష్టిలో పెట్టుకొని ఈరోజు మిమ్ములను సమీపించి శరణువేడుచున్నాను. ఇప్పుడు నా సంశయం ఏమిటో చెప్పుచున్నాను. వినండి!

ఈ విశ్వమంతా గతి శీలము. సుదీర్ఘము. అనంతము.
(1) ఎదురుగా కనిపిస్తున్న ఈ విశ్వరూప చమత్కారం విషయమై ఏది తెలుసుకొంటే, పరము, అత్యుత్తమము అగు సత్యము మాకు తెలిసిపోతోంది?
(2) దేనిని తెలుసుకొన్న తరువాత, ఇదంతా అర్థమై…ఇక, తెలుసుకోవలసినది మరింకేదీ మిగిలి ఉండదు?
అట్టి విషయమును నాకు బోధించండి!

శ్రీ అంగీరసుడు : చాలా చక్కటి ప్రశ్నతో ప్రారంభించావయ్యా! ‘‘విత్ యత్ తత్ విద్యా’’….అని కదా! తెలుసుకోవలసింది తెలుసుకునే మార్గమే విద్య. అట్టి విద్య రెండు రకములుగా బ్రహ్మవేత్తలచే చెప్పబడుతోంది!

    (1) అపరా విద్య        (2) పరావిద్య

(1) అపరావిద్య తెలుసుకోవలసింది తెలుసుకోవటానికి సాధనముల రూపం. (Instruments and techniques to learn) సాధనల గురించి, మార్గముల గురించి వివరించేది.

వ్యష్టి - సంఘశ్రేయస్సు - సహజీవుల పరస్పర సానుకూల్యత-ఐకమత్యములను (కూడా) ఉద్దేశ్యించునది.

• జీవులకు దైనందికంగా ఒప్పు - తప్పులకు సంబంధించిన పుణ్యదృష్టి, పాప నిరోధకదృష్టి కలుగజేయునది.
• కష్ట సమయములలో ధైర్యము, ఉపశమనము ఉద్దేశ్యించునది. తెలుసుకోవలసినది తెలుసుకోవటం. సాధ్యము గురించి వివరించేది.

అపరవిద్యయొక్క విభజన ఏమిటో ముందుగా మరికొంత చెప్పుకుందాం. గమనిద్దాం.

అపరావిద్య :

వీటియొక్క పఠనము - గొప్ప పాండిత్యము. ఇదంతా విద్యయే! అయితే ఇది అపరావిద్య! అవన్నీ ఒక దీర్ఘ ప్రయాణికునికి (Long Traveller) - బహుదూరపు బాటసారి)కి దారిలో లభించే వసతులతో పోల్చవచ్చు.

‘భౌమావిద్య’కు అవి దోహదపడగలవు. సహకరించగలవు. ఆయా అవరోధములను తొలగించుకొనే ధీశక్తిని (Intellectual base) ప్రసాదిస్తాయి. (లేక) సంసిద్ధతను పెంపొందిస్తాయి. అంతవరకే। వాటికవే బ్రహ్మవిద్యకు ముఖ్యసాధనములు (ultimate objectives) కావు. విజ్ఞత గలవారికి అవి తప్పక ముఖ్యసాధనములు కాగలవు. (They are all process but not objective)

2. పరావిద్య : అథ పరా యయా తత్ ‘అక్షరమ్’ అధిగమ్యతే!

ఏ విద్యావిశేషము (లేక, విభాగము) - అక్షరము, అమరము అగు స్థానమును విశదీకరిస్తోందో, సందర్భ స్వరూపమును అధిగమించి సహజ రూపమును (లేక) తత్ రూపమును (లేక) తత్ త్వమ్ అను మహావాక్యార్థమును విశదపరుస్తోందో…అదియే పరావిద్య.

శౌనకుడు : పరావిద్యా ప్రయోజనమగు మీరు సూచిస్తున్న పరబ్రహ్మతత్త్వమును మేము సమీపించేది, దర్శించేది ఎట్లా? అది ఎక్కడ ఎట్లా మాకు లభిస్తుంది? అది మాకు చూపండి. మేము అభ్యసించి ధన్యులమౌతాం। దర్శిస్తాము.

శ్రీ అంగీరసుడు : అద్దానిని కళ్ళతో ఎట్లా దర్శిస్తాం, సర్వదేహాలలో ఉండి చూస్తూ ఉన్నవారి గురించినదే-ఆ పరబ్రహ్మమైనప్పుడు?

అదృశ్యమ్ : పరావిద్యావిశేషము భౌతికమైన కన్నులకు కనిపించే ఒకానొక దృశ్యము వంటిది కాదు. కన్నులకు దృశ్యము కనిపిస్తుందేమోగాని, కళ్ళు ఉపయోగించి చూచుచున్నవాడు కళ్ళకు కనిపిస్తాడా? సర్వ నేత్రములతో సర్వము దర్శించుచున్నది- పరబ్రహ్మమే।

అగ్రాహ్యమ్ : ఒక భౌతిక వస్తువు వలె చేతులతో పట్టుకొని తెచ్చుకొనేది కాదు. చేతులను కదల్చుచున్నట్టిది. కదిలే చేతులు కదిలించే తత్త్వమును పట్టుకోజాలదు.

అగోత్రమ్ : గోత్రము, వంశము, సంతతి మొదలైనవాటికి సంబంధించినదే కాదు.

అవర్ణమ్ : పరావిద్య - వర్ణాశ్రమ ధర్మము - నియమములకు సంబంధించినది కాదు. రంగు - రూపములచే స్పృశించబడునది కాదు. ‘‘అద్దాని లక్షణములు - గుణములు ఇవి ఇట్టివి’’ అని కూడా అనలేం! నవలా రచయితకు నవలలోని పాత్రల యొక్క ప్రదేశముల యొక్క లక్షణములు ఆపాదించలేము కదా।

అచక్షుఃశ్రోత్రం, అపాణిపాదం : ఒక జీవుని వలె పరబ్రహ్మమునకు కళ్ళు, చెవులు, చేతులుస కాళ్ళు లేవు. అవన్నీ ఉపయోగిస్తూ తాను వేరైనది. వాటినన్నిటినీ చైతన్యవంతము చేసేది. (విద్యుత్తు బల్బులను వెలిగించవచ్చుగాక! విద్యుత్‌కు బల్బులున్నాయని, యంత్రములు వగైరా ఉన్నాయని అనము కదా!) అయితే ఏం? ‘‘జగత్తులోని సర్వ విషయములకు కారణము - కార్యము అదే!’’ - అద్దానినే సర్వే - సర్వత్రా తత్త్వజ్ఞులు గమనిస్తున్నారు.

నిత్యము : భూత - వర్తమాన - భవిష్యత్తులు కాల సంబంధమైనవి. పరబ్రహ్మమో,- కాలమును నియమించునది. కాలాతీతమైనది. కాలమునకు సాక్షి. దేహి-దేహముకంటే మునుముందుగాను, దేహము తరువాతకూడా ఉండునది! జాగ్రత్ - స్వప్న - సుషుప్తులకు సాక్షి. నిత్యమైనది. నీవు చెప్పినట్లు, ఈ జగత్తులోని సర్వ విషయములు - విశేషములు గతించేవే. పరబ్రహ్మముమాత్రమే సర్వదా యథాతథము. ఆత్మ నిత్యము, అనునిత్యము కూడా!

విభుమ్ : సర్వము ఆత్మకు చెందినవే. ఈ ఎదురుగా కనబడేదంతా కూడా ఆత్మకు - అనన్యము. కనుక సర్వమునకు ఆత్మయే యజమాని. ఈ దృశ్య లోకములను - ఇంద్రియములను - మనో బుద్ధి చిత్త అహంకారములను నియమించి - పాలిస్తున్నట్టిది. (That which appoints and rules) - ఆత్మయే.

సర్వగతమ్ : (నవలలోని నవలా రచయితవలె) పరావిద్యాస్వరూపమగు ఆత్మతత్త్వము సర్వగతమైనది. ఆత్మయే ఇక్కడ వివిధ రూపములుగా సంప్రదర్శనమౌతోంది. స్వప్నచైతన్యమే స్వప్నములో ఆయా వివిధ రూపములుగా అనిపిస్తోంది కదా! ఆత్మయే ఆ బ్రహ్మ - స్తంభ పర్యంతము వివిధ రూపములుగా ద్రష్టచే - దృష్టిద్వారా చూడబడుతోంది.

సుసూక్ష్మం : అత్యంత సూక్ష్మ రూపంగా సర్వే సర్వత్రా (విద్యుత్ శక్తి వలె) విరాజిల్లుచున్నది. దేహము స్థూలము. ఆలోచన - వివేకము - ఇష్టాఇష్టము - మమరూప (నాది అనుకొనే) అహంకారం…ఇవన్నీ సూక్ష్మమైనవి. ఆత్మయో, సూక్ష్మాతి సూక్ష్మము.!

అవ్యయం : మార్పు - చేర్పులు లేనట్టిది. దేహము మార్పుచేర్పులు, ఉత్పత్తి - వినాశనాలు పొందుతాయి. దేహికి (కదల్చువానికి -ఆలోచనలు చేయువానికి)-మార్పు ఏమున్నది? చేర్పు ఏమున్నది? మార్పుచేర్పులు లేనట్టి ‘దేహి స్వరూపమగు’ ఆత్మ-అవ్యయము.

యత్ భూత యోనిం పరిపశ్యన్తి ధీరాః : ఆత్మతత్త్వము ఎరిగియున్న బుద్ధిమంతులు ఆత్మయే సర్వభూత జాలముయొక్క ఉత్పత్తి - ఉనికి - లయస్థానంగా సందర్శిస్తున్నారు. (యతః సర్వానిభూతాని ప్రతిభాంతి, స్థితానిచ। యత్రైవ ఉపశమం యాంతి।। - యోగవాసిష్ఠము)

యథా ఊర్ణ నాభిః సృజతే, గృహణాతే చ: ఒక సాలె పురుగు తన నుండి దారమును బయల్వెడలదీస్తూ… ఆ దారముల నిర్మాణంలో తానే షికార్లు కొడుతూ, మరల అదంతా మ్రింగుతుంది కదా! అట్లాగే ఆ పరబ్రహ్మము జగత్తులను స్వకీయకల్పనలో నిర్మించుకొని, వాటియందు జీవులరూపంగా సంచారములు సల్పుచున్నది. ఈ విధంగా, (సాలె పురుగు నుండి సాలె దారములతో చిత్ర - విచిత్రములైన సాలె గూళ్ళు బయల్వెడలుచున్నట్లు) - పరమాత్మనుండే ఈ విశ్వమంతా బయల్వెడలుతోంది. తరువాత పరమాత్మచేతనే మ్రింగివేయబడుతోంది.

యథా పృధివ్యామ్ ఓషధయః సంభవంతి : భూమి అంతా మట్టిమయమే కదా! అట్టి మట్టిలోంచి మొక్కలకు జీవనాధారమైన, సర్వజీవులకు ఆహారరూపమైన ఓషధులు (ఓజోశక్తి) బయల్వెడలుచున్నాయి. అట్లాగే, ఆత్మ నుండి ఈ విశ్వమంతా బయల్వెడలుతోంది. ఆ పరతత్త్వమునకు చెందిన- ‘సృష్టించటం’ అనే ఓజస్సుచే బ్రహ్మదేవుని నుండి ఒక కీటకము వరకు పరిషోపింపబడుచున్నాయి.

యథా సతః పురుషాత్ కౌశ లోమాని : ఒక జీవుని శిరస్సుపై వెంట్రుకలు మొలుస్తున్నాయి. పెరుగుచున్నాయి. ఇందులో ఆ జీవుని సంకల్పము ఏదీ లేకుండానే స్వభావసిద్ధంగా ఉండిపోవటము జరుగుతోంది కదా! పరబ్రహ్మమునుండి దృష్టిగాని - ఉద్దేశ్యముగాని - సంకల్పముగాని లేకుండానే ఈ విశ్వములు ఆయన నుండి ఆవిర్భవిస్తున్నాయి.

ఈ విధంగా…..,

సాలెపురుగులోని లాలాజలంలోంచి బయల్వెడలి తిరిగి మ్రింగబడే గూడుదారాలలోని చిత్ర - విచత్రమైన అల్లికలవలె, భూమిలోని ఓజోరూపమైన ఔషధ శక్తివలె, జీవించియున్నవాని తలపై వెంట్రుకల వలె, జలములో తరంగములవలె -
- నిర్విషయ పరతత్త్వము నుండి….
- ఆ పరతత్త్వము యొక్క సమక్షంలో….

ఈ సృష్టి పరంపరలన్నీ అనిర్వచనీయంగా, అకారణంగా, స్వభావసిద్ధంగా ప్రదర్శితమగుచున్నాయి. ఇంతలోనే మటుమాయ మగుచున్నాయి.

మరొక చమత్కారం కూడా
ఆత్మయే ఒకానొక దృష్టికి సృష్టిగా అనుభూతమౌతోంది!

ఒకడు తనయందు అనిర్వచనీయంగా, అకారణంగా ఒకానొక సమయంలో ‘ఊహ’ను కల్పించుకొని, ఆ ‘ఊహ’లో విహరిస్తూ, ఊహయొక్క రూపము - ఆది మధ్య అంతము కూడా తానే అయి - తనను తానే విడువకయే ఉంటాడు చూచావా? అట్లాగే ఆ పరబ్రహ్మము కూడా అనిర్వచనీయంగా, అకారణంగా సృష్ట్యనుభవి-సృష్టిల చమత్కారమైన భావనాపరంపరా చమత్కారము’’ (అనే ధారణను) లీలగా, క్రీడగా అవధరించటం జరుగుచున్నది. ఆలోచించువాడు ఏది ఆలోచించినా, ఆలోచించకున్నా కూడా తాను యథాతథమైనవిధంగా, పరబ్రహ్మము జగత్ భావనా పరంపర చమత్కారం నిర్వర్తిస్తూ (లేక) నిర్వర్తించకున్నా కూడా, తాను యథాతథం.

