సామవేదాంతర్గత

14     సన్న్యాసోపనిషత్

అధ్యయన పుష్పము

ఏ సత్తా సామాన్య విభవమును (All-equally placed All-Pervading "PRESENCE") సన్న్యాసపటలము (The Team of Sath - Nyasins) ఉపాసించుచున్నదో - అది సమస్త జీవుల స్వస్వరూపాత్మయే - అని భావిస్తూ ఆత్మోపాసనకు ఉపక్రమిస్తున్నాము.

- - -

సర్వతత్త్వస్వరూపుడు, సర్వాంతర్యామి, కేవలీ తత్త్వ స్వరూపుడు అగు సర్వాత్మ - భగవానుని వేదాక్షర సంజ్ఞయగు ‘ఓం’గా ఉపాసిస్తూ, ఈ సన్న్యాసోపనిషత్‌ను అధ్యయనము నిర్వర్తించుకుంటున్నాము.

1వ అధ్యాయము - సన్న్యాస స్వీకరణము

ఇప్పుడిక మనము సన్న్యాసయోగము గురించి వ్యాఖ్యానించుకొనుచున్నాము.

తత్త్వమ్ (తత్ త్వమ్ అసి)ను ఉపాసించు మహదాశయుడు → బ్రహ్మచారి - గృహస్థ - వానప్రస్థానము క్రమంగా ‘‘సన్న్యాస’’ ఆశ్రమమును ఆశ్రయిస్తున్నాడు.

యో అనుక్రమేణ సన్న్యస్యతి సన్న్యాసో భవతి। సమస్తము సన్న్యసించి, ‘‘కేవలము, సర్వతత్త్వ స్వరూపము’’ అగు ‘ఆత్మ’ను ఆశ్రయిస్తున్నవాడే - ‘‘సన్న్యాసి’’.

• ‘‘సన్న్యాసము’’ అనగా ఏమి? కోఽయం సన్న్యాస ఉచ్యతే?
• ఒకానొకడు ఎప్పుడు సన్న్యస్తుడు అగుచున్నాడు? కథం సన్న్యస్తో భవతి?

య ఆత్మానం క్రియాభిః గుప్తో భవతి। ఎవ్వడైతే తన యొక్క, సకల జీవుల యొక్క సమస్త క్రియలను ఆత్మయందు ‘‘గుప్తము (Secretly maintained)’’ చేయుచున్నారో - అట్టివాడు సన్న్యాసి। రహస్యమగు ఆత్మయందు అరహస్యమగు ఈ జగద్దృశ్యమును సందర్శించుచుండటమే సన్న్యాసము.

సన్న్యాసాశ్రమము స్వీకరించు విధానము

బుద్ధియొక్క సత్-న్యాసము (సత్-భావన, ఆత్మభావన) కొరకై ‘సన్న్యాసవిధి’ ఒక ఉపాయమగు ఉపాసనగా చెప్పబడుతోంది.

సన్న్యాసాశ్రమము స్వీకరించ తలచినవాడు మొట్టమొదట తల్లి, తండ్రి, భార్య, పుత్రులు, బంధువులను ఒప్పించాలి. అనుమోదము (Acceptance and Permission) పొందాలి.

• వేదజ్ఞులగు ఋత్విక్కులను, కులగురువులను ఆశ్రయించి, వారి ఆశీర్వాదము అర్ధించాలి.
• ఋత్త్విక్కులను ఆహ్వానించి వైశ్యానరయజ్ఞమును, ‘సర్వస్వ దానము’ను నిర్వర్తించాలి. తనదిగా ఉన్న సమస్తమును సమర్పించివేయాలి.
• గోవులను ఇతఃపూర్వపు కులగురువులగు ఋత్విజులకు, తదితర సంపదలను గురు-భార్యాపుత్రాదిబంధువులకు ఇచ్చి వేయాలి.
• బాంధవ్యములను ఆయా మట్టి పాత్రలలో సమారోహన చేయాలి. (Let all Relationships be left in small pots indicatively).
• ఆహనీయాగ్నియందు, గార్హపత్యాగ్నియందు, అన్వాహార్య పచనము నందు, సభ్యావసథ్యములందు ఆయా వస్తువులన్నీ సమారోహణం (Sacrifice) చేయాలి. (సభ్యము = హోమరహితాగ్ని. అపసధము = గృహము) (సభ్యులకు, అక్కడికి రాని - మహనీయులైనవారికి వారి వారికి ఉపయోగించు వస్తు సముదాయమును సమర్పించాలి).
• (ప్రాణ అపాన వ్యాన ఉదాన సమానములనబడే) పంచప్రాణములను కూడా పంచాగ్నులయందు సమారోహన చేయాలి.
• సమస్తమును సమస్తమునందు మంత్ర-తంత్ర పూర్వకంగా సమర్పిస్తూ సమారోహణం చేయాలి. (సమర్పించి వేయాలి).
  (సమర్పణ = నాది కాదు, పరమాత్మది - అను నిశ్చిత భావన).
• శిఖ (పిలక)తో సహా కేశములను వదలివేయాలి.
• యజ్ఞోపవీతమును త్రెంచివేయాలి.
• కుమారుని పిలచి, ఆతడు ఎదురుగా కూర్చుని ఉండగా

‘‘పుత్రా!
త్వం బ్రహ్మ। త్వం యజ్ఞః। త్వం సర్వమ్। ‘‘నీవే బ్రహ్మము। నీవే యజ్ఞమువు। నీవే ఈ సర్వము!’’ అని అనుమంత్రణము చేయాలి.

‘‘తత్త్వమ్’’ (you are that) భావనోపాసనకు ఇది ప్రారంభము.

‘‘నీవు’’గా కనిపించేదంతా కూడా తత్ స్వరూపకేవల-ఆత్మానంద ప్రదర్శనమే’’ = అను ఉపాసనయే సన్న్యాసాశ్రమ ముఖ్యోద్దేశ్యము.
ఒకవేళ, అట్టి ‘సన్న్యాసాశ్రభిమాని’కి కుమారులు లేకపోతే? యది అపుత్రోభవతి?, ‘ఆత్మనమేవ’ ఇమం ధ్యాత్వా - తన యొక్క ఆత్మనే ఉద్దేశ్యించి, ‘త్వమ్ బ్రహ్మేతి’ మంత్రమును ఉచ్ఛరించాలి.

ఈ విధంగా ఉచ్ఛారణ చేసిన తరువాత, ఇక వెనుకకు తిరిగి చూడకుండా, తూర్పువైపుగాగాని, ఉత్తరం వైపుగాగాని అక్కడి నుండి నడచుచూ బయల్వెడలాలి. ‘‘అసత్ నుండి →‘సర్వాత్మకమగు సత్ భావన’ వైపుగా బుద్ధిని నడిపించుచున్నాను’’ - అను ఉపాసనాభావనతో బయల్వెడాలి.

భిక్ష

→ త్రిషు వర్ణేసు భిక్షాచర్యం చరేత్। మూడు వర్ణముల వారి ఇళ్లలోను భిక్షాటనము చేస్తూ ఉండవచ్చు.
→ రెండు చేతులను తెరచి అట్టి ‘పాణిపాత్ర’ యందు ఆహారము భిక్షగా పొంది స్వీకరించాలి.
→ ఆహారమును ‘ఆకలి’ అనే వ్యాధికి ఔషధముగా భావించి ఔషధములాగా మాత్రమే స్వీకరించాలి.
→ ఆహారము ఎంత లభిస్తే అంతటితోనే ఆనందిస్తూ స్వీకరించాలి.
→ ఆహారమును ప్రాణములను నిలుపుకొనటానికి మాత్రమే ఉద్దేశ్యించాలి. అంతేగాని, ‘రుచి’ యొక్క భావనతో కాదు.
→ ఆహారమును క్రొవ్వుకొరకు, కండలు బాగా ఉండాలని ఉద్దేశ్యించకూడదు.

సంచారము : అట్టి సన్న్యాసి ఎక్కడా దీర్ఘకాలము నిలువరాదు.
గ్రామములో అయితే - 1 రాత్రి మాత్రమే
నగరములో - 5 రాత్రులు మాత్రమే।

చాతుర్మాస్యము :
→ సంవత్సరమునకు 4 మాసములు కాలము (వర్షాకాలంలో) గ్రామంలోగాని, నగరంలోగాని చాతుర్మాస్య వ్రతపూర్వకంగా నివాసము కలిగి ఉండటము యతి యొక్క అభ్యాస నియమము.
→ (లేదా) పక్షము (Half of the month i.e., 15 days) మాసముగా తీసుకొని ‘4 పక్షమాసము’ (4 x 15 days = 2 నెలలు) చాతుర్మాస్యము (చాతుర్పక్షమాసము) ను ‘నివాసవ్రతము’గా ఆచరించవచ్చును.

ఈ ‘4’ లేక ‘2’ మాసముల చాతుర్మాస్యమును సత్సంగము కొరకు, వేదాంత - శాస్త్ర అధ్యయనము కొరకు మాత్రమే వినియోగించాలి.