సృష్టి చమత్కారము - అన్నమ్

ఆ పరబ్రహ్మము - యొక్క ‘సృష్టి’ అనే భావనాపరంపర చమత్కారము ఉబుసుపోకగా ధారణ చేసెదనుగాక!’’ అను భావనచే ‘సృష్టి’యొక్క అనుభవము (లేక) అనుభూతి ఏర్పడినదై ఉంటోంది. అట్టి ‘భావన - ఆలోచన’లే ‘సృష్టిరూప యజ్ఞ తపస్సు’గా చెప్పబడుతోంది. అనగా, అట్టి తపస్సు (లేక) తపన (Sense of Avoctaion) నుండి సర్వ చరాచర సృష్టి అనబడే ఆత్మయొక్క రసాస్వాదన ఉదయిస్తోంది. సంప్లుతోదకమౌతోంది. (ఆత్మయొక్క స్వయం కల్పనయే సృష్టి-సృష్ట్యనుభవము).
అనుభవముగా అగుచున్నదంతా ‘అన్నమ్’ అను శబ్దముచే అధ్యాత్మశాస్త్రం ఉద్దేశ్యిస్తోంది. (అన్నం బ్రహ్మ! అన్నం పరబ్రహ్మ స్వరూపమ్! అన్నమిదమ్ సర్వమ్ - ఇత్యాదిశబ్దముల ఉద్దేశ్యార్థం).

అన్నమ్ → భావార్థము : పరమాత్మయొక్క ఆహారము, జగత్ భావకల్పనా విశేషం.

లక్ష్యార్థం → ప్రకృతి : స్వభావము : అనుభూతి : అనుభవము.

అద్వితీయమైనదానియొక్క ద్వితీయ కల్పనా వినోదపూర్వకమైన అభిలాష. (A playful inclination towards experiencing of Duality)

దృష్టాంతం : నిరాకారమగు మట్టిచే మట్టి ముద్దలు , మట్టి రాజు మట్టి మంత్రి - మట్టి గుర్రము మొ।।నవి శతృ - మిత్ర రాజుల కథాదృశ్యం తయారు అగుచున్నట్లు!

అట్టి పరబ్రహ్మము…..,

• జ్ఞానమును తపస్సుగా (తపనారూపంగా) కలిగియున్నట్టిది.
• అన్నము (అనుభవమగు సమస్తము / స్వభావము)ను భూషణముగా కలిగియున్నది.
• ‘ఎరుక’ను తన తేజోకిరణముల సంప్రసరణ విశేషముగా ప్రదర్శించుచున్నది.
• చిదానంద రూపము, కేవల జ్ఞానస్వరూపము అగు ఆత్మ - తనయొక్క తేజోస్వభావముచే (Through enlightening Feature / Art) సర్వమును లీలావినోదంగా కల్పించుకొనుచున్నది.

సృష్టికర్తయగు బ్రహ్మదేవుని, సృష్టికి మూలమైన రజోగుణ చమత్కారమును, అట్టి రజోగుణము నుండి నామ-రూప కల్పనలను, ఆ ఇంద్రియ - ఇంద్రియ విషయములను కల్పన చేసుకొనుచున్నది - ఆత్మయే।

• కనులకు దృశ్యము ఆహారము (అన్నము)
• చెవులకు శబ్దము ఆహారము.
• ముక్కుకు వాసన ఆహారము.
• చర్మమునకు స్పర్శ ఆహారము.
• నాలుకకు రుచి ఆహారము.
• మనస్సుకు ఆలోచన ఆహారము.
• బ్రహ్మదేవునికి ‘జీవ - అన్న సృష్టి’ ఆహారము.

పరబ్రహ్మమునకు సృష్టికర్త - సృష్టి ఆహారము. అయితే…,

• మట్టితో తయారయ్యే బొమ్మలన్నీ మట్టియే కదా!

ప్రదర్శితమయ్యేదంతా పరబ్రహ్మమే అయి ఉన్నది. సృష్టియొక్క భావన, సృష్టి, ద్రష్ట, దృశ్యము, అనుభూతి, అనుభవము, ఆనందము - దుఃఖము….అంతా పరబ్రహ్మమే. (సర్వమ్ ఖల్విదమ్ బ్రహ్మ!)

→ కనబడేదంతా అదే। వినబడేదంతా అదే।
→ బ్రహ్మము సర్వదా బ్రహ్మముగానే వున్నది. మరొకటేదీ అవటమే లేదు.

జలము నుండి అనేక ఆకారములుగల - అసంఖ్యాక తరంగాలు ప్రదర్శితమగుచుండవచ్చు గాక! జలము జలమే అయి, తరంగాలు కూడా జలమే అయివున్నది కదా!

జీవుడుగా కనిపిస్తున్నది - జీవుడుగా అనిపిస్తున్నది - జీవుడుగా వున్నది - సత్ చిత్ ఆనందరూపమగు పరబ్రహ్మమే। సదా బ్రహ్మమే। సదాశివమే। సర్వదా బ్రహ్మమే।

అందుకు వేరుగా కనిపిస్తున్నదంతా ద్రష్టయొక్క మనో కల్పితమాయయే।

(1) కేవల చైతన్యము (2) దృక్ (3) ద్రష్ట (4) దృశ్యము → సమస్తము బ్రహ్మమే!

శ్రీ అంగిరసుడు : ఓ శౌనకా! తదితర ప్రియశ్రోతలారా! ఈ కనబడే జగత్తంతా మనోదర్పణంలో వివిధ అనేకత్వములతో కూడిన ప్రాతిభాసిక (Reflective) దృశ్యముగాను, వాస్తవానికి పరబ్రహ్మమే అయివున్నట్లుగాను మనం వేద - వేదాంతజ్ఞుల, ఆత్మజ్ఞుల ప్రవచన వాక్యములు చెప్పుకున్నాం. శ్రద్ధగా వింటూ, గమనిస్తున్నారు కదా! జలంలో తరంగాలులాగా,….ఆత్మ మహాసముద్రంలో ‘అన్నము’ అనే ‘‘చిత్ చైతన్య పరమోత్సాహశక్తి’’చే ‘‘జీవులు వారి వారి వ్యక్తిగత అనుభవపరంపరలు’’ అనే తరంగాలు అనిర్వచనీయంగా - అకారణంగా - ఆత్మకు అద్వితీయంగా ప్రదర్శితమౌతున్నాయి.

అయితే…, ఇదంతా సర్వదా అఖండాత్మానంద చైతన్యమే।

ఈ దృశ్యమును పొందుచున్న సందర్భంలో….‘‘ఇదంతా ఆత్మచైతన్య చమత్కారమే’’ - అని ఆశయంగా - సమగ్రంగా అవగాహన అయ్యేది ఎట్లా? సమస్తము ఆత్మగా అనిపించేది ఏ తీరుగా? అందుకు సాధనామార్గంగా వేదములు - శాస్త్రములు కొన్ని కర్మ విధివిధానములను నిర్దేశిస్తూ సూచిస్తున్నాయి.

అటువంటి కర్మసాధనములకు సంబంధించిన కొన్ని వివరాలు ఇక్కడ చెప్పుకుంటున్నాం. వినండి! అటువంటి శాస్త్రపవచితమైన కర్మ విశేషాలన్నీ కూడా…

1. ఋగ్వేదమునకు సంబంధించిన ‘హోత్రము’, (యజ్ఞాగ్నిలో సమర్పించతగిన హోమద్రవ్యములు). హోత = ఋగ్వేదము తెలిసిన ఋత్త్విక్కు)
2. యజుర్వేదమునకు సంబంధించిన ‘ఆధ్వర్యము’ (యజ్ఞోపాసనా యజస్సులు), (అధ్వరుడు = యజ్ఞమునందు యజుర్వేద మంత్రములు నడుపువాడు)
3. సామవేదమునకు సంబంధించిన ‘ఔద్గాత్రము’, (స్తుతి ప్రవచనములు)

అను మూడిటి కలయికచే (కర్మసాధనములన్నీ) ఏర్పడినవై ఉంటున్నాయి.

వాటియొక్క మరికొన్ని వివరాలు -

హోమము = దేవతలను మంత్రపూర్వకంగా ఆహ్వానించటం, ఆ దేవతలకు అగ్నిహోత్రము ద్వారా ఆహుతులు ఇవ్వటం.  
ఆహోతి : దేవతలకు సమర్పించే కొన్ని ఓషధ సమిధలు, ఆవునెయ్యి మొ।।వి.  
హోత్రము : ఋగ్వేద సంబంధమైన దేవతా - ప్రత్యధి దేవతా మంత్రములు  
ఆధ్వర్యము : యజుర్వేదంలో వర్ణించబడిన యజ్ఞవిధి - విధానములు.  
ఓద్గాతము : సామవేద గానములు.

1. యజ్ఞవిధులు : ఓ శ్రోతలారా! ఓ శౌనకా! ఆ తీరుగా బ్రహ్మణ్యులచే, వేదవరేణ్యులచే ప్రవచితమై, చెప్పబడిన యజ్ఞకర్మలు మీరు ఇతఃపూర్వం సవివరంగా గురుముఖతః వినియే ఉన్నారు కదా! తపోసంపన్నులు, మహనీయులు, ముముక్షు శ్రేయోభిలాషులు అగు ఏఏ ఋషులు ఏఏ యజ్ఞములను దర్శించి సర్వజనశ్రేయంగా గానం చేసారో, చేస్తూ వున్నారో…అవన్నీ సత్యమే! ఓ సత్యప్రియులారా! సర్వదా సత్యమగు పరమాత్మయొక్క (లేక) పరతత్త్వముయొక్క అనుభూతికి అర్హులు అవటం కొరకై మీరు అవన్నీ అధ్యయనం చేయండి. ఆచరించండి.

మీరు నిర్వర్తిస్తున్న యజ్ఞకర్మలద్వారా ఆహూతులను అగ్నిగుండంలో సమర్పిస్తూ ఉండగా, హవ్యవాహనుడగు అగ్నిదేవ భగవానుడు ఆ ఆహూతులను హవిస్సుగా సృష్టిపరిపోషకులగు దేవతలకు అందిస్తూ ఉంటారు. ఈ విధంగా లోకకళ్యాణ దృష్టితో నిర్వర్తించండి! మోక్షార్హతకు మార్గములో గొప్ప ఉత్తమ ఉపకరణమైన ఈ మానవదేహము లభించినందుకు ఈ లోకముపట్ల కృతజ్ఞతగా అట్టి యజ్ఞములను, కర్మల త్యాగములను నిర్వహించండి! అత్యంత పవిత్రమగు ఆత్మదృష్టిని పొందటానికే ఆ యజ్ఞ నిర్వహణలను మీ అంతరంగంలో ఉద్దేశ్యించండి!

2. సమర్పిత భావనతో స్వధర్మాచరణము : ప్రియ ఆత్మానంద స్వరూపులారా! మీరంతా కూడా మీమీ వర్ణ - ఆశ్రమ సమయోచితమైన, (మరియు) శాస్త్రీయ - లోకహితమైన స్వధర్మములు విడువకండి! ‘‘స్వధర్మ (కర్మ) నిర్వహణ’’ అనే సంపదను పరివృద్ధి చేసుకోండి. శాస్త్రానుసారంగాను, కాలానుగతంగాను మీరు శ్రద్ధతో నిర్వర్తిస్తున్న కర్మలను విశ్వదేవతలకు ప్రేమతో సమర్పించండి. వారు తిరిగి సానుకూల్యులై, మీరున్న ఈ సృష్టియొక్క ఉనికికి, మీమీ జీవనస్రవంతులకు తోడ్పడగలరు.

మీరు నిర్వర్తించే వర్ణాశ్రమ ధర్మములే - స్వధర్మములే మీకు ముండకము (వెంట్రుకలు తొలగించే పదునైన కత్తి) వంటిది కాగలదు. అట్టి కత్తిని మీయొక్క శ్రద్ధతో కూడిన ధర్మ నిర్వహణచే మీకు మీరే తయారుచేసుకోవాలి సుమా!

ఒక హెచ్చరిక!
ఎవ్వరి శాస్త్రవిహితమైన - వేదరహితమైన సాధనారూపములగు కర్మలు.. అనబడే అగ్నిహోత్రము మొదలైనవి :

• అమావాస్య - పౌర్ణమి కాలములందు శాస్త్రములచే చెప్పబడిన విధి - విధానములు వారికి దృష్టియందు ఉండవో….,
• వర్షాకాలములో విధించబడిన శాస్త్రరీతియగు చాతుర్మాస్యము మొ।। రూపంగా వారి కర్మ ప్రవర్తనములు శాస్త్ర - లోక సానుకూల్యం కావో…,
• పంటలు పండే కాలంలో (During Harvest time - Income receiving Time) శాస్త్రములచే విధించబడిన ఫలభాగ సమర్పణ విధిని అనుసరించి రూపుదిద్దుకోవో…,
• ‘‘అతిథులను - అభాగ్యతులను (అభ్యాగతిః స్వయం విష్ణుణాః అను నానుడిగా) సేవించటం’’ అనేది అనుసరించబడదో…
• ‘వైశ్వ దేవవిధి’ అనబడే ‘‘పక్షులకు, జంతువులకు, తదితర సహజీవులకు ఆహార సమర్పణ చేసి తృప్తి పరచటం’’ అనే వ్రతముతో కూడి ఉండవో…
• వారికి విధించిన ధర్మములకు సంబంధించిన చేయాలనుకొనే కార్యక్రమములు శాస్త్ర విధులను-లోక క్షేమమును ఉద్దేశ్యించి ఉండవో

అట్టి వారి ఆత్మజ్ఞానమును చేరే మార్గంలో నిరుపయోగములౌతాయి. కర్తకు ఉత్తమ ప్రయోజనములు కావు! అల్ప, అశాశ్వత, దుఃఖమిశ్రత ఫలములకు మాత్రమే పరిమితమౌతాయి.

బుద్ధిని నిర్మలం చేసుకోవటానికి - లోకసానుకూల్యత కొరకు కర్మలు నిర్వర్తించాలి. అంతేకాని, అల్పమైన స్వర్గలోక - భవిష్యత్ సుఖప్రాప్తి ఇత్యాది ఆశయములతో అగ్నికార్యము - యజ్ఞము ఇత్యాది కర్మలు, సధర్మములు నిర్వర్తించటం తెలివితక్కువదనమే! (కృపణా ఫలహేతవః - భగవద్గీత). పైగా లౌకికమైన ఆశయములతో యజ్ఞాదులను ఉద్దేశ్యించేవారికి కర్మఫలానుభవము తరువాత, సప్త ఊర్థ్వలోకాలు ప్రాతికూల్యమౌతూ ఉంటాయి.

‘‘లోకసంబంధమైన, ఇంద్రియ సుఖ సంబంధమైన’’ ప్రతిఫలాపేక్ష మాత్రమే ఆశయముగా కలిగియుండి, అగ్నిహోత్రము, యజ్ఞము, యాగము పూజ ధ్యానము తదితర కర్మలు నిర్వర్తిస్తూ ఉండేవారు, (అట్లాగే) లోకహితము - శాస్త్ర విహితము కానట్టి కర్మలు నిర్వర్తించే వారి విషయంలో వారి వారి ఉత్తరోత్తర గతులు ‘‘జ్ఞానమునకు అనర్హము - ప్రాతికూల్యము’’ కాగలవని హెచ్చరిస్తున్నాము.

ఇప్పుడు యజ్ఞము - అగ్ని ఉపాసనల గురించిన కొన్ని విశేషాలు చెప్పుకుందాం.

యజ్ఞము - అగ్నిఉపాసన (అపరో)

‘‘అగ్నిః సప్తజిహ్వః’’ - అగ్ని యొక్క సప్తజిహ్వలు

1. కాలీ : అగ్నిలోని నలుపురంగు. బద్ధకము - అశ్రద్ధ → ఇటువంటి జ్ఞానార్హతకు సంబంధించిన లోపములను దహించునది.
2. కరాలీ : భీకరము - నరకప్రదము అగు పాపదృష్టులను, అల్ప భావనలను (తదితరులపై అల్పమైన - దోషములను ఆపాదించే అభిప్రాయములను - అభ్యాసములను) మాడ్చివేసేది. తొలగించేది.
3. మనోజవా : మనస్సుయొక్క సత్ సంకల్పములను అత్యంత వేగంగా దేవతలకు నివేదించేది!
4. సులోహితా : ఎఱ్ఱటి వర్ణముతో జడత్వం - మూఢత్వం - మూర్ఖత్వం తొలగించేది. పోగొట్టేది.
5. సుధూమ్రవర్ణా : బూడిదరంగు గలది. సాధన - అవగాహనా దృష్టులను పవిత్రం చేసేది.
6. స్ఫులింగినీ : మిలమిలా మెరుస్తూ, అజ్ఞాన నిబిడాంధకారములను పోగొట్టేది!
7. విశ్వరుచి దేవి : తనయొక్క తేజస్సుతో అంతటా వెలుగుచూ అన్నీ సుస్పష్టంగా కనిపించునట్లు చేయునది.

ఈ విధంగా ఏడు నాలుకలతో అగ్నిగుండంలో అగ్ని భగవానుడు ప్రవేశిస్తూ ఉంటారు.

వెలుగుచున్న అగ్నికి ఆహుతులను సమర్పిస్తూ ఉంటే, అట్టివాని ఆ ఆహుతులు సూర్యకిరణాలలో ప్రవేశించి ఆ కిరణాల ద్వారా ఈ సృష్టియొక్క అధిపతికి జేరుతాయి.

ఓ యజ్ఞకర్తా! రండి! రండి! మిమ్ములను ఇంద్రలోకం మేము జేరుస్తాం!’’….అని ఆ ఆహుతులు యజ్ఞకర్తకు మనో సంబంధమైన శుభవర్తమానాలు పంపుతూ ఉంటాయి.

ఈ విధంగా యజ్ఞ - యాగాలు, అగ్నికార్యాలు వేద ప్రామాణికములు. ఉత్తమలోకాలు చేరటానికి మార్గాలు. సందేహమే లేదు!

అయితే…,
- 16 మంది ఋత్విక్కులు + ‘2’ యజమాని దంపతులు = 18
- అగ్ని, అగ్నిగుండము, సమిధలు,
- అహుతులు - నేయి, పాలు, మొ।।వి,
- సంకల్పము, మంత్రము, ఋత్విక్కులు,
- కర్త, భోక్త, విధి, ఆహ్వానము,
- యజ్ఞపశువు, వప, సంభావన…,
- మంత్రము, తంత్రము
- ఋత్విజుడు, ఋత్విక్కు, హోత, గాత, ప్రత్యాఖ్యాత (నిషేధములు చెప్పువాడు), ప్రతివక్త, ప్రతిగృహీత, ప్రత్యాదేసి…, మొదలైన
వీటినన్నిటినీ ఒకచోటికి చేర్చి ఉత్తమలోకాల కొరకై నిర్వర్తించబడే ‘‘అగ్నికార్యముతో కూడిన యజ్ఞ - యాగములు’’ ఉత్తమలోకాలను ప్రసాదించవచ్చునుగాక!

కానీ, ఏం లాభం?

కర్మలు - కర్మఫలాలు కాలబద్ధము. అట్టి యాగఫలములన్నీ ఊర్థ్వ ఇంద్రాది లోకాలలో ప్రవేశించినప్పుడు - సంపాదించుకున్న డబ్బు ఖర్చు అయిపోతూ వున్న సందర్భము వంటిది మాత్రమే.

అందుచేత ‘‘ఉత్తమ లోకములే మన ఆశయం’’…అని అనుకునేవారి ఆలోచనలు మూర్ఖత్వము మాత్రమే. మా ఉద్దేశ్యములో యజ్ఞ - యాగ - ప్రవచనా పాండిత్యమే సర్వస్వమని తలచేవారు అజ్ఞానముయొక్క నట్టి నడుమ వున్నవారే అగుచున్నారు.

శ్లో।।  అవిద్యాయామ్ అన్తరే వర్తమానాః  
    స్వయం ధీరాః పండితం మన్యమానాః।  
    జఙ్ఘన్యమానాః పరియంతి మూఢా  
    అన్ధేనైవ నీయమానా యథాంథాః (యథా అంధాః)।। 8/ (17)

శ్లో।।  అవిద్యాయాం బహుధా వర్తమానాః  
    ‘వయం కృతార్ధా’ ఇత్యభిమన్యన్తి బాలాః।  
    యత్కర్మిణో న ప్రవేదయన్తి  
    రాగాత్ తేనా ఆతురాః క్షీణ లోకాశ్చ్యవన్తే ।।   9/(18)

యజ్ఞములు - యాగములలో మునిగి ‘‘మేము గొప్ప లోకాలు పొందుతాం! కనుక కృతార్థులము!’’….అని బాలులవలె భావించటం ఉచితమా? కాదు. గుడ్డివాడిని అనుసరించే గుడ్డివాడు తాను చేరవలసిన చోటుకు చేరగలడా? లేదు. దృశ్య విషయముల గురించి మోహ - రాగ - ఆశ - దృశ్య తాదాత్మ్యము వున్నంతవరకు అట్టి వారు స్వస్వరూపముయొక్క ఔన్నత్యమేమిటో వివరించే పరబ్రహ్మతత్త్వజ్ఞానమును గమనించి ఆస్వాదించలేకపోతున్నారు. తెలుసుకొనవలసిన దాని గురించి తెలుసుకోలేకపోతున్నారు. విదితవేద్యులు కాలేకపోతున్నారు. మరల ఎప్పుడో కర్మఫలభోగానంతరము అథోగతి పాలగుచున్నారు. అవన్నీ దుఃఖమును సమూలంగా తొలగించలేకపోతున్నాయని గుర్తు చేస్తున్నాము.

దుఃఖము (Worry) సమూలంగా తొలగాలంటే? ఆత్మను ఎరిగినప్పుడే దుఃఖం తొలగుతుంది. ఎందుచేతనంటావా? కర్మలు - కర్మఫలములు మాయలోనివే కదా! (తరతి శోకం ఆత్మవిత్)।

మరొక్కసారి చెప్పుచున్నాను :

కర్మఫలములపట్ల లౌకిక ఫలంగా మాత్రమే ఆతురత గలవారు - జ్ఞానమును ఆశ్రయించకపోవటం జరిగితే,….పుణ్యఫలభోగానంతరం మరల క్షీణలోకాలు పొందవలసి వస్తోంది.

యజ్ఞయాగాది కర్మలు → 14 లోకాలలో ఏదో పొందాలనే ఆశయంతో నిర్వర్తిస్తే వాటి ఫలములు కాలబద్ధమే. పునరావృత్తి దోషం చేత మరల మొదటికి రావలసి వస్తోంది.

యాజ్ఞికమైన - స్వధర్మ సంబంధమైన కర్మలన్నీ - ఫలాపేక్షలేని సమర్పిత భావంతో, పార లౌకికాశయంతో నిర్వర్తిస్తే…అవి తప్పక ఆత్మసుఖమునకు దారితీస్తున్నాయి.

కర్మల స్వభావమే అట్టిది మరి!

అందుచేత ఓ బిడ్డలారా! ‘‘యజ్ఞయాగాలు, ఇష్టాపూర్తములు (తనకోసం చేసే ధ్యాన, ప్రార్ధనాదులు - ఇతరుల కోసం చేసే నూతులు త్రవ్వించటం మొ।।వి) చేస్తున్నాం! మాకు ఆత్మజ్ఞానం ఎందుకు?’’ అని దయచేసి అనుకోకండి.

అనగా….,
యజ్ఞ - యాగ - ఇష్టాపూర్తాలు - ఇవన్నీ చేయండి. అయితే,

• మనస్సును శుద్ధిపరచుకోవటానికై,
• బుద్ధిలోని దోషములు తొలగించుకోవటానికై,
• బుద్ధిని నిర్మలము - సుతీక్షణాము - సువిశాలముగా తీర్చిదిద్దుకోవటానికై - ఉద్దేశ్యించండి.

మహదాశయము విడిచిపెట్టకుండానే ఉండండి. ‘‘ఆత్మతత్త్వమును ఎరిగినవారమై, దేహ మనో బుద్ధులను అధిగమించి, సర్వత్రా అఖండాత్మ స్వరూపులమై ప్రకాశించెదముగాక!’’ అని భావించండి! ఆత్మ భావనకై సుమర్గానువర్తులై ఉండండి.

ఎవ్వరైతే….,

• ఆత్మతత్త్వ విషయమై తపస్సు (తపనయే తపస్సు)ను ఆశ్రయిస్తూ….,
• శ్రద్ధ - ఆసక్తులను ఆత్మతత్త్వ జ్ఞానమునందు ఏకాగ్రపరుస్తూ…,
• ‘ఏకము, అక్షరము అగు ఆత్మయే ఇదంతా’ - అనురూపంగా ఏకాంత నిష్ఠులై, అరణ్యవాసులై ఉంటూ (Hands in the world while Head in the forest) వివిక్తసేవులై ఉంటారో…,
• ఆవేశకావేశములను మనస్సునుండి పారత్రోలి…శాంత మనస్కులగుచూ ఉంటారో…,
• గురువులు చెప్పే తత్త్వమసి (తత్త్వశాస్త్ర విశేషముల) పాఠ్యాంశములందు పారంగతులగుచు, విద్వాంసులగుచు….,ఇహ దర్శనాభ్యాసులై ఉంటారో.,
• దేహ సంరక్షణార్థమై అవసరమగు ఆహారము పొందటానికి భిక్షాటనముకైనా సరే - సంసిద్ధులగుచున్నారో,
• త్యాగనిరతితో ‘‘కర్తవ్యమేవ!’’ అనుభావనతో సర్వాత్మకమగు పరబ్రహ్మమును ఉపాసించు ఉద్దేశ్యముతో దేశ - కాలానుగతమైన శాస్త్ర - సాంఘికవిహిత-యజ్ఞ, యాగ - ఇత్యాది కర్మలు నిర్వర్తిస్తూ ఉంటున్నారో..,
• శాస్త్రముల ఉన్నతోద్దేశ్యమును గ్రహించి ‘‘నాది అనిపించేదంతా సర్వాత్మకుడగు పరమాత్మదేకదా!’’….అను అవగాహనను, నిశ్చితాభిప్రాయము పెంపొందించుకుంటూ ఉంటున్నారో,
• మనోశుద్ధి - పరిపుష్టికొరకై జపము - తపము ఇత్యాది సాధనలను సదవగాహనతో నిర్వర్తిస్తూ ఉంటున్నారో,
• క్రమంగా పాప - అల్పదృష్టులను హృదయము నుండి బయటకు త్రోలుచూ ఉంటున్నారో,

…. అట్టివారు ఆత్మజ్ఞాన సూర్యునిమార్గంలో ప్రయాణిస్తూ ఉంటారు. ‘‘సర్వుల అంతర్యామి, ఈ సర్వము తనయందు క్రీడగా - లీలగా ధారణ వహిస్తున్నది, సర్వమునకు అప్రమేయమైనది - అగు అట్టి ఆత్మయే నా సహజరూపము. తదితరమైనదంతా స్వకీయ భావనా కల్పితము. మనోకల్పితము’’ ….. అని గ్రహిస్తూ - గమనిస్తున్నవారై ఉంటారు. క్రమంగా ఆత్మసాక్షాత్కారము వైపుగా పయనిస్తూ ఉంటారు. ‘‘అవ్యయము, అమృతరూపము, పరమపురుషుడు’’ అని ఏది వేదములచే గానము చేయబడుచున్నదో, అట్టి అద్వితీయమగు బ్రహ్మమే ‘‘తనయొక్క, తదితరులయొక్క నిత్యసత్యము’’గా నిశ్చలబుద్ధితో జీవితము ఆస్వాదించసాగుచున్నారు! ఆత్మానందమునకు అర్హులగుచున్నారు.