వస్త్రధారణం : ద్విశీర్ణ వస్త్రం, వల్కలం వా ప్రగృహీణాయాత్। న అన్యత్। ముతక బట్టలు (మందపు ఖాదీ వంటివి) గాని, నార బట్టలుగాని ధరించాలి. ఇతరములైనవి ధరించరాదు. ఒకవేళ ముతకబట్టలు, నారబట్టలు కట్టుకోవటానికి అశక్తుడైతే (అనగా) అట్టి బట్టలు తపస్సు చేసుకోవటానికి అనుకూలంగా అనిపించకపోతే - యది అశక్తోభవతి క్లేశతః తప్యతే తప ఇతి - అప్పుడు ముందుగా అటువంటి బట్ట ధరించటం అలవాటు చేసుకొంటూ, సానుకూల్యము - అని అనిపించిన తరువాత, క్రమంగా తగిన సమయంలో సన్న్యసించాలి. యోవా ఏవం క్రమేణ సన్న్యస్యతి యో ఏవం పశ్యతి।

- - -

శిష్యుడు : కిమ్ అస్య యజ్ఞోపవీతమ్? కాస్య శిఖా? కథం వా అస్య ఉపస్పర్శనమ్ ఇతి? గురుదేవా! ఉపనయన సందర్భంలో యజ్ఞోపవీత ధారణ, శిఖ (పిలక), ఉపస్పర్శము (ఆచమనము) - ఇవన్నీ ఉంటాయి. మరి సన్న్యాసికి కూడా ‘‘బ్రహ్మము యొక్క సమీప్య దర్శనము’’ లేక ఉపనయనమే లక్ష్యము కదా. అటువం{ప్పుడు యజ్ఞోపవీతము, శిఖ, ఆచమనములు సన్న్యాస విధానములో ఏమి ఉంటాయి?
(సన్న్యాసి విషయంలో యజ్ఞోపవీతము ఏది? శిఖ ఏది? ఉపస్పర్శనము (ఆచమనము) ఏమిటి?)

గురుదేవులవారు : ఆత్మస్వరూపా ! శిష్యా! విను చెప్పుతాను. ఇదమేవ అస్యతత్ యజ్ఞోపవీతం యత్ ఆత్మధ్యానమ్। సన్న్యాసి (లేక) యతికి అన్యధ్యానములను అధిగమించివేసి ‘‘సర్వత్రా ఆత్మదర్శనారూపము, అనన్యచింతనా రూపము’’ - అగు ఆత్మధ్యానమే యజ్ఞోపవీతము.

విద్యా శిఖా। ఆత్మ గురించిన విద్యయే ఆతనికి శిఖ.

ఉపస్పర్శనము: నిర్వైరః సర్వత్రా అవస్థితేః,- కార్యం నిర్వర్తయన్ ఉదరపాత్రేణ జలతీరే నికేతనమ్। ఎక్కడ ఎట్లా ఉన్నా కూడా ఎవ్వరి పట్లా కించిత్‌గా కూడా వైరభావము లేకుండటము, (మరియు) బ్రహ్మతత్త్వము యొక్క అధ్యయనము- అనే కర్తవ్యము నిర్వర్తించుచూ, ఉదర పాత్ర (పొట్ట అనే పాత్ర) వెంటనిడుకొని నదీ తీరములలో నివాసము చేయటము - ఇదియే ఉపస్పర్శనము (ఆచమనము).

బ్రహ్మవాదులు : గురుదేవా! అస్తమితి ఆదిత్యే కథువా అస్య ఉపస్పర్శనమ్ - ఇతి? అయ్యా! సూర్యుడు అస్తమించిన తరువాత ఆయన ఆచమనం (నదీతీరంలో) చేస్తారా? ఆయనకు సంధ్యావందనాదులు ఉంటాయా?

గురుదేవులవారు : నాయనలారా! సన్న్యాస యోగికి - యదా అహని, తథా రాత్రే। న అస్య నక్తం, న దివా। - పగలు రాత్రి భేదముండదు. వారికి పగలు ఎటువంటిదో రాత్రి అటువంటిదే. సర్వకాల - సర్వావస్థలయందు ‘ఆత్మధ్యానము’ నందు నిమగ్నుడై ఉంటాడు. అన్ని కాలములు ఆయనకు సంధ్యాకాలములే.

తదపి ఏతత్ ఋషిణోక్తం। ఇది సన్న్యాసస్తుల గురించి ఋషిప్రోక్తము. వారికి సర్వకాలములు పగలుతో సమానమే. సత్-న్యాసులగు సన్న్యాసుల గురించిన ఈ విశేషమును ఎరిగినవారు ఆత్మజ్ఞానము వైపుగా సులభముగా అనుసంధానము పొందగలరు.

2వ అధ్యాయము - సన్న్యాస సవివరణలు - అర్హత, ఆశయము, సిద్ధి

ఓం
శిష్యుడు : గురు భగవన్! సన్న్యసించుటకు ఎవ్వరికి అర్హత ఉంటుంది?

గురుదేవులవారు: (అద్వేష్టా సర్వభూతానాం, మైత్రః కరుణ ఏవచ। అమానిత్వమ్ అదంభిత్వమ్, అహింసా క్షాంతి, ఆర్జవమ్। అభయం, సత్వసంశుద్ధిః, జ్ఞానయోగ వ్యవస్థితః - ఇత్యాది) (భగవద్గీత - 12, 13, 14, 16, 18 అధ్యాయములలో చెప్పబడిన) నలుబది ఉత్తమ సంస్కారములతో కూడుకొని ఉన్నవాడు సమస్త దృశ్య వ్యవహారముల పట్ల అనురక్తిని (attachment) జయించి విరక్తి పొంది ఉన్నవాడు, చిత్తశుద్ధిని పెంపొందించుకున్నవాడు - సన్న్యసించటానికి అర్హుడు. లోకసంబంధమైన కోరికలు, ఆశ, అసూయ, ఈర్ష్య అహంకారము.. ఇవన్నీ తపో-ధ్యాన-యోగాభ్యాస-జ్ఞానాగ్నులచే దగ్ధం చేసివేయాలి.

(1) ఇంద్రియ నిగ్రహరూపమగు శమము (Sense of mental withdrawal from worldly happenings)
(2) మహనీయులతో సత్సంగము (‘సత్’ - ఎప్పటికీ ఉండే దానితో సంగము. ‘అసత్’తో అసంగము) అభ్యసిస్తూ,
(3) విచారణ (Application of common sense. The Approach of Analyzing) కు ఉపక్రమించి, ప్రాపంచక సమస్త విశేషములపట్ల నిత్యానిత్య వివేకము ఆశ్రయించటము.
(4) తృప్తిరూపమగు సంతోషము

(శమము, సత్సంగము, విచారణ, సంతోషము అనబడు) సాధన చతుష్టయ (నాలుగింటి సముదాయ) సంపన్నుడే సన్న్యాసాశ్రమ స్వీకారమునకు ఉత్తమార్హుడు.

నిశ్చయించుకొని కూడా, సన్న్యసించకపోతే...,

ఒకానొకడు సన్న్యసించటానికి నిర్ణయించుకొని, కుటుంబసభ్యుల అనుజ్ఞపొంది, కులగురువుల ఆశీర్వాదము పొంది, వైశ్వానరేష్ఠిని చేయుచూ... ఇటువంటి ఆయా సందర్భములలో ఒక సమయంలో ఏవో అవాంతరముల వలన సన్న్యసించు ఆలోచనను విరమించవలసి వస్తే? సన్న్యాసే నిశ్చయా కృత్వా, పునః న కరోతి యః, అట్టివాడు మరల సన్న్యసించాలని నిర్ణయించకుంటేనో? స కుర్యాత్ కృచ్ఛ్ర మాత్రంతు పునః సన్న్యస్తుమ్ అర్హతి। ఆతడు కృచ్ఛ్రమాత్రంగా (Eg. A function as a formality by inviting related people including Guru) - నిర్వర్తించి మరల సన్న్యాసము తీసుకొనవచ్చును. అనగా, ఇతఃపూర్వము నిర్వర్తించినంతవరకు - సన్న్యాస స్వీకారాగ్ని కార్యములు (వైశ్వానరేష్ఠి) మొదలైనవి మరల నిర్వర్తించవలసిన పనిలేదు.

త్రి-పతితులు

ఈ క్రింది ముగ్గురిని త్రి-పతితులు (slip-trio that fall down from the path of SANYASIN) - అని చెప్పబడుచున్నారు.

(1) సన్న్యాసం పాతయేత్ యస్తు। సన్న్యసించి, ఆ తరువాత సన్న్యాస నిష్ఠ-నియమములు పాటించనివాడు. తిరిగి సాంసారిక వ్యవహారములందు తలదూర్చి నిమగ్నుడగుచున్నవాడు. (Distraction and slipping into worldly Avocations). ఈతడు సన్న్యాసాశ్రమ విధుల నుండి భ్రష్టుడు అయినవాడు - అగుచున్నాడు.
(2) పతితం న్యాసయేత్తుయః। సన్న్యాసము స్వీకరించి కూడా ఆత్మన్యాసము (ఆత్మనిష్ఠ) ఆశ్రయించనివారు.
(3) సన్న్యాస విఘ్నకర్తాచ। ఎవరైనా సన్న్యాసాశ్రమాభిలాషులై ఉంటే, అట్టి సన్న్యాసాశ్రమ నిర్ణయము గల అర్హులు సన్న్యాసము తీసుకోనీయకుండా నిష్కారణంగా (కావాలని) విఘ్నములు కల్పించువారు.