కనుక ఓ శౌనకా!

అధ్యాత్మ చింతన గల నీవంటి ముముక్షువులు ఇహలోక - పరలోక ప్రయోజనములన్నీ ‘‘ఎందుచేత పరిమిత విషయములో, ఎందుకు అపరిమితమగు ఆత్మానంద సుఖమును ప్రసాదించజాలవో’’ గమనిస్తున్నారు. సర్వ ఇహ - పరలోక ప్రయోజనముల, ఆయా లౌకిక ఫలములపట్ల ఉదాశీనులై ఉంటున్నారు!

(సర్వంకర్మాఖిలమ్ జ్ఞానే పరిసమాప్యతే!) సమస్త కర్మలయొక్క అంతిమ ఆశయము, అంతిమ సారము, ఆత్మజ్ఞాన-ఆత్మానందములే. కర్మవ్యవహారములన్నీ కూడా ఆత్మానంద సిద్ధిచేతనే పరిసమాప్తి పొందుచున్నాయి.

అందుచేత ఆత్మతత్త్వజ్ఞానమే (లేక) బ్రహ్మజ్ఞానమే జీవులందరికీ సమస్త దుఃఖముల నివారణకై శరణ్యమై యున్నది!

శ్రీ శౌనకుడు : స్వామీ! సద్గురూ! అంగిరసమునీంద్రా! అట్టి ఆత్యంతికమైన ఆత్మతత్త్వజ్ఞానం లభించటానికి మార్గమేమిటి?

శ్రీ అంగిరసమహర్షి : ఆత్మ తత్త్వజ్ఞానం అనగా ఏమి?

త్వమ్ → తత్ అనగా ఏమి? ‘‘నీవు అదియే అంతేగాని ఇది కాదు’’ → అని కదా! అనగా? నీ స్వస్వరూపమే సర్వస్వరూపము, సర్వము అయి ఉన్నది అని. ఆత్మకు లోక వ్యవహారములతో ఏ మాత్రము ప్రమేయము లేదు. శ్రుతి - స్మృతి - పురాణ - వేద - వేదాంతములనీకూడా- ఆయా వాక్య పరంపరలచే ‘‘నీ సహజ స్వరూపము పరమాత్మయే। తత్త్వమసి।’’….అని చెప్పుకుంటూ వస్తున్నాయి. ఈ జీవుడు తనయొక్క లోకసంబంధమైన, మనో - బుద్ధులరూపమైనట్టి ‘‘సుదీర్ఘము, బలవత్తరము, మూర్ఖము’’ అగు దృష్టిచే కప్పబడి ఉంటున్నాడు. కనుక తత్త్వజ్ఞులగు మహనీయులు విశ్లేషణపూర్వకమైన ఆప్తవాక్యములు జ్ఞానయోగ మార్గములుగా చెప్పుచున్నారు. ఆత్మశాస్త్ర సంబంధమైన వివరణములు, మహనీయుల సోదాహరణములు ఈ జీవునికి తనశివస్వరూపమును నిరూపించి చూపగలవు.

కనుక మహనీయులను శరణువేడి ఆత్మజ్ఞాన సమాచారముల ఉపదేశము పొందటమే ముఖ్యోపాయము.

శ్లో।।  పరీక్ష్య లోకాన్ కర్మ చితాన్ బ్రాహ్మణో, నిర్వేదం ఆయాత్ నాస్తి అకృతః కృతేన।  
    తత్ విజ్ఞానార్థం స గురుమేవ అభిగచ్ఛేత్, సమిత్ పాణిః - శ్రోత్రియం బ్రహ్మ నిష్ఠమ్।।

బ్రహ్మజ్ఞానోపాసకుడైన ముముక్షువు…,

• ఈ కళ్ళకు తదితర ఇంద్రియములకు తారసబడుచున్న 14 లోకముల సంబంధమైన కర్మఫలాభిలాషలలో కూడి - సంచారముల ‘పరిమితులు’ ఏమిటో ఇందలి పునరావృత్తి దోషములు ఎట్టివో - గ్రహించుచున్నాడు.
• మోక్షము కృతాకృతకర్మలచే (చేస్తున్న చేయని కర్మలచే) లభించదని గమనించుచున్నాడు.
• వైరాగ్యశీలుడై, రాగము - అనురాగములను ప్రక్కనపెట్టివేయుచున్నాడు.
• బ్రహ్మమును (లేక) తనకు సంబంధించిన పరమసత్యము (The Finest Truth) ఎరుగాలని నిశ్చయించుకొనుచున్నాడు.

సమిత్పాణి అయి (గురువుకు యజ్ఞమునకై ఉపకరించగల ధర్భలను చేతిలో ఉంచుకొని), ఉత్తమమైన దైవీగుణకర్మలను ఆశ్రయిస్తున్నవాడై … శ్రోత్రియుడు - బ్రహ్మనిష్ఠుడు అగు గురువును సమీపించుచున్నాడు.

గురుదేవులను శరణువేడాలి. బ్రహ్మజ్ఞానము ప్రసాదించవలసినదిగా అర్థిస్తూ,- తనకున్న సంశయములను ఆ గురువు ముందు ఉంచాలి. వారు ప్రవచించే ఆత్మజ్ఞానసమాచారాన్ని శ్రద్ధగా వినాలి! విచారణ చేయాలి! పరిప్రశ్నించాలి. హృదయస్థం చేసుకోవాలి!

‘‘నేనెవరు? ఈ దృశ్యమేమిటి? ఎక్కడి నుండి ఎందుకొచ్చింది? ఏది తొలగాలి? ఏది ఆశ్రయించాలి? దేనిని ఏ రీతిగా సమన్వయం చేసుకోవాలి?’’….ఇత్యాది ప్రశ్నలను శిష్యుడు గురువు ముందుంచాలి?

ఇక….నిత్యానిత్య వివేకియగు గురుదేవుడు → శిష్యునికి,
అక్షరము (మార్పు చేర్పులు లేనిది),
పరమ పురుషము (జగద్భావనకు ఆవల కేవల పురుషకార రూపమై ఉన్నది),
త్రికాలాబాధ్యము (త్రికాలములలో సత్యమైయున్నది),
తత్ - త్వమ్ నిరూపణము →
అగు బ్రహ్మవిద్యను ప్రవచిస్తున్నారు! బుద్ధిని సంస్కరిస్తూ సర్వ సంశయములు తొలగిస్తున్నారు.

వారు వివరించి చెప్పుచున్న…..

ఇత్యాది వేద - వేదాంగ - పురాణాదులు ప్రతిపాదిస్తున్న ‘‘మహావాక్యముల అర్థము’’ను విని - ఆకళింపు చేసుకొని బ్రాహ్మీ దృష్టిని సంపాదించుకోవాలి. మరొకవైపుగా, లోకసంబంధమైన భేదదృష్టిని తొలగించుకోవటానికి ఆ సద్గురువు సూచించే కర్మఫలత్యాగము, ఉపాసనా సంబంధమైన సాధనలు, యోగసాధన ఇత్యాదులను దైనందికంగా ఆశ్రయించి ఉండాలి.

అప్పుడు - ‘‘నేను సర్వదా బ్రహ్మమునే! సదాశివ బ్రహ్మమును!’’....అని గ్రహించిన శిష్యుడు బ్రహ్మమే తానై ప్రకాశిస్తున్నాడు!

శ్రీ శౌనకుడు : హే భగవాన్! అంగిరసమహర్షీ! ఈ కనబడే అసంఖ్యాక జీవులతో కూడిన ఈ భూ-పాతాళ - స్వర్గ ఇత్యాది 14 లోకాలు, ఈ బ్రహ్మాండములు, పంచభూతములు, ఈ వివిధ జీవుల వేరువేరైన స్వభావములు - ఇవన్నీ ఎక్కడి నుండి ఉద్భవిస్తున్నాయి?

శ్రీ అంగిరసమహర్షి : అవన్నీ ఎందులో ఆవిర్భవిస్తున్నాయో, ఎందులో ఉంటున్నాయో, ఎందులో లయిస్తున్నాయో….అదియే నీ-నా కేవల స్వరూపమగు పరబ్రహ్మము. అదియే ‘ఓం’ ‘సత్’ ‘తత్’ అను వేద శబ్దములను సూచిస్తున్న సత్యము (యమ్ సత్).

ఇక ఈ వివిధ జీవుల చమత్కారమంతా ఏమిటంటావా? ఒక దృష్టాంతం ద్వారా చెప్పుచున్నాను. వినండి!

ప్రజ్వరిల్లుచున్న అగ్నినుండి అనేక విస్ఫులింగాలు (నిప్పురవ్వలు) అసంఖ్యాకంగా పుట్టుకొస్తున్నాయి చూచావా? ఆ విస్ఫులింగాలు మరల విశ్వాగ్నిలో కలిసిపోతున్నాయికదా! అట్టి నిప్పురవ్వలకు ఆకారాలు ఉండవచ్చుగాక! అగ్నికి ‘ఇది ఆకారము’ అనునది ఏమున్నది?

అట్లాగే….

అక్షరము అనిర్దేశ్యము (changeless and undefinable) అగు పరబ్రహ్మమునుండి అనేక జీవులు - జీవరాసులు వాటి - వాటి స్వరూప స్వభావములతో సహా బయల్వెడలుచున్నాయి. పరబ్రహ్మమునందే ఉనికిని కలిగి ఉంటున్నాయి. పరబ్రహ్మమునందే లయిస్తున్నాయి. మట్టితో బొమ్మలు అగుచున్న విధంగానే, ‘పరబ్రహ్మము’తోనే ఈ జీవులంతా తయారగుచున్నారు.

మట్టి చేసిన బొమ్మలో మట్టి అక్షరము - ‘బొమ్మ’ ఆకారము తొలగించినంత మాత్రాన - ‘‘ఆకారము మట్టితో కలిసిపోయింది’’ - అని అనము కదా! అట్లాగే ఈ జీవుడు స్వతఃగా సర్వదా పరబ్రహ్మమే అయి ఉండగా - ‘‘జీవుడు అక్షర పరబ్రహ్మములో కలియుచున్నాడు’’- అనే మాటకు చోటెక్కడిది?

అట్టి అక్షర పరబ్రహ్మము గురించిన కొన్ని చమత్కారమైన విశేషాలు చెప్పుచున్నాను. అందరూ వినండి!

దివ్యము (Divine) : అది స్వయం ప్రకాశమానము. అదియే అన్నిటినీ ప్రకాశింపజేస్తోంది. అద్దానిని ప్రకాశింపజేసేది మరొకటేదీ లేదు! అందుచేతనే - ‘‘పరంజ్యోతి’’, ‘‘ఆత్మజ్యోతి’’, ‘‘అఖండజ్యోతి’’, ‘‘స్వయంజ్యోతి’’ ‘‘జ్యోతిషామపి తత్ జ్యోతి’’ - అను విశేషణములతో స్తుతించబడుతోంది.

అమూర్తః (Formless) : అన్ని రూపములు అద్దానివే అయి ఉండటంచేత అది నిరాకారము. మట్టితో అనేక బొమ్మలు చేస్తే… బొమ్మలకు ఆకారం ఉంటుందిగాని, ‘‘మట్టికి ఈ ఆకారము ఉన్నది’’ అని అనగలమా? లేదు కదా! అగ్నికి రూపం లేదు. కాని, ఏ వస్తువును దహిస్తోందో,…అద్దాని రూపంగా కనిపిస్తుంది. కదిలే దేహమునకు రూపమున్నదిగాని, కదిలించే దేహికి రూపమేమున్నది? అట్లాగే బ్రహ్మమే ఈ జగత్తుగా కనిపిస్తున్నప్పటికీ (జగత్తులోని వస్తువులకు నామ - రూపాలు ఉన్నప్పటికీ), బ్రహ్మము నిరాకారము. అమూర్తము. ఆకారం ఉంటే కదా,…పొడవు-వెడల్పులు, ఎత్తు-పొట్టి మొ।।వి)? ఆకారము లేదు కాబట్టి, బ్రహ్మము అనంతము కూడా. అయితే ‘‘ఈ సమస్త ఆకారములు పరబ్రహ్మమునకు చెందినవే’’ - అని కూడా యుక్తియుక్తంగా గానం చేయబడుతోంది.

పురుషః (That which is making everything to work) : సర్వజీవులలోని పురుషకారము పరబ్రహ్మమే। అద్దాని ఉత్తేజము - ఉద్దేశ్యములే సర్వ జగత్తులలో పురుషకారముగా ప్రదర్శనమవటం జరుగుతోంది. జీవుడుగా కనిపిస్తున్నది అదే।

బాహ్య - అభ్యంతరోహి (Manifestation as external and internal) : (దృష్టాంతంగా) ఒకాయన ఏదో కలకంటున్నాడు. ఆతని స్వప్నచైతన్య విశేషమే. →
→ స్వప్న సాక్షిగాను (దృక్‌గాను/దర్శించు చున్నవాడుగాను)….,
→ స్వప్నంలోని స్వప్నద్రష్టగాను….,
→ స్వప్నంలోని అనేక సుఖదుఃఖ - ఇష్ట అయిష్ట - ఉత్సాహం నిరుత్సాహ విశేషాలుగాను,

స్వప్నదృశ్యమంతాగాను - కనిపిస్తోంది కదా!

స్వప్నముయొక్క రచయిత ఎవరు? స్వప్నసాక్షియే కదా!

అదే విధంగా ఆ జీవుని ‘‘జాగ్రత్ చైతన్య విశేషమే’’, (లేక) ఈ జీవుని స్వస్వరూప-జాగ్రత్ ప్రజ్ఞయే →
- జాగ్రత్ సాక్షి (దృక్ - దర్శించువాడుగాను)…,
- జాగ్రత్‌లోని జాగ్రత్ ద్రష్టగాను…,
- జాగ్రత్‌లోని సర్వ అనుభూత విశేషాలుగాను…,

ఆతనిపట్ల స్వయంకృతంగా ప్రదర్శితమౌతోంది. జాగ్రత్‌యొక్క సాక్షియే జాగ్రత్ సర్వభావ రచయిత కదా! ఇదియే గుహ్యతమము ((The secret of the secrets).