సన్న్యాసమునకు ఎవరు అనర్హులు?

షండుడు (నపుంసకుడు). పతితుడు ( బ్రహ్మచర్య - గృహస్థాశ్రమ ధర్మములు విడచి పతితుడైనవాడు), అంగవికలుడు (Physically Handicapped); స్త్రైణుడు (స్త్రీ స్వభావములు, లక్షణములు గల పురుషుడు);

బధిరుడు (చెవిటివాడు); అర్భకుడు (బలహీనుడు); మూగవాడు; పాషండుడు (చెప్పితే విని కూడా ఏ మాత్రము తెలుసుకొనజాలని మూర్ఖుడు).

చక్రీ - భుజముపై చక్రాంకణములు ముద్రించుకొన్నవాడు ( ఒక్క వైష్ణరమతమో, శైవమతమో మరేరదైనా ఒక మతము తప్పించి మరే మాటలు వినటానికి విచారించటానికి సంసిద్ధుకాని స్వభావము అధికముగా కలవాడు); లింగధారణము చేసుకొన్నవాడు;
[చక్రీ = చాడీలు చెప్పు, పరదోషణ చేయు అలవాటు విడువనివాడు]

కుష్టువ్యాధి పీడితుడు;

వైఖానసుడు (విష్ణు దేవాలయములో అర్చక వృత్తి నిర్వర్తించువారు);

హరిద్విజే (శ్రీహరిని ద్వేషించు స్వభావము కలవాడు);

భృతకుడు (రోజూ కూలిచేస్తూ కుటుంబభారము నిర్వర్తించువాడు);

అధ్యాపకుడు (వేదములు చదివింపజేస్తూ నేర్పుతూ ఉండే ఉపాధ్యాయుడు), శిపినిష్ఠుడు (వీరాభిమాని);

అనగ్నికుడు (అగ్నికార్యముల పట్ల దూషణబుద్ధి కలవాడు);

నాస్తికుడు (కనబడే ప్రపంచమునకు ఆధారమైయున్న భగవత్ సంబంధమైన చైతన్యతత్త్వము ఉన్నది - అనే అభిప్రాయమును తిరస్కరించువాడు);

ఆయా సంపద, పరస్పర సంబంధముల, లౌకికమైన వ్యవహారముల పట్ల అనురక్తి వదలలేనివాడు (విరక్తిని సముపార్జించుకోనివాడు)...,

వీరంతా సన్న్యాసము స్వీకరించటానికి తగిన అర్హత పొందనివారవుతారు.

→ ఒకవేళ్ళ వీరు జీవన విధానము దృష్ట్యా సన్న్యాసము పుచ్చుకొన్నప్పటికి ముందుకు వచ్చినప్పటికీ కూడా - (సోఽహమ్, తత్ త్వమ్, జీవోబ్రహ్మేతి నాపరః అయామాత్మాబ్రహ్మ। సర్వం ఖిలు ఇదం బ్రహ్మ’’ మొదలైన - పరతత్త్వమును సిద్ధాంతీకరిస్తూ వేద - ఉపనిషత్తులలో చెప్పబడిన) మహావాక్యములను ఉపదేశించటానికి అర్హులు కాజాలరు.

అట్లాగే,

ఆరూఢ పతితుడు (ఒకసారి సన్న్యసించి పతితుడైనవాడు), ఆతని సంతానము (కునఖీ); వ్యాధి చేత గోళ్ళు పిప్పిగోళ్లుగా అయినవాడు;

దీర్ఘవ్యాధుల వలన పుప్పి పళ్లు గలవాడు; క్షయ మొదలైన ప్రాణాంతక రోగములచే బాధింపబడుచున్నవాడు; అంగవికలుడు (Physically handicapped)-వీరంతా కూడా సన్న్యాసాశ్రమమునకు అర్హులు కాదు. (అయితే ‘ఆతురసన్న్యాసము’నకు ఇవన్నీ అనర్హత కాదు).

దుష్ట స్త్రీ సంపర్కములో మునిగి తేలువారికి, పంచమహాపాతకములు చేసిన వారికి, వ్రాత్యులకు (ఉపనయము మొదలైన సంస్కారములు నిర్వర్తించనివారికి), వారి పిల్లలకు, దుష్టప్రవర్తన కలిగియున్న సంస్కార హీనులకు, అభిశస్తులకు ( పరదూషణ చేస్తూ సంఘ బహిష్కారము పొందినవారికి).. సన్న్యాసముయొక్క అనుజ్ఞ (పూజ్యులగు గురువులు) ఇవ్వరు.

వ్రతము, యజ్ఞము, తపస్సు, దానము, హోమము, స్వాధ్యాయము. ఈఈ అభ్యాసములు లేకుండా వాటి పట్ల అగౌరము కలవారు, ‘‘సత్యము, శుచి’’ ఇటువంటి ఆశయముల నుండి భ్రష్టులైనవారు - ‘‘సన్న్యాసము ఇవ్వకూడనివారు’’ అని చెప్పబడుచున్నారు.

ఆతుర సన్న్యాసము

కొన్ని సందర్భములలో మృత్యువును సమీపిస్తున్న ముముక్షువు ‘‘సన్న్యాస స్వీకారేచ్ఛ’’ - ప్రకటించునప్పుడు ఆతని బంధువులు నిర్వర్తింపజేయు ‘సన్న్యాసము’ - ఆతుర సన్న్యాసము అనబడుతోంది. పైన సన్న్యాసదీక్షకు అనర్హులుగా చెప్పబడిన వారందరు ఆతుర సన్న్యాసమునకు అర్హులే.

ఏతేన అర్హన్తి సన్న్యాసం ఆతురేణ వినా క్రమమ్। ఆతుర సన్న్యాసమునకు సన్న్యాసాశ్రమ స్వీకారమునుకు చెప్పబడిన ‘‘బంధువుల - గురువుల అనుజ్ఞ, వైశ్వానరేష్టి, తూర్పు- ఉత్తర దిక్‌యానము’’ మొదలైన వాటితో అవసరము లేదు.
సన్న్యసించుచూ ఆచరించవలసిన విధానములు

శిఖాం ఉత్పాద్య। ‘‘ఓం భూః స్వాహా’’ - అని పలుకుచూ ముందుగా శిఖ (పిలక)ను తొలగించివేయాలి.

యజ్ఞోపవీతం ఛిత్వా : బాహ్య ధారణా రూపమగు యజ్ఞోపవీతమును - యశోబలం, జ్ఞానం, వైరాగ్యం మేధాం ప్రయచ్ఛ మే - ఓ పరమాత్మా! ఇంతవరకు ఉపనయనార్ధము ధరించిన ఈ యజ్ఞోపవీతమును సన్న్యాసాశ్రమ ప్రారంభ సంజ్ఞగా త్రెంచుచున్నాను. నా యొక్క నూతన ఆశ్రమంలో అడుగులిడుచుండగా, - యశోబలము, జ్ఞానము, వైరాగ్యము, మేథ ప్రసాదించవేడుకొనుచున్నాను. అనగా, భౌతికమైన యజ్ఞోపవీతమును విడుస్తున్నానేగాని, అంతరార్థమగు యశో-బల-జ్ఞాన-వైరాగ్య -మేధస్సులను కాదు’’ అని భావన చేస్తూ యజ్ఞోపవీతమును త్రెంచాలి.

వస్త్ర విసృజ్యమ్ : ‘‘ఓం భూః స్వాహా’’.. అని పలుకుచూ ఇదిగో - ఇతఃపూర్వపు నాగరిక కటిసూత్రమును (మొలత్రాడును), వస్త్రములను వరుణ భగవానునికి సమర్పిస్తున్నాను - అని చెప్పుచూ వస్త్రములను మొలత్రాడును జారవిడచుచూ ‘‘సన్న్యస్తం మయా’’ అని 3 సార్లు అభిమంత్రించాలి.

భాస్కర భగవానుని - మంగళాశాసనము

సన్న్యాసము స్వీకరించిన ద్విజుని (ద్వితీయమగు ఆత్మతో ఏకత్వభావాన - సంసిద్ధుని)చూచి సూర్యమండలాధీసుడగు భాస్కర భగవానుడు తన యొక్క బ్రహ్మానందమును ప్రకటిస్తూ ఉంటారు. తన స్థానములో పులకితులగుచు :-

‘ఏషమే మండలం భిత్వా పరబ్రహ్మ - అధిగచ్చతి’. నాకు చేతులెత్తి నమస్కరిస్తున్న ఈ సన్న్యాస యోగాభ్యాసి దిగ్విజయుడై, నన్ను సమీపిస్తూ ఉండగా, నేను స్థానచలనము నిర్వర్తించి (సూర్యమండలము భేదించి ‘పరబ్రహ్మము’ను చేరుటకు) మార్గమును చూపుతాను. ‘‘బిడ్డా! సన్న్యాస యోగీ! సుస్వాగతం! నీ యొక్క పరాకాష్ఠ లక్ష్యము సిద్ధించుటకై నేను మార్గప్రసాదిని, మార్గదర్శిని అవుతాను’’ - అని భాస్కరుడు మంగళాశాసనము పలుకుచున్నారు.