అదే తీరుగా….సర్వాత్మకమగు మహదాత్మయే ఈ విశ్వముయొక్క విశ్వరచయిత!

విశ్వములోని సర్వజీవులుగా - సర్వదృశ్యజాలములుగా, 14 లోకాలలోని సర్వ విశేషాలుగా ప్రదర్శితమగుచున్నది పరబ్రహ్మమే!
ఆత్మయే….
- జీవుల బాహ్యానుభవాలుగాను,
- జీవుని ఇంద్రియాలు - ఇంద్రియ విషయాలుగాను,
- జీవుల అంతరంగ విశేషాలైనట్టి మనో - బుద్ధి - చిత్త -అహంకారాలుగాను,
ప్రదర్శితమగుచూ వున్నది. ఈ విధంగా ప్రతిజీవుని జగదనుభవము యొక్క బాహ్య - అభ్యంతరములలో ఆత్మయే వేంచేసియున్నది!

అజః : ఈ జగత్తులో కనిపించే ప్రతి వస్తువు ఉత్పత్తి - ప్రదర్శనము - మార్పు చేర్పులు - వినాశనము కలిగియున్నది. ఈ మనందరి భౌతిక దేహాలే వినాశనశీలమని మనమందరము గమనిస్తున్నదే. ఇక తదితర వస్తు సముదాయము గురించి మనం పెద్దగా చెప్పుకోవలసినదేమున్నది.

అట్లాగే మనోబుద్ధి చిత్త అహంకారాలలోని అంతర్గత-బహిర్గత విశేషాలు కూడా మార్పు - చేర్పు చెందుచున్నాయని మనకు తెలుస్తున్న విషయమే! కానీ,…..
మనందరి స్వస్వరూపమే అయివున్న పరబ్రహ్మమునకు జనించటం-గతించటం అనే (జ+గత=జగత్) ధర్మము లేదు.

అప్రాణో : అది ప్రాణము కాదు. ప్రాణములను (వాయుతరంగ రూపములను + శక్తిని) తన ఉత్తేజముచే కదలించునది. కదలిక యొక్క వేరు వేరు విన్యాసలే ప్రాణ - అపాన - వ్యాన - ఉదాన - సమాన - సప్రాణములు. ప్రాణశక్తి ఆత్మది. అంతేగాని ఆత్మ - అది ప్రాణము కలిగినట్టి ఒకానొకటి కాదు! పరబ్రహ్మమునకు ప్రాణధర్మములు లేవు. విద్యుత్తు యంత్రమును కదల్చుచుండవచ్చు గాక! విద్యుత్తు యంత్రములు కదల్చు స్వభావము రూపము ఉన్నది - అని అనం కదా!

అమనాః : జలము నుండి తరంగము ప్రదర్శితమౌతోంది. ‘‘తరంగము లేనప్పుడు, ఇక జలమునకు ఉనికి ఉండదు!’’…అని అనగలమా? లేదు. అనలేము. మనస్సు లేనప్పుడు కూడా పరబ్రహ్మము ఉన్నది. జాగ్రత్-స్వప్న-సుషుప్తులకు ‘సాక్షి’ అయి ఉన్నది.

• మనస్సుకు ఆత్మ ఆధారం. అంతేగాని మనస్సు ఆత్మకు ఆధారం కాదు!
• ఈ జీవుడు → కోపము, ప్రేమ మొ।।న సర్వ గుణ లక్షణములకంటే మునుముందే - వాటికి వేరుగా, అప్రమేయుడై ఉన్నట్లు గమనిస్తున్నాం కదా. వ్యక్తి వేరు - ఆతని గుణము వేరు కదా। ఆలోచనల రూపమగు మనస్సుకంటే జీవాత్మ వేరుగా ఉన్నది. అందుచేత ఆత్మ ‘మనోరహితము’ ‘అమనస్కము’ అని కూడా చెప్పబడుతోంది! అయితే ఏం? మనస్సుగా కనిపిస్తున్నది ఆత్మయే।.

శుభ్రో : ఏ వికారము లేనిది. అవ్యాకృతము సర్వ వికారములకంటే భిన్నమైనది.

అక్షరాత్ పరతః (అక్షరమునకు ఆవల ఉన్నది) : జీవాత్మ అక్షరము. తదితరమైన లోక - దేహ - గుణాదులన్నీ క్షరము. సర్వాత్మ జీవాత్మకన్నా విశేషమైనది. సర్వజీవాత్మలు తానై యున్నది - (సర్వతరంగములు జలమే అయినట్లుగా)। బంగారు ఖనిజమే (లోహమే) బంగారు ఆభరణముగా వున్నట్లు - పరమాత్మయే జీవాత్మ। పరమాత్మయే ఈ సమస్తము కూడా। ఆయనయే ప్రతి జీవుని స్వాభావికమగు పురుషోత్తముడు (ఉత్తమ పురుష। “”I“ in everybody”).

(యస్మాత్ క్షరమ్ అతీతో-హమ్ అక్షరాదపి చ ఉత్తమః,
అతో-స్మి లోకే వేదే చ ప్రదిత ‘‘పురుషోత్తమః’’!)

[ఒక వ్యక్తికి దేహమే ఉపాధి. ఒక ఉద్యోగికి ఉద్యోగమే (Officer, General Manager etc.,) గుర్తుగా గల ఉపాధి).]

అట్లాగే…
ఆ పరమపురుషునికి ‘మాయ’యే ఉపాధి.

అట్టి ‘మాయోపాధి’ నుండి ప్రాణశక్తి (Energy Force), మనస్సు (Thought), ఇంద్రియములు (The Physical organs namely -Ears, Skin, Eyes, Tongue and Nose), ఆకాశము (Space), వాయువు (Vapour), అగ్ని (Heat), జలము (Liquid), పృథివి (Solid) …ఇవన్నీ బయెల్వడలుచు, దృశ్యమానమగుచున్నాయి.

ఓ బిడ్డలారా! ఒక వ్యక్తి → దేహి + దేహము కలిపి కదా, మనకు కనిపిస్తున్నది! ఈ విశ్వమంతా ఒక దేహము → అని…అనుకుంటే…ఈ విశ్వముయొక్క దేహియే పరబ్రహ్మము. అదియే నీలోని నాలోని - జాగ్రత్, స్వప్న, సుషుప్తి సాక్షియగు ‘నేను’ కూడా।

అట్టి విశ్వస్వరూపుడు - విశ్వేశ్వరుడు అగు పరబ్రహ్మమును విరాట్ రూపుడుగా కవులు వర్ణిస్తూ ఉన్నారు.

• అగ్ని ఆయన శిరస్సు (అగ్నిర్ముఖమ్ / అగ్నిర్మూర్థా)।
• సూర్యచంద్రులు రెండు కన్నులు (చక్షుపీ చంద్ర సూర్యే)।
• దిక్కులు ఆయనకు చెవులు. (దిశః శ్రోత్రే)।
• వేదవాఙ్మయము ఆయన పెదవుల నుండి అపౌరుషేయంగా జాలువారు శబ్దబ్రహ్మము (వాక్ వివృతాశ్చ వేదాః)।
• వాయువు ఆయన ప్రాణవిభవము. (వాయుః ప్రాణో)।
• ఈ విశ్వము ఆయన హృదయం (హృదయం విశ్వమస్య)।
• ఈ పృథివియే ఆయన పాదాలు. (పద్భ్యాం పృథివీ)।
• ఆయన ఆత్మయే సర్వ జీవుల అంతరాత్మ (ఏష సర్వభూతాంతరాత్మా)।

అట్టి మూర్తీభవించియున్న పరబ్రహ్మమునుండి సూర్యునే సమధ (కట్టె)గా చేసుకొని అగ్ని (Heat) బయల్వెడలుతోంది. సూర్యతత్త్వం నుండి చంద్రతత్త్వం (Cool), చంద్రుని నుండి మేఘాలు, ఆ మేఘాల నుండి ఓషధ రూపమగు భూమి, ఆ ఓషధుల నుండి రేతస్సు, ఆ రేతస్సుకు నుండి స్త్రీ పురుషరూపులగు జీవులు బయల్వెడలుచున్నారు. ఓషధలులోనుండి జీవులను పరిపోషిస్తున్న ‘ఆహారము’ ప్రసాదితమవుతోంది.

ఆ పరబ్రహ్మము నుండే →

• పంచభూతాలు, వివిధ లోకములు.

• ఒక్కొక్క లోకంలో దేవతలు, మానవులు, జంతువులు, పక్షులు, తదితర అసంఖ్యాక జీవ - జంతు జాతులు, వారి వారి ఉచ్ఛ్వాస - నిశ్వాసలు. ఆహారముగా నవ ధాన్యాలు.

• ఆ జీవులకు సంబంధించి తపస్సు, శ్రద్ధ, సత్యము, బ్రహ్మచర్యము, విధులు - నిషేధాలు (Do’s and Donts).

• ఋక్ - యజుర్ - వేదములు.

• పరమాత్మను స్తుతించే గానములతో కూడిన సామవేదం.

• సృష్టి తత్త్వమును విశదీకరిస్తున్న అథర్వణవేదము.

• యజ్ఞ విధులు, దక్షిణలు, వివిధ యజ్ఞములు, క్రతువులు, యజమాని.

• కాలరూపమైన సంవత్సరములు. నెలలు, పక్షములు, రోజులు, గంటలు, నిముషములు, సెకనులు.

• పంచాగ్నులు =

  1. ప్రధమాగ్ని - ఆకాశము.
  2. ద్వితీయాగ్ని - మేఘములు.
  3. తృతీయాగ్ని - ఓషధులు.
  4. చతుర్ధాగ్ని - జీవులు.
  5. పంచమాగ్ని - జీవ సంతతి లక్షణ, విలక్షణములు.

• సప్త ప్రాణశక్తులు = ప్రాణ - అపాన - వ్యాన - ఉదాన - సమాన - సప్రాణములు - ముఖ్య ప్రాణ - ప్రాణేశ్వరులు.

• సప్త హోమాలు

• సప్త లోకాలు

• సప్త సముద్రములు.

• సూర్య చంద్రులచే పవిత్రం చేయబడుచున్న అనేక స్థానాలు.

• గుహలు, నదులు, సరస్సులు, తటాకములు, పాతాళజలములు.

• వివిధ అధిష్ఠాన దేవతలు, దిక్ దేవతలు, స్థలదేవతలు, వారి - వారి పరివారములు, వారి వారి లోకాలు.

• తపస్సు - శ్రద్ధ - సత్యము - బ్రహ్మచర్యము - నిష్ఠ -నియమము మొ।। వాటితో కూడిన కర్మ విధి - విధానములు.

• పర్వతములు, పర్వతగుహలు, నదులు, ద్వీపములు, ద్వీపకల్పములు.

…. ఇటువంటి వర్ణనాతీతమగు వస్తు - విషయ - జీవ సముదాయమంతా (ఆ పరబ్రహ్మమునుండే) అభిన్నమై భయల్వెడలుచున్నాయి. ఈ విశ్వమంతా ఆత్మయొక్క విన్యాసమే! ఆత్మయొక్క భావనా చమత్కృతియే! ఈ విశ్వ నిర్మాణమంతా ఆత్మయొక్క పరివృత (Filled up) మూర్తీభవ విశేషమే! ఆత్మ దీనినంతటికీ అనన్యం. ఇదంతా ఆత్మకు అనన్యం! ఈ సమస్త విశ్వముగా మూర్తీభవించిన పరమాత్మయే సమస్త దేహములలో ‘మూర్తి’ అయి వెలయుచున్నారు.

శౌనకుడు : హే భగవాన్! అంగీరస మహర్షీ! అటువంటి పరమాత్మయొక్క ఉనికి ఎక్కడ? అద్దానిని మేము ఎట్లా ఎక్కడ దర్శించగలుగుతాం? అద్దాని ఔన్నత్యమేమిటి? ఇవన్నీ వివరించండి!

శ్రీ అంగీరసమహర్షి :

శ్లో।। పురుష ఏవ ఇదగ్ం విశ్వం కర్మ తపో బ్రహ్మ పరామృతమ్।
ఏతత్ యో వేద నిహితం గుహాయాం
సో అవిద్యాగ్రంథిం వికిరతీహ। సోమ్య!

ఓ సోమ్యా! శౌనకా! నీకు అనుభవమౌతున్న ఈ విశ్వము, ఇక్కడి సర్వ కర్మ వ్యవహారములు, సర్వజీవులయొక్క తపనలు, (తపస్సులు). అమృతస్వరూపుడగు పరమాత్మయొక్క ప్రత్యక్షరూపమేనయ్యా! పరమాత్మయే ఈ సమస్తము అయిఉండి,…మనో దృష్టికి నామరూపాత్మకమైన (మనం పైన చెప్పుకున్న) సర్వవిశేషాలుగా కనిపిస్తోంది! ఆత్మజ్ఞులకు - ఇదంతా కూడా, అనేకంగా కనిపిస్తూ ఏకమగు పరమాత్మగా అనిపిస్తూ, ఇదంతా తమ హృదయాంతరంగములోనే ఉన్నట్లుగా ఆస్వాదిస్తున్నారు!

ఎవ్వడైతే….
అట్టి పరబ్రహ్మము తన హృదయ గుహలోనే తనకు సర్వదా అనన్యమై ఉన్నదానిగా తెలుసుకొంటున్నాడో, గమనిస్తున్నాడో, దర్శిస్తున్నాడో, ఆస్వాదిస్తున్నాడో,
… అట్టివాడు తనయొక్క - అజ్ఞానము అనే చిక్కుముడిని (అవిద్యా గ్రంథిని) ఇక్కడికిక్కడే, ….ఇప్పుడే తెగవేసి, ఈ జన్మలోనే ముక్తుడగుచున్నాడు. (Having been relieved of all bottlenecks for enjoying sense of Divinity).