‘‘సన్న్యాసం మయా’’ అని మూడుసార్లు పలుకుచూ.. సన్న్యాసించిన యోగి యొక్క ‘60’ ఇతఃపూర్వపు తరములవారు, ‘60’ మునుముందు తరములవారు సంసార కల్మష దోషముల నుండి విముక్తులై పవిత్రులు కాగలరు.

దండము యొక్క పరిగ్రహణము

ఏ విధంగా అనేక దోషములతో కూడుకొనియున్న బంగారు ఖనిజము ‘తుషాగ్ని’ యందు కాల్చబడుచూ అట్టి దోషపూరితములగు అన్యలోహాణువులను త్యజించి ధగధగాయమానంగా ప్రకాశించి బంగారపు ముద్ద అగుచున్నదో.., ఆవిధంగా సన్న్యాసాశ్రమము జీవుని పవిత్రునిగా తీర్చిదిద్దగలదు.

సన్న్యాసి ‘‘సఖా మా గోపాయ। ఆత్మ సఖుడా! రండి! రండి। నాకు రక్షకులు అవండి’’ - అని త్రిదండమును చేత ధరించుచున్నాడు అట్టి ఆ సన్న్యాసయోగి యోగాగ్ని యొక్క ఆశ్రయముచే వెలుగొందగలడు.

అట్టి దండము - వెదురుతో తయారైనదై ఉండాలి. లోహముతో తయారు చేయునది నిషిద్ధము. ఆ దండము ‘చిల్లులు, ఎత్తు పల్లములు’ - కలిగినదై ఉండకూడదు. సమమైన కణుపులు కలిగి ఉండాలి.

పుణ్యస్థలములలో సముత్పన్నమైనదై (లేక) ఆశ్రమములవంటి పవిత్ర స్థలము నుండి తెచ్చినదై ఉండాలి. అంతేగాని శ్మశానవాటికలనుండి, అపరిశుభ్రప్రదేశముల నుండి తెచ్చినట్టిది అవకుండును గాక! అద్దానిని ఆచ్ఛాదించి యున్న దుమ్ము, ధూళి, పేడ వంటి కల్మష దోషములన్నీ తొలగించాలి. సహము కాలినది, చీలికగా విరిగియున్నది అయి ఉండరాదు.

దండము యొక్క ఎత్తు:

ఆ యతి / సన్న్యాసి నడుచునప్పుడు సానుకూల్యంగా పై భాగంలో లావుగా, క్రిందవైపు కొంత సన్నముగాను, చివ్వర చతురస్రాకారము కలిగి ఉండుగాక.

పొడుగు (Length) :
→ నేల నుండి నడుము ఎత్తు వరకుగాని,
→ నేల నుండి - ముక్కు స్థానము వరకుగాని,
→ నేల నుండి - భ్రూమధ్య స్థానము ఎత్తుగాని,
సన్న్యాసియొక్క సానుకూల్యతను, సౌకర్యమును అనుసరించి దండము పొడవు కలిగినదై ఉండును గాక।

దణ్డ ఆత్మనో అస్తు సంయోగః సర్వధాతు విధీయతే।। ఏ విధంగా ఆత్మ ఈ జీవుని సర్వదా వెంటనంటి ఉంటుందో.. ఆ తీరుగా సన్న్యాసి దండమును సర్వదా చేత ధరించి తన వెంటనే ఉండును గాక! దండము - సర్వతత్త్వ స్వరూపమగు ఆత్మయొక్క భావనకు ‘సంజ్ఞ’.

‘‘ఈ దండము (ఇక్కడి సమస్తము ‘తానే’ అయి, ఈ సమస్తమునకు ‘వేరే కూడా’ అయి ఉన్న) మమాత్మ స్వరూపముగాను, ఆత్మధ్యాన పరికరముగాను కూడా ధారణ చేస్తున్నాను’’ - అని ఆ యతి భావన కలిగి ఉండును గాక! న దణ్డేన వినా గచ్ఛేత్ ఇషుక్షేప త్రయం బుధః। ఆ సన్న్యాసి దండము లేకుండా - బాణము విడచినప్పటి దూరమునకు - మూడంతలు (x 3) మించి నడచి వెళ్లరాదు- అను నియమము కలిగి ఉండును గాక.

కమండలువు / కమండలము:
(సన్న్యాసులు, బ్రహ్మచారులు జలముకొరకై ఉపయోగించు పాత్ర / కొమ్ము చెంబు వంటిది).

    ‘‘జగత్ జీవనం, జీవన ఆధారభూతం,  
    మాతే! మా మంత్రయస్వ సర్వసౌమ్య!’’

అను మంత్రమును పలుకుచూ కమండలమును జగత్ జీవనము (జగత్తులో అంతటా ప్రసరించియున్న జీవన (లేక) ప్రాణశక్తి గాను), సమస్త జీవుల జీవనాధారభూతంగాను ఉపాసించుచూ చేత ధరించాలి.

సన్న్యాసి ఈ విధంగా యోగ కమండలువును చేతితో పరిగ్రహించి, యోగ పట్టాభిషిక్తుడై ఆత్మసుఖమును సునిశ్చలము, సునిశ్చితము చేసుకొనుచూ ఈ విశ్వ ఉద్యాన వనమునందు హాయిగా, సుఖముగా విహరించును గాక। ఈ దృశ్య ప్రపంచమును ‘ఆత్మ’ గురించిన అధ్యయన విద్యకొరకై ప్రసాదించబడిన విశ్వవిద్యాలయము (The universe is an university for studying about "SELF") గా భావించును గాక.

ఇక సాంఘికమైన సామాజికమైన విశేషములైనటువంటి:-

‘‘ఇది ధర్మము. అది ధర్మము కాదు - అధర్మము ।
- ఇది సత్యము - అది అనృతము - అసత్యము।’’
- వీరు మంచివారు. వారు కాదు. వీరు జ్ఞానులు. వారు అజ్ఞానులు’’
- మొదలైన సాపేక్ష సంబంధమైన సంభాషణలను, వాదోపవాదములను, ‘‘మంచివారు - కానివారు; ధర్మపరులు - కానివారు; సత్యవంతులు - అసత్యవంతులు’’ ... ఇత్యాది భేద దృష్టులను సర్వాతీత దృష్టితో త్యజించి వేయునుగాక!

అంతేకాదు. యేన త్యజసి, తత్ త్యజ! దేనితో ‘ఇవన్నీ త్యజిస్తున్నాను’ అనే త్యాగమును నిర్వర్తిస్తున్నారో, అట్టి త్యాగాహంకారమును కూడా త్యజించి.. ఈ భూమిపై ‘‘త్యాగత్యాగి’’యై బ్రహ్మానంద - దండమును, ప్రజ్ఞా కమండలువును ధరించి ప్రశాంత చిత్తుడై సంచరించును గాక!

‘‘ఇదంతా నా ఆత్మయే’’- అను భావనను పుణికిపుచ్చుకొని ఈ జగత్-ఉద్యానవనములో చిన్నపిల్లవానివలె క్రీడించును గాక।

చతుర్విధ సన్న్యాసయోగులు

(1) వైరాగ్య సన్న్యాసి (2) జ్ఞాన సన్న్యాసి (3) జ్ఞాన వైరాగ్య సన్న్యాసి (4) కర్మ సన్న్యాసి

(1) వైరాగ్య సన్న్యాసి :

దృష్ట్వా అనుశ్రవిక విషయ వైతృష్ణ్యం ఏత్య, ప్రాక్ - పుణ్యకర్మవిశేషాత్ సన్న్యస్తః।।

ఒకానొకడు ఈ ప్రాపంచక విషయాలు చూచి చూచి, విని విని, ... ఇక వీటిపై రోత పుట్టి,... సమస్త సందపల పట్ల, సంబంధ అనుబంధ బాంధవ్యముల పట్ల - విరక్తి పొందుచున్నాడు. సమస్త దృశ్య విషయముల పట్ల తృష్ణారాహిత్యము పొందుచున్నాడు.

‘‘అబ్బ! ఎంతో చూచాను. తిన్నాను. త్రాగాను. జనులతో సంబంధములు అనుభవించాను. (అహం మన్యైః అలమ్।). ఇక చాలు! వీటి వలన నాకు ఉత్తమ ప్రయోజనమేదీ లేదు. చూచినదే చూస్తున్నాను. విన్నదే వింటున్నాను. చెప్పినదే చెప్పుచున్నాడు. ఈ దేహము క్రమంగా శిధిలము కాబోవుచున్న వస్తువేకదా! వీటిలో అభిరుచి పొంది ఉండవలసినది క్రొత్తగా ఏమున్నది?’’
- అని ప్రశ్నించుకుంటున్నాడు.
- తర్కించుకుంటున్నాడు.
వాటన్నిటిపట్ల అనురక్తిని మొదలంట్లా త్రెంచి వేసుకుంటున్నాడు.