‘‘నాకు జగత్తు బంధము కాదు. నేనే సర్వదా జగదాత్మ స్వరూపుడను!’’ అను పరమార్థముతో ప్రకాశిస్తున్నాడు!

శ్రీ అంగిరసమహర్షి : ఓ శౌనక మహాశయా! ఇదంతా వింటున్నట్టి బిడ్డలారా! వేదములచే, వేదాంగములచే, వేదజ్ఞులచే, ఆత్మజ్ఞులచే - ఆత్మయొక్క ఉనికి - స్థానము - ఔన్నత్యముల గురించి ఇంకా కూడా ఏమేమని చెప్పబడుతోందో….అట్టి మరికొన్ని విశేషాలు మీ అందరి ముందు ఉంచుచున్నాను. వినండి!

‘ఆత్మ’యే స్వరూపముగా గల ‘ఓం’ సంజ్ఞాయుతమైన ఆ పరబ్రహ్మము మనలోని ప్రతి ఒక్కరికి అత్యంత సన్నిహితమైయున్నది (That is the closet of all to every body of us). అత్యంత సామీప్యమైనది. ఇంకొంచం నిర్దుష్టంగా చెప్పాలంటే….అద్దాని స్వయం ప్రకాశ ప్రదర్శనమే ఈ మనమంతా కూడా! మనందరి హృదయ గుహలే అద్దానియొక్క ఉనికి - సంచార ప్రదేశము కూడా! ఆత్మకు మించినది, ఆత్మకు వేరైనది మరెక్కడా ఏదీ లేదు! అదియే మహత్తరమైనది. ఆ బ్రహ్మమే మనందరికీ కూడా స్వభావసిద్ధమైన నిత్యాశ్రయము. ఈ ప్రత్యక్ష - అనుభవైక వేద్యమంతా బ్రహ్మమే అయిఉన్నది.

మనమందరము ఉనికిని (సత్) కలిగియున్నది - ఆ బ్రహ్మమునందే! ఇక్కడ మనకు కనిపించేదంతా బ్రహ్మమే। కదిలేవి, కదిల్చేవి, కదలనివి, ప్రాణము లేనివి, ఉన్నవి (జడ - చైతన్యములు), రెప్పలు వాల్చేవి, రెప్పలు వాల్చనివి (భూ-పాతాళ జీవులు - దేవతా జీవులు) - ఇవన్నీ బ్రహ్మమునందే (బంగారమునందు ఆభరణత్వమువలె) - అమర్చబడినవై ఉన్నాయి. తెలియబడేది - తెలుసుకుంటున్నది,… ఉభయము పరబ్రహ్మ చమత్కార ప్రత్యక్షరూపమే!

యత్ ప్రజానాం వరిష్ఠం - ఏదైతే జీవులందరిలో, ప్రతి ఒక్క జీవునిలో శ్రేష్ఠాతి శ్రేష్ఠమైనదియో, ఏది సత్తు - అసత్తుగా అనుభూతమౌతూ ఉన్నదో, ఏది వరేణ్యం - సర్వారాధ్యమో, (ఉపాసించబడుచు, ఆరాధించబడుచూ) - ఆస్వాదించబడుచూనే ఉన్నదో…. అదియే – మనలో సర్వదా వేంచేసియున్న ‘‘అహం-త్వంలను తనయందు అంతర్భాగముగా కలిగియున్న - అతీత అఖాండాత్మ’’.

ఏదైతే ….

• సర్వదా దీప్తిమంతమో, స్వయంజ్యోతియో, తదితరమైనదంతా తానే ప్రకాశింపజేస్తోందో….,
• అణువుల కంటే కూడా సూక్ష్మాతి సూక్ష్మమో (Subtle to what is subtle),
• ఎందులో అయితే లోకములు - లోకస్థులు - లోకేశులు (నిహితాః) → అద్వితీయంగా ఇమిడి ఉన్నాయో..,

అదియే అక్షరము, మార్పు చేర్పులకు అవిషయము అగు బ్రహ్మము.

ఆ బ్రహ్మమే….
- ప్రాణశక్తి రూపంగాను,
- వాక్ - మనో రూపంగాను - అనుభూతమౌతోంది.

అదియే పరమసత్యము! అమృతస్వరూపము. నాశరహితము. మీ స్వరూపము! నా స్వరూపము! సర్వ స్వరూప సాక్షి!
బిడ్డా! అదియే లక్ష్యముగా లక్ష్యశుద్ధి కలిగి ఉండవలసిన వస్తువు. అదియే మనం సర్వదా తెలుసుకొని ఉండాలయ్యా!

ఓ సోమ్యుడా!
అందుకు మార్గం వివరిస్తున్నాను. విను.

ఉపనిషత్ సాహిత్యం - తత్ - త్వమ్ అసి (నీవు అదియే అయి ఉన్నావు) అనే ఒక మహాస్త్రాన్ని మనందరికి ప్రసాదిస్తోంది. ఆ ధనస్సుతో ఉపాసన (Cogitation - Meditation - Repeated Thought practice - adoration) అనే శరమును పదును చేసుకొంటూ సంధించు.

‘‘ఈ కనబడే జీవులు - సంబంధాలు - అసంబంధాలు పరబ్రహ్మమునకు సదా అద్వితీయం కదా!’’….అనే తత్ భావనచే ఏకాగ్ర దృష్టికి పదును పెట్టుకో (Please by interpreting all this as diverse manifestation of Unity).

బుద్ధిని సునిశితం చేయి!

అట్టి ‘చింతన’ యందు చిత్తమును లగ్నం చేయి!

‘‘అవినాశమగు బ్రహ్మమే నేను కదా!’’ అనే లక్ష్యమును ఛేదించు. చేరుకో!

తత్త్వ దృష్టిని (‘నీవు’గా కనిపిస్తున్నది పరమాత్మయే అను దృష్టిని) హృదయమునందు పదిలపరచుకొని జగత్తులో నివసించు.

• పరమాత్మ - జీవాత్మ - జగదృశ్య అ + ఉ + మ అర్థ మాత్ర సంజ్ఞ అయినట్టి ప్రణవమే నీ ధనస్సు అగుగాక!
• ఆత్మయే (జీవాత్మయే) (Your own self) బాణము.
• బ్రహ్మమే నీకు లక్ష్యము.

బాణము లక్ష్యమును తాకి ఛేదించినట్లు (1) బ్రహ్మమును ఎరుగటం (2) తన్మయమగుట (3) తత్ అద్వితీయంగా నిన్ను నీవే తీర్చిదిద్దుకోవటం - ఇట్టి కార్యక్రమములో నిత్యము అప్రమత్తుడవై ఉండు. ప్రమత్తుడవై ఉండవద్దు.

ఎందులో అయితే…
ద్యులోక (స్వర్గలోకము), భూమి (భూలోకము), అంతరిక్షము (ఆకాశము), సర్వప్రాణులు (సహజీవులంతా), సర్వుల మనస్సులు - మనో విశేషాలు, భూమ్యాకాశాలు, వాటి మధ్యగల అంతరాళము - అమరి ఉన్నాయో, అదొక్కటే నీ లక్ష్యమై ఉండుగాక! అది నీ ఆత్మ స్వరూపమేనని గ్రహించటమొక్కటే పని!

ఇక మిగతా వాక్ ప్రవాహమంతా ప్రక్కకు పెట్టు. తదితరమైనదంతా అర్థం చేసుకుంటూ - క్రమంగా త్యజించి వేయి. సర్వము నీ ఆత్మస్వరూపంగా ఆస్వాదించు. అట్టి ఆత్మజ్ఞానమే ఈ సంసారము నుండి అమృతతత్వమునకు వారధి (Barriage) అయి ఉన్నది.

• రథము యొక్క నాభియందు ఇరుసు నాభివైపుగా - ఆకులు (Designs of leaves) అమరి ఉన్నట్లుగా, నీ దేహములోని నాడులన్నీ హృదయము వైపుగా అనుసంధానము కలిగి ఉన్నాయి.
- అట్టి నీ హృదయం లోపలనే….
- ఆత్మ అనేక రీతులుగా (సర్వజగత్ జీవ -గుణ విశేషాలుగా)….

లీలా వినోదంగా సంచారాలు సలుపుచున్నది. అట్టి సర్వాత్మకమగు స్వస్వరూపాత్మను ‘ఓం’ అనే వేద - వేదాంత ప్రవచిత సంజ్ఞతో ధ్యానించు. ధ్యాసయే ధ్యానం। తద్వారా అజ్ఞానాంధకారాన్ని పటాపంచలు చేసుకో! అట్టి ‘‘ఆత్మౌపమ్యేవ సర్వత్ర’’ అను సుస్పష్టత వైపుగా అడుగులు వేస్తున్న నీకు స్వస్తి అగుగాక!

నాయనా! ‘‘నేను అజ్ఞానాంధకారంలో చిక్కుకున్నానే’’….అని దిగులు పడకు. జాగుచేయనూ వద్దు.

• ఆత్మ సర్వజ్ఞుడు. ఆత్మకు అంతా తెలిసియే ఉన్నది.
• ఆత్మను సమగ్రంగా (Comprehensively) తెలుసు (సర్వవిత్). సమస్తము ఆత్మయందే అమర్చబడినది.
• నీవు ఆత్మయే అయి ఉన్నావు.

ఈ కనబడే దృశ్యమంతా, ఈ భూ ప్రపంచమంతా నీ ఆత్మయొక్క మహిమయే! ఆత్మ వైభవమే!

హృదయాకాశంలో హృదయాకాశంగా జ్యోతిర్మయమై ప్రకాశిస్తున్నది నీ ఆత్మయే। ఆత్మజ్యోతి స్వరూపుడవై నీవే సమస్త హృదయములలో ‘అహం’ జ్యోతిగా వెలుగొందుచున్నావు. సమస్త జీవులలో ప్రదర్శనమగుచున్న ‘‘పరంజ్యోతి’’వి నీవే।

• మనస్సు అద్దాని వస్త్రము.
• అట్టి ఆత్మ ప్రాణ - శరీరాలకు అధినేత (Owner).
• ఆత్మయే హృదయంలో వేంచేసి నీ శరీరమంతా విస్తరించియున్నది.

వివేకంచేతను, ఉపాసన చేతను ఆత్మజ్ఞులు - అగు ధీరులు అట్టి ఆనందమయ ఆత్మతో అవినాభావత్వం సాక్షాత్కరించుకొని, సర్వే - సర్వత్రా ఆత్మస్వరూపులై వెలుగొందుచున్నారు. నీవు కూడా ఆ మార్గంలో అడుగులు వేయి.

ఈ జీవుని అంతర్గతమైన దిగుళ్ళు తొలగటానికి - ఇది మాత్రమే ఏకైక మార్గము.

ఆత్మస్వరూపుడవై పరాపర దృష్టి విజ్ఞానమయం - అనుభూతమయం చేసుకో.

ఆ విధంగా ‘‘కనబడేదంతా మమాత్మౌతేజోవిశేషమే’’ అనే పరావరదృష్టి అనుభూతమగుచూ ఉండగా…,

• హృదయగ్రంథి (అజ్ఞానపు ముడులన్నీ) భిద్యతే - తెగిపోతాయాయి. విచ్చుకుంటాయి.
• సర్వ సంశయాలు మొదలంట్లా తొలగిపోతాయి. అనుమానాలన్నీ మటుమాయమౌతాయి. చీలిపోతాయి.
• పూర్వ - వర్తమాన భవిష్యత్ కర్మలన్నీ దృష్టిలో లేకుండాపోతాయి. కర్మ - కర్మ ఫల ఆవరణలను నీవు అధిగమించివేస్తావు.

నాయనా! ఆత్మవేత్తలు ఉన్నారు.

• నిష్కళంకమై - నిర్దోషమై,
• అవిద్యాదోషములచే స్పృశించబడనిదై,
• బాహ్య - అభ్యంతరములలో - దృశ్య, దేహ, మనో, బుద్ధి, చిత్త, అహంకారాలంతా నిండియున్నదై,
• జ్యోతులకే జ్యోతి స్వరూపమై,
అంతటా అన్నీగా ప్రకాశమానమగుచున్న పరబ్రహ్మము వారు తెలుసుకొనియున్నారు. ఆస్వాదిస్తున్నారు. మనపై కరుణతో ప్రవచిస్తున్నారు.

అట్టి ఆత్మానంద పరవశుల పాఠ్యాంశాలు జాగరూకడవై మరల - మరల విను!

ఆత్మస్వరూపమగు పరబ్రహ్మము సమక్షంలో →

• ఈ భౌతిక సూర్యుడు ప్రకాశించలేడు.
• అట్లాగే చంద్రుడు - నక్షత్రాలు - విద్యుత్తు ప్రకాశించటంలేదు.
• ఇక అగ్ని ప్రకాశించటం లేదని వేరే చెప్పాలా?

‘‘వీటన్నిటి ప్రకాశంలోనే ఆత్మను వెతకి దర్శిస్తాను’’…అని అనుకోకు!
మరి?
ఇవన్నీ కూడా….
ఆత్మ ప్రకాశములో కాంతులీనుచున్నాయి.
ఆత్మ ప్రకాశం చేత ఇవన్నీ ప్రకాశం పొంది వెలుగుచున్నాయి.

• ఈ కనబడేదంతా అమృతస్వరూపమగు బ్రహ్మమే!
• ఇద్దాని వెనుక - ముందు - ఇటు - అటు - క్రింద - పైన బ్రహ్మమే ప్రకాశిస్తోంది.
• బ్రహ్మమే ఇదంతా ప్రదర్శిస్తోంది.
• సంసారదృష్టికి అనేక రీతులుగా కనిపిస్తున్న ఈ విశ్వమంతా బ్రాహ్మీదృష్టిచే అద్వైత - అఖండ - ఏక పరబ్రహ్మమేనయ్యా!
• బ్రహ్మము మాత్రమే ఇక్కడ - అక్కడ - ఎక్కడైనా విశిష్టమైన వస్తువు.
• బ్రహ్మతత్త్వమే ఇదంతా!
• నీవు, నేను, వారు, వీరు, మన మన అనుభూతులు, అనుభవాలు, సుఖదుఃఖాలు, జ్ఞాన-అజ్ఞానాలు, జన్మ-జీవన-మృత్యువులు
  = అంతా ఎప్పటికీ బ్రహ్మమే అయి ఉన్నది!