(న జాతు కామః కామానామ్ ఉపభోగేన శామ్యతే - అని (భారతములో) యయాతి చక్రవర్తి ఎలుగెత్తి పలికినట్లు), ప్రాపంచక విషయములు పొందుచున్నకొలదీ ఇంకా పొందాలనే అనిపిస్తుంది. కాని, ‘‘చాలు, ఇంకా ఎందుకు?’’ అని అనిపించటము దైనందికమైన లౌకిక జీవితంలో అనిపించదు. మరి ఎప్పుడనిపిస్తుంది? ప్రాక్ పుణ్యకర్మ విశేషాత్ సన్న్యస్తః। జన్మ జన్మాంతరాలుగా నిర్వర్తించిన పుణ్యకర్మల ఫలితంగా మాత్రమే అది లభ్యమౌతుంది. అట్టివాడే హృదయమందు రాగరాహిత్యము (sans attachment) సిద్ధించుకొని ‘‘వైరాగ్యసన్న్యాసి’’గా అగుచున్నాడు. సర్వత్రా విరాగి అయినవాడు స్వభావసిద్ధంగానే ఆత్మతో అనుసంధానము పొందుచున్నాడు.

(2) జ్ఞాన సన్న్యాసి :

శాస్త్ర జ్ఞానాత్ పాపుపుణ్యలోక అనుభవ శ్రవణాత్, ప్రపంచ ఉపరతో, దేహవాసనాం - శాస్త్రవాసనాం - లోకవాసనాం త్యక్త్వా, అవమానం మానమివ ప్రవృత్తిం సర్వం హేయం మత్వా, సాధన చతుష్టయ సంపన్నోఽయః సన్న్యస్యతి। ఒకానొకడు ‘‘శాస్త్రములు విశదీకరిస్తున్న మహత్తరము, ఆత్యంతికము ఏమై ఉన్నది?’’..... అని శాస్త్రములు పరిశీలించటము ప్రారంభిస్తున్నాడు.

ఇతిహాసములు, పురాణములు పుణ్యపాపకర్మల తదనంతర సుఖ-దుఃఖ పర్యవసానముల గురించి ఏమి చెప్పుచున్నాయో....వినుచున్నాడు.

సమస్త ద్వంద్వములను అధిగమించగా శేషించు ఆత్మగురించి చదువుచున్నాడు.

‘‘ఈ దృశ్యముగా అనేక భేదములతో కనిపించేదంతా కాలముచేత జనిస్తోంది. కాలము చేత నశిస్తోంది. అందుచేత దీనికి పరిమితమై ఉండటమనేది మహదాశయమే కాదు. ఇదంతా సందర్భంగా సత్యమువలె కనిపిస్తోంది. సహజమగు సత్యము ఏమాత్రము కాదు’’ - అని గ్రహించుచున్నాడు.

ఇక ప్రపంచము నుండి తనయొక్క ఇష్టముపట్ల, ఇష్టము - రూపమగు చిత్తముయొక్క ఉపశాంతికై (for withdrawal) సంసిద్ధుడగుచున్నాడు. క్రమంగా గురువాక్యములు మననము చేస్తూ, దేహముతో ఏర్పడుచున్న వాసనలు, శాస్త్ర పాండిత్యమునకు సంబంధించిన వాసనలు (Tendencies), లోకములోని జనులతోను - ప్రదేశములతోను - వస్తుసముదాయముతోను సంబంధితమైయున్న వాసనలను, ఉత్తమ - అధమలోకములకు సంబంధించిన అభినివేశములను - మొదలంట్లా త్యజించుచున్నాడు.

‘‘మానము - అవమానము’’...ఇటువంటి ద్వంద్వభావములన్నీ ‘‘మనోకల్పితమగు భ్రమయే కదా!’’ - అని గమనించి వాటిని తిరస్కరించి వేయుచున్నాడు. క్రమంగా జయిస్తున్నాడు. అట్టి ప్రవృత్తులన్నీ హేయముగా చూడనారంభిస్తున్నాడు.

సాధనచతుష్టయసంపత్తి (1) ఇంద్రియ నిగ్రహరూపమగు శమము (2) అధ్యయనరూపమగు విచారణ (3) పొందుచూ ఉన్నదానిపట్ల తృప్తి (సంతోషము) (4) మహనీయులతో సంగము రూపమగు సంత్సంగము లను ఆశ్రయిస్తున్నాడు. సాధన చతుష్టయ సుసంపన్నుడై (After fully practising Four facets) వెలయుచున్నాడు.

అట్టియోగి శాస్త్రజ్ఞాన - విజ్ఞానసంపన్నుడై సన్న్యాసాశ్రమము స్వీకరించినప్పుడు ఆయన ‘జ్ఞానసన్న్యాసి’ అని పిలువబడుచున్నారు.

(3) జ్ఞానవైరాగ్య సన్న్యాసి :

క్రమేణ సర్వమ్ అభ్యస్య సర్వం అనుభూయ జ్ఞానవైరాగ్యాభ్యాం స్వరూప-అనుసంధానేవ - ‘దేహమాత్ర’ అవశిష్టః సన్న్యస్య జాతరూపధరో భవతి - స ‘‘జ్ఞానవైరాగ్య సన్న్యాసీ’’।।

ఒకానొకడు -
- శాస్త్రములు చెప్పుచున్న ‘తత్త్వజ్ఞానము’ గురించి అభ్యాసము చేసినవాడై,
- క్రమంగా సర్వము అనుభూతిగా పొందినవాడై,
- జ్ఞాన - వైరాగ్యపూర్వకంగా ఆత్మస్వరూపానుసంధానము చేయుచూ,
- దేహత్వమును అధిగమించి ‘దేహి’ మాత్రుడుగా శేషించినవాడై, సర్వమును మనస్సుతో సన్న్యసించివేయుచున్నాడు.

అప్పుడే పుట్టిన బిడ్డవలె జగద్రహితుడై, కేరింతలు కొట్టుపిల్లవానివలె జాతరూపధరుడు అగుచున్న యోగి జ్ఞానవైరాగ్య సన్న్యాసిగా అనబడుచున్నాడు.

(4) కర్మ సన్న్యాసి :

బ్రహ్మచర్యం సమాప్య, గృహీభూత్వా - వానప్రస్థాశ్రమమ్ ఏతి। అవైరాగ్యాభావేఽపి, ఆశ్రమ క్రమానుసారేణ....సన్న్యాస్యతి యః - ఒకానొకడు ఆశ్రమ క్రమానుసారంగా మొదట బ్రహ్మచర్యమును, తరువాత గృహస్థాశ్రమమును, ఆ తరువాత వానప్రస్థాశ్రమమును నిర్వర్తించి...అటుపై వరుసక్రమంగా (వైరాగ్యవంతుడు అవకయే) ఆత్మతత్త్వానుభూతికొరకై సన్న్యసిస్తే .... అది కర్మ సన్న్యాసము అగుచున్నది.

షట్ (6) విధ సన్న్యాసులు - వారి బాహ్య లక్షణములు

(1) కుటీచక (2) బహూదక (3) హంస (4) పరమహంస (5) తురీయాతీత (6) అవధూత

(1) కుటీచక సన్న్యాసి :

శిఖాయజ్ఞోపవీతీ। దండ కమండలు ధరః। కౌపీన శాటీ కంధా ధరః। పితృ మాతృ గుర్వారాధనపరః।

కుటీరమును (ఇల్లును) విడువకయే సన్న్యసించువాడు. కుటీరమే ఈయనకు ఆశ్రమము. ఆశ్రమమే ఆతనికి కుటీరము కూడా.

యజ్ఞోపవీతము, శిఖ (పిలక) ధరించియే ఉంటారు. అయితే దండము, కమండలము ధరించి ఉంటారు. గోచి, దుప్పటి, బొంత కలిగినవాడై ఉంటారు.

తనయొక్క సేవలను అందిస్తూ తల్లి, తండ్రి, గురువులను సంతోషింపజేస్తూ పరిసేవకుడై ఉంటారు.

ఆత్మను ఆరాధిస్తూ ఉంటారు. సర్వదా శ్రామికుడై ఉంటారు.

కవ్వపుకోల, వంటకుండ, గడ్డపార, త్రవ్వకము, పారా, ఉట్టి - ఇటువంటి సేవక వస్తువులన్నీ ఈయనకు యోగ సాధనవస్తువులే.

దేశ సంచారము కాకుండా ఒక్కచోటనే ఉండి అక్కడ మాత్రమే భోజనము సేవించు అభ్యాసము కలిగి ఉంటారు.

ఈయన ముఖ్య బాహ్య లక్షణములు - మరల చెప్పుకుందాము.
(i) శిఖా - యజ్ఞోపవీతి। దండ కమండలు ధరః।
(ii) కౌపీన శాటీ కంధారః।
(iii) పితృ-మాతృ-గురు ఆరాధనపరః।
(iv) శ్రమను చేస్తూ సమర్పించువాడు।
(v) ఏకత్రా అన్నాదనపరుడు. (అన్నము సమకూర్చువాడు, తయారు చేయువాడు).
(vi) శ్వేత (తెలుపు) ఊర్థ్వ పుండ్రములను ధారణచేస్తూ ఉంటాడు. త్రిదండమును చేత ధరిస్తూ ఉంటారు.
(vii) సర్వసమో। సర్వత్రా సమభావుడై ఒకచోటనే ఉండి ఆశ్రమ జీవితం గడుపుతూ ఉంటారు. ఈతడు తాను ఎక్కడ ఉంటే అక్కడ, తన ‘ఆశ్రమము’గా భావిస్తూ ఉంటాడు.

(2) బహూదక సన్న్యాసి :

శిఖాది కంధాధరః : ఈయన కూడా శిఖ (పిలక), కంఠము (బొంత) మొదలైనవి ధరిస్తూ ఉంటారు.

త్రిపుండ్ర ధారీ : ఫాలభాగము చేతులు మొదలైన చోట్ల త్రిపుండ్రములను ధరిస్తూ ఉంటాడు.
కుటీచకవత్ సర్వసమో। కుటీచక సన్న్యాసివలెనే సర్వత్రా సమభావనచే సమస్తము ఆత్మగా దర్శించు అభ్యాసి, స్వభావి అయి ఉంటారు.

మాధుకరీ : భౌతిక దేహమును మాధుకర (భిక్షక) వృత్తిచే ఒక బాహ్య ఉపకరణముగా (రైతు ఆవును పోషించుతీరుగా) సన్న్యాసయోగ సాధనా లక్ష్యముతో పోషిస్తూ ఉంటారు. లోకమునకు ఉపయోగించు ఒక వస్తువుకు కాపలాదారునివలె శరీరముపట్ల భావన కలిగి ఉంటారు.

మాధుకరవృత్యా అష్ట కబళాశీ : భిక్షకుడై ఉంటాడు. ఎనిమిది కబళములు మాత్రమే - ఎనిమిది ఇళ్లలో మాధుకరముతో - ‘పొట్ట’ అనే యజ్ఞకుండమునకు (భిక్షాటనచే) సమర్పించు భావము కలిగి ఉంటారు.

(3) హంస :

జటాధరీ : జడలు ధరించి ఉంటారు.

త్రిపుండ్ర ఊర్థ్వధారీ : త్రిపుండ్రములను ధారణ చేస్తూ ఉంటారు. ఫాలభాగముపై ఊర్థ్వ పుండ్రధారుడై ఉంటారు.

అసంక్లప్త మాధుకరీ (అన్నాశీ) : విశాలమైన వీధులలో మధుకరము (భిక్షాటనము) చేస్తూ లభించిన ఆహారమును స్వీకరించువారై ఉంటారు.

కౌపీన-ఖండధారీ : గోచీ, గొంగళి ధరించు వారై ఉంటారు.

(4) పరమహంస :

• శిఖాయజ్ఞోపవీత రహితః। శిఖ, యజ్ఞోపవీతములను విడచివేసినవారై ఉంటారు.

• పంచగృహేషు కరపాత్ర : ‘5’ ఇళ్లలో మాత్రమే రెండు చేతులతో ఆహారము భిక్షగా స్వీకరించువారై ఉంటారు.

• ఏక కౌపీనధారీ : ఏకకౌపీనమును, ఒకటే (బొంత/దుప్పటి), ఒక వైణవము (వెదురుదండమును) ధరిస్తూ ఉంటారు.

• అంగములందు చితాభస్మమును ధరించుచూ ఉంటారు. భస్మోద్ధూళనపరః।

• సర్వత్యాగీ। ఈ దేహ దృశ్య-లోక-సాంఘిక సంబంధ-అనుబంధ-వ్యవహారములన్నీ మొదలంట్లా త్యజించినారై ఉంటారు.

(5) తురీయాతీతుడు

గోముఖవృత్తిగా ఏది ఎక్కడ ఎంతవరకు లభిస్తే....అంతవరకే భుజించుచూ సంచరించువారు.

గోముఖవృత్త్యా ఫలహారీ - అన్నాహారీ।
- మూడు గృహములందు భిక్షాటన చేసి ఏది ఎంత వరకు లభిస్తే అంతవరకే స్వీకరించి ఈ మాంసమయదేహమును లోకవినోద-లోకకళ్యాణభావనలతో పోషించువారు.
- ఈ దేహమును భౌతికమైన ఒక బాహ్య వస్తువుగా చూచువారు.
- దిగంబరులై, దేహమాత్రావసిష్టులై ఉండువారు. (దిక్ + అంబరులు = ఈ 10 దిక్కులతో కూడిన దృశ్య ప్రపంచము తాను ఆత్మస్వరూపుడై ధరిస్తున్న వస్త్రముగా దర్శించువారు)
- ఈ శరీరమును శవమువలె ఒక మరణించిన (గతించిన) వస్తువుగా - కృణపవత్ - చూచువారు. శరీరవృత్తులను త్యజించి ఉండువారు.

ఒకడు ఏ రంగు వస్త్రము ధరించినా కూడా, కాళ్లు - చేతులు - చర్మము మొదలైన వాటితో కూడిన ఆతని శరీరము యొక్క సహజ ధర్మములు మారవు. అట్లాగే, నేను శరీరము ధరించినా కూడా సత్ - చిత్ - ఆనందస్వరూపమగు ‘శరీరి’ ధర్మములు మారవు - అను ఎరుక కలిగి ఉంటాడు.

(6) అవధూత

• వీరి గురించి చెప్పుకోగల ఎటువంటి నియమములు ఉండవు. అనియమః।
• పతిత అభిశస్త విసర్జన పూర్వకం సర్వవర్ణేషు అజగరవృత్త్యా ఆహార పరః। ఏవిధంగా కొండచిలువ ఉన్నచోటే ఉండి తనకు ప్రాప్తించిన ఆహారమును భుజిస్తుందో, అట్లాగే అవధూత (పతిత - అభిశక్తులు ఇతరులపై నిందలు మోపువారు, హింసించువారు కాకుండా ఉన్నట్టి) సర్వవర్ణములవారి వద్ద ఐచ్ఛికంగా లభించిన ఆహారము (భిక్ష)ను ప్రియముగా స్వీకరించుచూ ఉంటారు.

స్వరూప అనుసంధానపరః

• నా ఆత్మయే సర్వజీవుల యొక్క ఆత్మ అయి ఉన్నది (మమత్మా సర్వభూతాత్మా)!
• స్వప్న ద్రష్టయొక్క స్వీయ ఆత్మచైతన్యమే స్వప్నములో కనిపించుచున్న వారందరిలో నిండినదై ఉన్నతీరుగా, మమాత్మయే సర్వులయందు వేంచేసిదై, సంస్థితమై ఉన్నది. (సర్వభూతస్థమ్ ఆత్మానమ్) ఏది సర్వులయందు సమమగు ఆత్మగా వేంచేసి ఉన్నదో - అదియే నేను.
• ఈ ఎదురుగా కనబడుచున్నదంతా ఏర్పడియున్నది ఎందులో? ఎక్కడా? మమాత్మయందే! (సర్వభూతాని చ ఆత్మని)
• నాకు అనుభవమగుచున్న ఈ సమస్తముగా ప్రభవిస్తున్నది నేనే। ఇదంతా నాయందే ప్రభవిస్తోంది (ఇదంతా నాయందే (ఆత్మయందే) ప్రకాశిస్తోంది. (అహం సర్వశ్చ ప్రభవో। మత్తః సర్వం ప్రవర్తతే। మత్తః పరతరం నాన్యత్ కించిదస్తి। మయి సర్వమిదం ప్రోతం సూత్రే మణిగణా ఇవ - శ్రీమద్భగవద్గీత).

.. ఈ మొదలైన ఉపనిషత్ బోధలను పునికిపుచ్చుకున్నవాడై అవధూత సర్వదా స్వస్వరూప - సహజస్వరూప ఆత్మానుసంధానుడై ఉంటాడు. ఈ భౌతిక ‘దేహము’ను అలంకారోపకరణముగా కలిగియుండి, క్రీడావినోదంగా దృశ్యంలో సంచరిస్తూ ఉంటారు.

వీరందరూ కూడా (కుటీచకుని నుండి-అవధూత వరకు) ఈ భౌతికదేహమును జగద్దృశ్యమునకు చెందిన ఒక ఉపకరణముగాను, తాముఈ జగత్తంతా తన శరీరముగా కలవాడుగాను దర్శించువారై ఉంటున్నారు.

సన్న్యాసయోగుల (అవధూతల, పరమహంసల, తురీయాతీతుల) ఆత్మానంద గానము

WHAT I AM NOT? - నేను ఏది అయి ఉండలేదు?

జగత్ తావత్ ఇదం నాహం, స వృక్ష తృణ పర్వతమ్। యత్ బాహ్యం జడమ్ అత్యంతమ్- తత్స్యాం కథమ్ అహమ్ విభుమ్?, నేను ఈ బాహ్య జగత్తులోని వస్తువు వంటివాడిని కాను.

ఈ దృశ్యము కనిపిస్తూ ఉన్నదిగాని, ఇందులో కనిపించే వృక్షములు, గడ్డిపరకలు, పర్వతములు వంటి ఒక వస్తువును నేను కాదు. ఈ దృశ్యములోని భౌతిక వ్యవహారమంతా అచేతనమగు జడము. ఇక నేనో? సచేతనమగు చైతన్యస్వరూపుడను. నిత్యచైతన్యుడగు నేను రాయి - రప్ప - వంటి అచేతనపదార్థమెట్లా అవుతాను? వాటికి నేను భావనారూప - సంకల్ప సమన్వితుడగు విభువును.