ఒకానొక పెద్ద వృక్షం! ఆ వృక్షమును రెండు పక్షులు ఆశ్రయించి ఉంటున్నాయి.

ఆ రెండు పక్షులు ఒకదానిని మరొకటి వదలక పరస్పర ‘సమక్ష-సందర్శనములు’ కలిగియే ఉంటున్నాయి.

అందులో ఒక పక్షి ఆ వృక్షమునకు కాస్తున్న ఫలములను (పళ్ళను) ఎంతో ఆసక్తి - అభిని వేశములతో రుచిచూస్తూ కొమ్మ - కొమ్మలపై ఎగిరెగిరి గంతులేస్తోంది.

ఇక, రెండవ పక్షి తానేమీ తినక, స్వీకరించక, అతీతంగా - మౌనంగా - ప్రశాంతంగా - ఆనందంగా అన్నీ గమనిస్తూ ఉన్నది.

ఆ రెండు పక్షులు ఒకే వృక్షంమీద నిమగ్నమై ఉన్నాయి. అయితే మాత్రం ఏం? ఒక పక్షి - (జీవాత్మ…)మోహము, భ్రాంతి పొందుచు కొన్నికొన్నిసార్లు నిస్సత్తువగా దుఃఖిస్తూ ఉన్నది. అట్లా దుఃఖిస్తూ - వేదన చెందుతూ ఎప్పుడో ఒక సమయంలో - తన ఆరాధ్యమూర్తి, ప్రభువు అగు మరొక పక్షిని - (పరమాత్మను), అద్దాని వైభవాన్ని చూడటం జరుగుతోంది. అట్లా మహామహితాన్వితమైన రెండవ పక్షియొక్క (ఈశ్వరునియొక్క) దర్శనమవగానే ‘‘ఓహో! నాకేమి లోటు? వీటితో (కొమ్మలతో) నాకేమీ సంబంధము?’….అని ఈ జీవాత్మ పక్షి ప్రశ్నించుకొని ప్రశాంతపడుతోంది. దుఃఖమంతా త్యజించివేస్తోంది. (It is leaving aside all worries at its core).

అనగా…
ఎప్పుడైతే మొదటి పక్షియగు జీవాత్మ →

• స్వయం ప్రకాశకమైనది, బంగారు రంగుతో మెరుగుస్తున్నది,
• దృశ్యమునకు - సృష్టికి కర్తయగు బ్రహ్మకు కూడా ‘ఆది’ అయినట్టిది,
• సకల జగత్తుకు కర్త, ఈసుడు, పరమపురుషుడు, పరమాత్మ - అగు తత్త్వమును - దర్శిస్తాడో, అప్పుడిక,-
• పుణ్యపాప ద్వంద్వములను విదిలించి వేసి, ఆ రెండు భావనలనుండి విడిపడినవాడై, విముక్తుడై,
• ‘నిర్దోషం హి సమంబ్రహ్మ’, ‘‘ఆత్మ సర్వదా నిర్మలము కదా! నేను - తదితరులు సహజంగా ఆత్మస్వరూపులమే కదా!’’…అను అవగాహన పెంపొందించుకుంటూ నిరంజనుడై,

సర్వోత్తమమైన సమస్థితిని పొందుచున్నాడు.

• పరమాత్మ ప్రాణస్వరూపుడై సర్వప్రాణులయందు శక్తిప్రదాత అయి విరాజిల్లుచున్నారు.
• అట్టి పరమాత్మత్వమే నా సహజ రూపము. తదితరమైనదంతా సందర్భసత్యము. కథలోని పాత్రలవలె కల్పితము.
అని గమనించి, తెలుసుకొనుచున్నవాడు - ఇక ‘వేరు - వేరు’కు సంబంధించిన విషయాలు ఎక్కువగా మాట్లాడడు. అతిగా (ఆత్మకు వేరైన విశ్లేషణలు) సంభాషించడు. వట్టి మాటకారి కాడు. సదా ఆత్మభావనానందమునందు తేలియాడుతూ, తదితర దృశ్య కల్పిత విషయములపట్ల అంతరంగమున మౌనం వహించినవాడై ఉంటాడు.

ఆత్మయందు రమిస్తూ…,
ఆత్మయొక్క క్రీడగా ఇదంతా దర్శిస్తూ…,
ఆత్మయందే ఆసక్తి కలిగినవాడై ఉంటాడు.

తత్సంబంధమైన జ్ఞాన - ధ్యాన - వైరాగ్య ఇత్యాది కార్యక్రమములందు మాత్రమే అభిరుచి - శ్రద్ధ కలిగి ఉంటాడు.

క్రమంగా బ్రహ్మజ్ఞానులలో అగ్రగామిగా తనను తాను తీర్చిదిద్దుకుంటూ ఉంటాడు.

ఆత్మయందే నిష్ఠగల మహనీయులు క్రమంగా దృష్టియొక్క దోషములను తొలగించుకుంటూ సత్యము, తపస్సు, ధ్యానము, జ్ఞానము - బ్రహ్మచర్యములను చక్కగా - నిరంతరాయంగా సేవిస్తూ…‘‘నిర్మలము - జ్యోతిస్వరూపము - అఖండము’’ అగు ఆత్మను తమ శరీరమునందే (తమయందే) సిద్ధించుకొంటున్నారు. ఆత్మ మనస్సుచేత మనస్సునందే లభించుచున్నదగుచున్నది.

సత్యమేవ జయతి. నానృతం।

సత్యనిష్ఠులే (యమ్‌సత్ - సత్యరూపమగు ఆత్మపట్ల నిష్ఠగల వారే) - అజ్ఞానభ్రమలను జయిస్తున్నారు. అసత్యమునందు (కల్పిత దృశ్యమునందు) నమ్మకముతో కూడిన ధ్యాస గలవారు అసత్యవాదులు అనబడుచున్నారు. వారు ఆత్మత్వమును పుణికిపుచ్చుకోలేకపోతున్నారు.
- ఆప్తకాములు (ప్రపంచంలో పొందవలసినది ఏమీ లేనివారు, కోరికలు జయించినవారు)
- ఋత్‌ను (సత్యమును) ఉపాసించువారు, పరమపదమును చేరుచున్నారు. అంతా స్వస్వరూపంగా అనుభూతం చేసుకొని ఆస్వాదిస్తున్నారు.(స్వానుభవమ్ ఋత్ ప్రకటితీతి ఋషిః)

ఓ శౌనకా! ఈ ఆత్మ

• బృహత్ → బహువిస్తారము (At Extended) అయినట్టిది.
• దివ్యమ్ → దివ్యము (Devine) అయినది.
• అచింత్యరూపమ్ - మనోవాక్కులకు అవిషయము.
• సూక్ష్మాత్ సూక్ష్మతరం → సూక్ష్మాతిసూక్ష్మమై యున్నట్టిది.
• దూరస్తు దూరే → బాహ్యదృష్టిచే దూరాతిదూరమై ఉన్నది.
• అంతికే చ → ద్రష్టకు అత్యంత సమీపము - స్వస్వరూపాభిన్నము.

ఈ విధంగా ఆత్మతత్త్వోపాసకుడగు మహనీయునికి స్వహృదయమునందే అది లభిస్తోంది. ఎందుకంటే ఆత్మయొక్క ఉనికిస్థానము ప్రతిఒక్కని హృదయగుహయే సుమా! (అంతేగాని, బాహ్యమున ఏదో లోకములో కాదు).

ప్రియ శౌనకా! ప్రియ శ్రోతలారా!

ఆత్మ ఎటువంటిదంటే…

• అది కళ్ళకు ఎదురుగా ఒక దృశ్యము వలె కనిపించేది కాదు. కానీ, కనిపించేదంతా అద్దానికి అభిన్నము.
• వాక్కుతో (మాటలతో) ‘‘ఇది ఇట్టిది’’ అని నిర్వచించి చెప్పగలిగేదీ కాదు. కానీ వాక్కులన్నీ అద్దానివే।
• బాహ్య దేవతలవలన ఇంద్రియములకు లభించేదీ కాదు. కానీ ఇంద్రియములన్నీ నియమించునది, ఉపయోగించునది అదియే।
• కర్మలు - కార్యక్రమములచేత పొందగలిగేదీ కాదు. కానీ సమస్త కర్మలు అద్దానికి చెందినవే। అద్దానివే।

పరిశుద్ధమగు అంతఃకరణముతో ఆత్మజ్ఞానము చేత ‘‘మమాత్మయే కదా, ఈ కనబడేవారంతా, ఇదంతా’’…అను నిష్కళంక ధ్యానము (ధ్యాస)చే మీరంతా ఆత్మవిశుద్ధ బుద్ధులైతే తప్పక (బుద్ధితో) ఇక్కడ సందర్శించగలుగుతారు. ఇందులో సందేహమే లేదు.

ఏ ప్రాణశక్తి (ప్రాణ, అపాన, వ్యాన, ఉదాన సమానములనబడే) పంచప్రాణముల రూపంగా ప్రవేశించిందో, అట్టి ఈ శరీరమునందే అణు (సూక్ష్మాతిసూక్ష్మ subtle to subtle) స్వరూపమగు ఆత్మను శుద్ధమైన - సూక్ష్మమైన - నిర్మలమైన చిత్తముతో సందర్శించాలి.

ఆత్మయొక్క వైభవమును (వైభవరూపమగు జగత్ దృశ్య వ్యవహారమంతా) అంతరంగమునందే విజ్ఞులు తెలుసుకొనుచున్నారు! గాంచుచున్నారు। ఉపాసించుచున్నారు. ఆస్వాదించుచున్నారు। మమేకమగుచున్నారు।।

స్వచ్ఛమైన చిత్తమునకు ఆత్మ అంతరంగమునందే పరిలభ్యమగుచున్నది।

దృశ్య విషయములను, అనేకత్వముతో కూడిన విశేషములను, సంబంధ - అనుబంధ బాంధవ్యములను, ప్రాపంచక సంఘటనలను మననము చేయుటచే ఈ జీవునికి వాటిపట్ల అనురాగము, కామ - క్రోధములు, వాటి నుండి కర్మ పరంపరలు ఏర్పడుచున్నాయి.

కర్మల వెంట పరుగిడుచున్న చిత్తము ఇష్టాయిష్టములకు, ఆశ - నిరాశలకు, భయ - ఉద్వేగములకు వశమై ఈ జీవునికి బలవంతముగా జన్మకర్మ పరంపరలను 14 లోకములలో సంప్రాప్తింపజేస్తోంది.

అట్టి జన్మ - కర్మలన్నీ జీవునికి బంధరూపముగా అగుచున్నాయి. జీవుడు వాటికి బద్ధుడై, ఇష్టము లేకపోయినప్పటికీ, బలవంతముగా జన్మ - కర్మ చక్రములో తిరుగాడుచున్నాడు.

అట్టి జీవుడు పొందుచున్న అజ్ఞానరూప దుఃఖపరంపరలకు ఉపశమనోపాయం?

ఎవ్వడైతే….
- ఆత్మయందే సర్వలోకములను, సర్వలోకములు ఆత్మస్వరూపంగాను దర్శించటం అభ్యసిస్తూ,
- అట్టి ఆత్మోపాసనచే విశుద్ధసత్త్వస్వభావుడై పరిశుద్ధ స్వరూపుడు అగు ప్రయత్నమునందు శీలుడై ఉంటాడో….

అట్టివాడు ‘‘స్వాతంత్ర్యుడు’’ అగుచున్నాడు. సిద్ధపురుషుడు అగుచున్నాడు.

ఆతడు ఏఏ లోకంలో ఏఏ స్వరూపం పొందాలని మనస్సుతో అనుకుంటాడో, తలుస్తాడో, అవన్నీ ఆతనిపట్ల తక్షణమే సిద్ధిస్తాయి.

ఆతడు క్రీడా వినోది అయి తన ఇష్టానుసారంగా జన్మలలో సంచరిస్తాడేగాని, జన్మ - కర్మలచే తాను బద్ధుడు కాడు. జన్మలు ఆత్మోపాసకుని నియమించలేవు. ఆతడు ‘‘సర్వము ఆత్మస్వరూపమేకదా!’’ అను సిద్ధిచే జన్మలకు తానే నియామకుడౌతాడు. అవతారమూర్తి అయి, స్వతంత్రుడై జన్మలయందు లీలావినోదిగా సంచారములు సలుపుతాడు. జన్మలు ఆతని ఆధీనంలో ఉంటాయి.
జన్మల ఆధీనంలో ఆతడుండడు.

కనుక,
ఈ జీవునికి బంధ విముక్తికై ఆత్మజ్ఞానము - ఆత్మసాక్షాత్కారము - ఆత్మాహం భావనయే బంధ విముక్తి ప్రదాత। మోక్ష ప్రదాత।

ఓ శౌనకా! ఓ ప్రియ శ్రోతలారా!
ఇంకా వినండి!

బ్రహ్మజ్ఞాని - ఈ ఎదురుగా దృశ్యమానంగా కనిపిస్తున్న బ్రహ్మాండమంతా బ్రహ్మముపై ఆధారపడి ఉన్నట్లు, బ్రహ్మమునకు అభేదమైనట్లు దర్శిస్తూ ఉపాసిస్తున్నాడు. ఆస్వాదిస్తూ ఆనందిస్తున్నాడు. ఎవ్వరైతే నిష్కాములై అట్టి బ్రహ్మవేత్తను శ్రద్ధతో ఆరాధిస్తున్నారో, సేవిస్తున్నారో, ప్రేమిస్తున్నారో, అట్టివారు కూడా, పరాస్వరూపభావులై ఈ దృశ్య తతంగమును, జన్మపరంపరా న్యాయమును అధిగమించి, వాటినన్నిటినీ అతిక్రమించినవారగుచున్నారు.