ఈ భౌతిక దేహము నేను కానే కాదు। కాలేన అల్పేన విలయీ దేహో నాహం అచేతనః। ఈ భౌతికదేహము స్వయముగా కదలలేదు. చూడలేదు. వినలేదు. అందుచేత అచేతనము. పైగా ఇది కొంతకాలం క్రింత కల్పించబడి, మరికొద్దికాలంలో నశించబోయేది. చెవులు, కనులు, ముక్కు, గుదము, శిశ్నము, నోరు మొదలైన రంధ్రములతో కూడినదై, ఒకప్పుడు ఏర్పడి, మరొకప్పుడు గుప్పెడు బూడిదగా పరిణమించబోయే ఈ అచేతన దేహము నేనెట్లా అవుతాను? దీనిని ఉపయోగించి - వినటము, చూడటము, మాట్లాడటము, రుచి, స్పర్శ...ఇవన్నీ ఆస్వాదించే చేతనస్వరూపుడను. ఈ దేహము కల్పనలోనిది. నేనో, కల్పించుకొనువాడను. అందుచేత ఈ భౌతికంగా కనిపించే దేహము నేను కాదు.

నేను శబ్దమునా? కాదు. శూన్యాకృతిః శూన్యభవః శబ్దో నాహమ్ అచేతనః। శూన్యమైన ఆకృతి కలిగి, శూన్యమునుండి జనించే ‘‘ఆహా! ఓహో! ఊహూ’’ ఇత్యాది సమస్తశబ్దములు నేనుకాదు. అవి శూన్యస్వరూపము. పూర్ణస్వరూపుడనగు నానుండి బయల్వెడలే పలుకులు మాత్రమే!

నేను స్పర్శ, చర్మము కాను। త్వచా క్షణ వినాశిన్యా ప్రాప్యో-అప్రాప్యో అయం అన్యథా। స్పర్శ ప్రాప్తించుచున్నప్పుడు, ప్రాప్తించనప్పుడు కూడా నేను ఉన్నాను. వాటి ప్రాప్తాప్రాప్తములు నాపై ఆధారపడిఉన్నాయి. వాటికి సర్వదా నేను వేరై ఉన్నాను. స్పర్శ అనేది నాయొక్క చిత్ - చైతన్యముచేత ప్రసాదించబడుచున్న స్వానుభవం. అంతేగాని, అది నేను కాదు.

రుచి నేను కాదు. లబ్ధాత్మా జిహ్వయా మందో లోలయా, లోల సత్తయా, స్వల్ప స్యన్దో ద్రవ్యనిష్ఠో రసో నాఽహమ్। చంచలమైన ఈ నాలుకచే గ్రహించబడుచూ, నాలుకపై మందముగా, స్వల్పంగా స్రవించుచూ, పదార్థస్పర్శచే రూపము పొందుచున్న ‘రుచి’ నేను కాదు. అది స్వయంగా ప్రవర్తించేది కాదు. జడము. అచేతనము. నేను చేతన స్వరూపుడను. ‘రుచి’ అనే నిర్వచనము నాకు స్వాధీనమైనది. నేను దానికి స్వాధీనుడను కాను.

మరి నేను ఈ దృశ్యమును ఆస్వాదిస్తూ ఉన్న ద్రష్టత్వ పరిమితుడనా? కానే కాదు.
దృశ్య దర్శనయోః లీనం క్షయి, క్షణ వినాశినోః కేవలో ద్రష్టరి క్షీణం రూపం నాహమ్ - అచేతనమ్।।
క్షణంలో ఏర్పడి, మరుక్షణంలో నశించే దృశ్య - దర్శనములను పొందుచున్న ద్రష్టనా? కాదు.
ద్రష్టగా రూపుదిద్దుకోనప్పుడు (లేక) దృశ్యముతో సంబంధము పెట్టుకోనప్పుడు కూడా ‘నేను’ ఉన్నాను.
అందుచేత ద్రష్టరూప పరిమితుడను కాను.
‘ద్రష్ట’కు నియామకుడను. ద్రష్టను నా వినోదము కొరకు నేనే కల్పించుకొనువాడను. ‘దృక్’ స్వరూపుడను.
జగదభిమానియగు ‘జీవాత్మ’ - నాచే కల్పించబడుచూ, నాయొక్క ఒకానొక ‘అంశ’ - మాత్రమే అయి ఉన్నది.
కనుక నేను ‘ద్రష్ట’ను కూడా కాదు. మునుముందటివాడిని.

నాసయా గన్థ జడయా, క్షయిణా పరికల్పితః।
క్షణంలో పరికల్పించబడి, పేలవమైన నియతాకారము కలిగినది, అచేతనము అయిన గంధము (సువాసన -దుర్వాసనలు) నేను కాదు.

- - -

మరి నేను ఎవరు? WHO AND WHAT AM I? - ఏది అయి ఉన్నాను?
• కల్పన - అకల్పనలకు వేరై ఉన్నవాడిని.
• నిర్మమో। మమకార - అహంకారములకు ఆవలివాడిని.
• అమనస్కః। అమనస్కుడను. ఆలోచనలలోని వాడిని కాదు. ఆలోచనలకు వేరైనవాడిని.
• ఆలోచించువాడిని. ఆలోచనలకంటే మునుముందువాడిని. ఆలోచనలన్నీ నా శాంతరూపమునుండి బయల్వెడలుచున్నాయి.
• పరమ శాంత స్వరూపుడను.
• శబ్ద స్పర్శ రూప రస గంధ - పంచేంద్రియ - అనుభవైక విషయములగు భ్రమలకు అతీతుడను.
• శుద్ధ చైతన్య స్వరూపుడను.
• దేహ-మనో-బుద్ధి-చిత్త-అహంకార మొదలుగా గల సమస్త చైత్యములకు (తెలుసుకోబడేవాటన్నిటికీ) ఆవలివాడిని. చైత్యవర్జితుడను. చైత్యవర్జిత కేవల చిన్మాత్రమే నేను. సమస్తము నా చైతన్యస్ఫూర్తి యందు వెలుగొందుచుండగా, నన్ను వెలిగించునది మరింకొక్కటేదీ లేదు. (చైత్యము = రుకచే ‘ఎరుగుచున్నవి’గా రూపము పొందినదంతా)
• బాహ్య (దృశ్య జగత్‌లో)- అంతరములలో (మనోబుద్ధి చిత్త అహంకారములలో) ఆయా సమస్త విశేషములుగా వ్యాపించియున్నది నేనే! మమాత్మయే। అస్మత్ చిత్ - ఆనందస్వరూపమే।
• మనో బుద్ధి దేహ దృశ్యముల దోషములచే స్పృశించబడువాడను కాను. నిష్కళుడను. నిరంజనుడను. నిష్కళోఽహం నిరంజనః।
• సమస్త కల్పనలు నాపట్ల ‘లేనివే’ అవటంచేత నిర్వికల్పుడను. దర్పణములో ప్రతిబింబమువలె ఈ జగత్తు నా మనోదర్పణములోని ప్రతిబింబమే కాబట్టి ‘‘చిదాభాసుడను’’
• ఏ ఏక అఖండాత్మ → సర్వగతమై సర్వత్రా వెలయుచున్నదో,....అట్టి ఆత్మయే నా అనునిత్య స్వాభావిక స్వరూపము. నా ఆత్మయే సర్వదా సర్వత్రా సమస్త నామరూపాత్మకంగా వెలయుచున్నది (సర్వగః).
• ఇక్కడి కుండ, వస్త్రము మొదలైన జడముగా కనిపించేవన్నీ నాయొక్క చైతన్యస్వరూపము యొక్క సామీప్యతచేతనే చైతన్యవంతమై అగుపిస్తున్నాయి.
• నాయొక్క ఆత్మతేజస్సు చేతనే సూర్యబింబమునకు ఆవలగల సూర్యతేజస్సు - బింబ, ప్రతిబింబములుగా వెలుగొందుచున్నాయి!
• ఆత్మస్వరూపుడనగు నాచేతనే ఇక్కడి చిత్ర - విచిత్రములైన ఇంద్రియ వృత్తులన్నీ ప్రవర్తమానశీలమగుచున్నాయి. మయైవ ఏతాః స్ఫుర్తని ఇహ విచిత్ర ఇన్ద్రియ వృత్తయః।
• అగ్నికణము అగ్నినుండి బయల్వెడలి ఆకాశములో వెలుగుతీరుగా అస్మత్ తేజో ప్రకాశముచేతనే ఈ జగత్తులు తేజో కణములై నానుండి బయల్వెడలి, నాయందే లయమౌచున్నాయి.
• అనన్తానంద సంభోగా పర-ఉపశమశాలినీ। నాయొక్క అనంతానంద సంభోగము నానుండే బయలుదేరి, నాయందే-నాచేతనే ఉపశమనము పొందుతోంది. నాయొక్క పరమశుద్ధమైయున్న ‘‘చిన్మయదృష్టి’’చే తదితర జగద్దృష్టులన్నీ మొదలంట్లా జయించి వేయబడుచున్నాయి.