అట్లా కాకుండా…
ఎవ్వరైతే అత్యంత భోగాసక్తులై ‘‘కామాన్యః కామయతే’’, - ఏవేవో బాహ్య వస్తువులను పొందాలని కోరుకుంటూ, అట్టివాడు ఆయా భోగములను ‘‘మరల - మరల పొందాలి, అనుభవించాలి’’ అని తలుస్తూ ఉంటే,… దృశ్య సంఘటనలకు, సందర్భములకు దాసులై, మరల మరల జన్మకర్మలకు బానిస అయి తిరుగాడుచూనే ఉంటున్నాడు.

ఎవ్వడైతే…
‘‘ఆత్మయే స్వరూపముగా గల నేను సర్వదా ఆత్మకాముడను. ఆత్మస్వరూపముచే ఎల్లప్పుడు కృతార్థుడనే’’ అని ఆత్మత్వానుభూతిని పదిలపరచుకుంటూ సుస్థిరం చేసుకుంటూ ఉండే ప్రయత్నంలో ఉంటాడో,…ఆతని దృశ్యసంబంధమగు కామములన్నీ (All Expectations and Desires) ఆతని వర్తమాన శరీరమునందే లయించి, రహితమైపోతున్నాయి.

ఆతనికి దేహ - దేహాంతర సందర్భముల పట్ల దృశ్య - వస్తు సంబంధమైన కోరికలు ఇక మిగిలి ఉండవు.
కలిగినా, వాటినన్నిటినీ జగత్తులోనే ఉంచి, సమస్త జగత్తును త్యజించివేస్తున్నాడు. జగత్తు కంటే ఆవల దృష్టిని ఆశ్రయించినవాడై ఉంటున్నాడు.

ఓ శౌనకా!
మనము ఈ సంవాదమును ముగించటానికి ముందుగా, ఇక్కడ మరొక ముఖ్యమైన విషయం అందరికీ గుర్తుచేస్తున్నాను. పట్టుదల - ప్రయత్నమే ఆత్మతత్త్వ సిద్ధికి ఇంధనము సుమా!

శ్లో।। న అయమ్ ఆత్మా ప్రవచనేన లభ్యో।
న మేధయా న బహునా శ్రుతేన।
యం ఏవ ఏషః వృణుతే తేన లభ్యః,
తస్య ఏష ఆత్మా వివృణుతే తనుం స్వాం।।

• ఆత్మత్వము - ఆత్మ వస్తువు ఎట్లా లభించేది?
• చదివి ప్రవచనాలు చేస్తూ (ఉపన్యాసాలు చెప్పితే) లభిస్తుందా…లేదు.
• తెలివి తేటలయొక్క గొప్పతనంచే ప్రాప్తిస్తుందా? ఉహూ" కాదు!
• చాలా చాలా వింటే దొరుకుతుందా? లేదు!
• బలహీనులకు (స్థైర్యము లేనివారికి) అజాగరూకులకు, ఆత్మలక్ష్యశుద్ధి లేని అపస్వులకు అది లభించటం లేదు. ఎవ్వడైతే అద్దానిని ‘‘అనుకుంటూ- అనుకుంటూ ఉండటం’’ …అని అనిపించేవరకు అభ్యాసిస్తూ ఉంటాడో,…ఆతనిపట్ల ఆత్మ తన స్వ స్వరూపాన్ని ప్రకటించుచున్నది। ఉపాయము తెలిసి, ఉపాసించువానికి తప్పక లభ్యమే! అనుకుంటూ ఉండటమే తపస్సు, సమస్తము ఆత్మగా అనిపించటమే ‘‘ఆత్మతపో సిద్ధి’’.
• ఎవ్వడు ఆత్మతత్త్వాని శ్రద్ధా - ఆసక్తులతో మనన పూర్వకంగా, ప్రేమపూర్వకంగా ప్రయత్నిస్తాడో, ఉపాసిస్తాడో,….ఆతడు ఆత్మయే తానై ప్రకాశిస్తున్నాడు.
  (He is becoming as All pervading and All present in the Inner and outer Recess of All)

ఆత్మజ్ఞానమును సముపార్జించుకొని ఋషులు జ్ఞానతృప్తులై, సర్వ రాగములను తూక్షీ ణాకరించుచున్నవారై, కృతకృత్యులై, ప్రశాంతత్త్వమును సంతరించుకొని ఉంటున్నారు.

ఓ శౌనకా! ఓ ప్రియ మమాత్మస్వరూప శ్రోతలారా! అట్టి ‘‘ఆత్మానుభూతి, స్వస్వరూపానందము’’ మనందరిలోని ప్రతి ఒక్కరికి తప్పక సుసాధ్యమే! అది ప్రతి జీవునికి జన్మహక్కు కూడా! ఎందుకంటే మనమంతా సర్వదా సత్యమగు ఆత్మస్వరూపులమే అయి ఉన్నాము కదా! కనుక ఈ విషయంలో ఎవ్వరూ కూడా నిరుత్సాహపడవలసిన పనిలేదు.

సత్యవ్రతులగు ఋషులు ఆత్మను విని, ఆశ్రయించి, ఆరాధించి సర్వాంతర్యామిత్వమును అనువర్తించి ఆస్వాదిస్తున్నారు. మనపై వాత్సల్యంతో మనకు ప్రకటిస్తున్నారు. అదంతా కూడా వారు మనపై కురిపిస్తున్న అవ్యాజమైన వాత్సల్యము. వారికి మనము కృతజ్ఞులము.
‘అది సుసాధ్యమగు జ్ఞానగమ్యము’. ఇతి ఉపనిషత్ వాణి।

అందుచేత,
మీ ఆత్మతత్త్వమును గ్రహించి ప్రవేశించి బ్రహ్మముగా ప్రకాశించెదరుగాక। జన్మ, కర్మ, మృత్యుహేలపై యుద్ధము ప్రకటించి, అధిగమించెదరుగాక। ‘‘తెలియబడేదానికి ఆవల’’ గల ‘‘తెలుసుకొంటున్నవాని’’ యొక్క వాస్తవ స్వభావమైనట్టి వేదాంత విజ్ఞానమునందు సునిశ్చితమైన బుద్ధి కలవారై న్యాసయోగముచే పరిశుద్ధ మనస్కులు అయి ఇక్కడ ఆత్మను సుస్పష్టం చేసుకుంటున్నారు : -

• వేదాంతవిజ్ఞానమును సునిశ్చితం చేసుకున్నవారై,
• సర్వమును సన్న్యసించి - పరమాత్మకు చెందినదిగా గమనించి, సర్వమును పరమాత్మకే సమర్పిస్తూ,
• ఉత్తమ ప్రయత్నంచే బుద్ధిని నిర్మలం చేసుకొనుచున్నవారై…,

ఈ దేహాదులను అధిగమించి బ్రహ్మపట్టణములో ప్రవేశిస్తున్నారు. బ్రహ్మమునందు ప్రకాశిస్తున్నారు. అమరులై, సదా ముక్తులై ఈ భూమిని పరమపావనం చేస్తున్నారు.

ఇక ఇక్కడి 15 అంశాలైనట్టి
- పంచ ప్రాణాలు,
- పంచేంద్రియ విషయాలు,
- దేహ - మనో - బుద్ధి - చిత్త - అహంకారాలు.
వాటివాటి యందు అధిదేవతలయందు లీనమై ఉండియే, బ్రహ్మజ్ఞాని పట్ల ఆభరణములుగాను, సేవకులుగాను ప్రవర్తిస్తున్నాయి.
వారియొక్క జగదంతర్గత వ్యక్తిత్వము, కర్మలు మొదలైనవన్నీ పరము-అక్షయము అగు పరబ్రహ్మమునందు లీనమైనమై ఉంటున్నాయి.

శ్లో।। యథా నద్యః స్యందమానాః సముద్రే
అస్తం గచ్ఛంతి నామరూపే విహాయ,
తథా విద్వాన్ నామరూపాత్ విముక్తః
‘‘పరాత్ పరమ్ పురుషమ్’’ ఉపైతి దివ్యమ్।।

నదులు ప్రవహిస్తూ వెళ్ళి సముద్రంలో కలుస్తున్నాయి. సముద్రజలంలో కలసిపోయిన తరువాత ‘‘నేను ఈపేరుగల నదిని’’…అని నదులు నామరూపాలు కలిగి ఉంటున్నాయా? లేదు.

అట్లాగే,…
ఆత్మవేత్తయగు ఆత్మానుభూతిపరుడు నామ - రూపముల నుండి విముక్తుడై (Having been relieved from Individual Name and Form) ‘‘దివ్యము - పరాత్పరము’’ అగు పరబ్రహ్మతత్త్వమునందు లీనమై, బ్రహ్మమే తానై విరాజిల్లుచున్నాడు.

శ్లో।। సయో హ వై తత్ పరమమ్ బ్రహ్మవేద బ్రహ్మైవ భవతి।।

బ్రహ్మమును ఎఱిగినవాడు బ్రహ్మమే తానై, శోకమును, సుఖ - దుఃఖ, పాప - పుణ్య ద్వంద్వములను అధిగమించివేస్తున్నాడు.

హృదయగుహలోని గ్రంథులయొక్క సర్వచిక్కుముళ్ళు - (All perceptual Blackades) విప్పివేసుకున్నవాడై, సర్వపరిమితులను అంతరంగంలో అధిగమించివేసి, ఇక్కడే ఇప్పుడే అమృతస్వరూపుడగుచున్నాడు.

ఆపై ఇక, దేహముల రాక - పోకలకు - దేహ సంబంధములకు కథ వింటున్నవానివలె కేవల సాక్షి అయి విలసిల్లుచున్నాడు.

ఇక ఆతని వంశంలో అబ్రహ్మవేత్త జన్మించటం లేదు. ఆతడు - తరతి శోకం! తరతి పాప్మానం! తరతి శోకమ్ ఆత్మవిత్)

ఓ ప్రియ శౌనకాది శ్రోతలారా!

ఆత్మతత్త్వమేమిటో, మీ సహజ స్వరూపము సర్వదా వాస్తవానికి ఆత్మయే ఎందుచేత అయి ఉన్నదో,….అటువంటి మూలసూత్ర విశేషాలు ఇప్పుడు మనం చెప్పుకున్నాం కదా। దీనిని ధ్యానించండి. ఉపాసించండి. అనుభవైక వేద్యం చేసుకోండి. ఇది ‘‘ముండక యోగము’’ - అని చెప్పబడుతోంది.

మిమ్ములను ఆశ్రయించి, ఆత్మతత్త్వజ్ఞానము అర్థించిన వారికి అర్హతను అనుసరించి తప్పక విశదపరచండి. ఉపదేశించండి!

అయితే…ఎవ్వరికి అర్హత ఉన్నట్లు?

• ఎవ్వరైతే క్రియావంతులై, స్వధర్మము - వేదరహితకర్మలచే తమను తాము సంసిద్ధం చేసుకుంటూ ఉంటారో….,
• శ్రోత్రియులై, వేదముల పట్ల - భగవత్ విషయములపట్ల శ్రద్ధ - భక్తి కలిగినవారై ఉంటారో…,
• బ్రహ్మము పట్ల ‘‘తెలుసుకోవాలి! అనుభూతం చేసుకోవాలి!’’…అనే నిష్ఠ - పట్టుదలలు ప్రదర్శిస్తున్నవారై ఉంటారో…,
• అనేకత్వములో గురువు చూపించే ఏక సత్యము వినటానికి, భేదములను అధిగమించి చూడటానికి సంసిద్ధులై ఏకర్షియజ్ఞ నిష్ఠులై - యజ్ఞార్థాత్ కర్మ (పదిమంది కొరకై కర్మ - తన కోసం కర్మకాదు) నిర్వర్తించు ఉపాసకులై ఉంటారో…,
• సాధనములచే పవిత్రులై, సర్వాత్మకమగు స్వస్వరూపాత్మయొక్క అవగాహనపట్ల ఆసక్తి, పట్టుదల, శ్రద్ధ కలిగి ఉంటారో…,
• ఎవరిచేత యథావిధంగా శిరోవ్రతం - (సహస్రారం స్పృశించే యోగాభ్యాసం) నిర్వర్తించబడుచు, ప్రయత్నశీలత్వము అవధరించబడుతూ ఉంటుందో

అట్టి వారికి ఈ బ్రహ్మవిద్య ఆదరణ పూర్వకంగాను వివరణ - సోదాహరణల పూర్వకంగాను మీచే బోధించబడు గాక! తప్పకుండా అట్టివారికి విశదీకరించండి! వదేత! అది బ్రహ్మోపాసనతో సమానము.

ఓ శౌనకా! వింటున్నావు కదా!

ఇప్పుడు నేను చెప్పిన ‘జీవోబ్రహ్మేతి’ అనునది వాస్తవము. పరమసత్యము - చెదరని నిజము.

ఇతి: పూర్వీకుడగు ఋషి అంగిరస ఋషి - భరద్వాజ సగోత్రుడగు సత్యవాహుడు మొదలైనవారికి బోధించిన బ్రహ్మవిద్యానిరూప ఋషి ప్రవచనము. ఉత్తమ వ్రతములు - అభ్యాసములు - ఉపాసనలు నిర్వర్తిస్తున్నవారు, ఉత్తమ ఆశయములు కలవారంతా ఇది వినటానికి ఆశ్రయించటానికి దైనందికం చేసుకోవటానికి అర్హులే! (ఇంతకు మించి జాతి, దేశ, కుల, మత, స్త్రీ, పురుష, ఇత్యాది భేదమేదీ (అర్హతకొరకై) లేదు.

పరమపవిత్రులు, మహనీయులు అగు ఋషిపుంగవులారా!
మీకు ప్రణామము! సాష్టాంగ దండ ప్రణామములు!
కృతజ్ఞతాపూర్వక నమస్సుమాంజలులు!
శరణు…శరణు!

ఇత్యుపనిషత్!