ఏదైతే తనయొక్క ‘‘స్వకీయ సర్వభావముల అంతరము’’న - ‘తెలియబడేదంతా’ (All that being known) తనయందు తన రూపముగా కలిగియున్నదో అదియే చిదాత్మ। అట్టి నాయొక్క ప్రత్యక్‌చైతన్య రూపమగు నాకు నేనే నమస్కరించుచున్నాను.
ప్రత్యక్ చైతన్యరూపాయ - మహ్యమేవ నమో నమః।

- - -

మాయ

అత్యంత విచిత్ర శక్తియుతము, స్వచ్ఛము, నిర్వికార-చిత్ స్వరూపము, సమయము యొక్క కలా (కల్పనా) - అకలనములు లేనట్టిది (Beyond the Time Factor) - అగు ‘మాయ’ సర్వత్రా ప్రవర్తించుచున్నది. అట్టి త్రికాలరూపమగు చిత్-చైత్యముల (తెలుసుకొనునది - తెలియబడునది ల) పరస్పర సంబంధమే ‘‘ఆత్మమాయ’’. అట్టి త్రికాల రూప ‘మాయ’ను అధిగమిస్తే సర్వత్రా సమరూపమగు ఆత్మయే స్వానుభవమై శేషించుచున్నది.

మాయ ఎట్టిది? ‘జీవాత్మ’యొక్క చమత్కారమేమి?

‘ఇట్టిది’ అని చెప్పుటకు అగమ్యగోచరము. వాచా అగమ్యగోచరా!

అట్టి అసత్తు ‘‘సత్తు’’ను ఆశ్రయించి సత్తువలెనే శాశ్వతత్వము సంతరించుకుంటోంది. శాశ్వతమగు ఆత్మ కల్పితమగు మాయను ఆశ్రయించి నైరాత్మత్వము (ఆత్మలేనిదానివలెను, కల్పితమగు జగత్తు - దేహము మాత్రమే ఉన్నదానివలెను) - అనుభూతి రూపము పొందుచున్నది.

ఆ విధమైనట్టి ఆత్మకల్పితమగు ‘‘మాయా రూపము (యా మా - స్వతఃగా లేనిది)’’ - ఆత్మయొక్క తేజస్సు చేతనే ఉనికిని పొందుచున్నది.

ఇక, దృశ్యాంతర్గతమగు ‘జీవాత్మ’ చేస్తున్నది ఏమిటి?

- తన కాలత్రయాతీత స్వరూపమును ఉపేక్షించి, ఇక్కడ లీలాచమత్కారముగా బంధనమును తెచ్చిపెట్టుకుంటోంది.  
- ‘‘ఇది కావాలి - అది కాకూడదు (ఈహ-అనీహ)’’లకు సంబంధించిన అంతరంగముతో తన నిర్మలమగు కేవల చిత్ స్వరూపమును కప్పి ఉంచుకుంటోంది.  
- పాశములచేత బంధింపబడి పక్షివలె అగుచున్నది. తన చిత్‌స్వరూపము నుండి బయల్వెడలుచున్న జగత్ వ్యవహారమునందు తానే (జీవాత్మగా) చిక్కుకొనుచున్నది.  
- భూమిపైన కలుగులో చిక్కుకున్న కీటకముతో సమానంగా ఈ దృశ్యమునందు ‘‘కామమోహిత’’ అయి ప్రవర్తిస్తోంది.  
- అట్టి ‘జీవాత్మత్వము’ అనేది - అనేక నాటకములలో నటించే గొప్ప నటునియొక్క ఒకానొక నాటకములో, ఒకానొక సందర్భములో నటిస్తూ ఉన్న ఒక పాత్రయొక్క ఆయా లక్షణముల వంటిది!

ఈ జీవాత్మ నాయొక్క అంశమాత్రమే. జీవాత్మయొక్క బంధ - సంబంధ - అనుబంధ - బాంధవ్య - మోక్షములు మొదలైనవి కూడా జీవాత్మవలెనే నా పట్ల కల్పితము మాత్రమే. జీవాత్మకు బంధమున్నప్పుడు, లేనప్పుడు కూడా ఆ ఉభయములకు సంబంధము లేని ‘‘కేవలాత్మ’’ను నేను.

అట్టి నాయొక్క కేవలాత్మస్వరూపము గురించియే ఉపనిషత్ వాఙ్మయము చేత సవివరముగా పరామర్శించబడుచున్నది. సద్గురువుల, సచ్ఛాస్త్రముల పరిశీలనచే, శ్రవణముచే - సర్వదా సిద్ధించియే ఉన్న స్వ-స్వరూపము పునః స్వానుభవముగా సిద్ధించుకోబడుచున్నది.
ఆత్మయే నాకు కేవల స్వరూపముగాను, తదితరమైనదంతా స్వీయకల్పనకు సంబంధించిన లీలా క్రీడా వినోద కల్పనగానూ - ప్రోదితమగుచున్నది. (స్వాభావికంగా నిరూపనము అగుచున్నది)

ఉద్ధృతోఽస్మి। వికల్పోఽస్మి।
యోఽస్మి సోఽస్మి నమోస్తుతే।।

అనునిత్యముగా ఉదితము (Ever-blossoming), నిత్యచేతనము (Always thrilingly active), వికల్పరహితము (Non-slipping to thoughts - level) అగు ఏ నా కేవలాత్మానంద స్వరూపము ఉన్నదో, అట్ టినాయొక్క ఆత్మకు తే నమోస్తు! నమోస్తు తే!. అట్టి నిత్యోదిత వికల్పరహిత ఆత్మస్వరూపమే నాచే సర్వదా (దైవస్తుతి, ఇతరులపట్ల నమస్కార మర్యాదల ద్వారా) భక్తి - జ్ఞానములతో కూడి ఆయా ప్రయత్నములచే ఉపాసించబడుచున్నది.

[ న = పరస్వరూపము / కేవల స్వరూపము
మః = ఇహ స్వరూపము / సందర్భములోని స్వరూపము
తే = ఆ ఆపరస్వరూమగు నేనే - ఈ నా ఇహస్వరూపంగా కూడా ప్రదర్శనమగుచున్నాను.
ఈ ‘నా’ ఇహస్వరూపము పరస్వరూప ప్రదర్శనమే. - ఇతి ‘నమస్తే’। ]

ఇదియే - సోఽహమ్

ఇక్కడి ‘‘నేను - నా’’ స్థానంలో ‘‘నీవు-నీ’’-లచే ‘తత్‌త్వమ్’ సిద్ధించుచున్నది.

తత్త్వమ్ - సోఽహమ్

ఇంకా కూడా ‘సన్న్యాసి’ యొక్క గానము ఈ విధంగా ఉంటోంది.

అట్టి ఆత్మయే ‘కేవల స్వరూపము’గా గల నాకు నేనే నా నమస్కారము.

ఓ ‘నీవు’గా నాకు తారసబడుచున్న జీవాత్మ స్వరూపా! మిత్రమా! నీవు ఆత్మస్వరూపుడవేనయ్యా! మమాత్మ స్వరూపుడవుకూడా।

నేనెవడనో....నీవు అదియే! (అహమ్, త్వమ్ తదేవ।) ।

నీవు ఎవడవో...నేను అదియే। (కస్త్వమ్, తదేవాఽహమ్।) ।

తుభ్యం మహ్యం అనన్తాయ → నీవు - నేను కూడా సర్వదా ఆద్యంతములనునవే లేని అనంత - అఖండాత్మ స్వరూపులము.

మహ్యం - తుభ్యం చిదాత్మనే → అయ్యా! నేను నీవు కూడా కేవల - ఎరుక (Absolute knowing) .....అగు చిదాత్మ స్వరూపులమే!

నీకు నాకు ‘‘తెలియబడేది వేరు వేరు’’ కావచ్చుగాక। అంతమాత్రంచేత ‘‘నీవు వేరు। నేను వేరు।’’గా అవుతామా? అవము. ఎందుకంటే ‘‘నీకు ఏది తెలియబడుతోంది? నాకు ఏది తెలియబడుతోంది?’’... అను భేదమంతా సందర్భ సత్యము. కేవలచిత్ (కేవలమగు ఎరుక) దృష్ట్యా నాలోను, నీలోను కూడా ఉన్నది ఏకమగు ‘ఎరుక’ రూపమగు చిదాత్మయే!

‘‘ఏది తెలుసుకుంటున్నాము?’’ - అనేది వేరువేరైనప్పటికీ తెలివి సర్వదా ఏకము - అఖండము కూడా!

దృష్టాంతానికి : ‘‘ఆ గదిలోని దీపపు తేజస్సులో (వెలుగు) ఏమేమి కనబడుచున్నాయి? ఈ గదిలోని దీపపు వెలుగులో ఏమేమి కన్పిస్తున్నాయి’’....అను ప్రశ్నలకు సమాధానము వేరువేరు కావచ్చు కానీ...వెలుగు దృష్ట్యానో? రెండు గదులలో వెలుగుచున్నది - ఒకే అగ్నియొక్క తేజస్సే కదా!

అట్లాగే,

• నాలోని ఎరుక - నీలోని ఎరుక వేరువేరు కాదు. ఒక్కటే!
• నాలోని ‘తెలుసుకొనువాడు’ - నీలోని ‘తెలుసుకొనువాడు’ వేరువేరు కాదు. ఒక్కటే।
• అట్టి ఏకముగా ఉన్న చిదాత్మకు నమస్కారము! నమో నమః।

అఖండమగు మమాత్మకే సర్వనమస్కారములు। (సర్వదేవ నమస్కారః కేశవమ్ ప్రతి గచ్ఛతి।)

నమస్తుభ్యం పరేశాయ। ‘నీవు’గా - ఆ పర - ఈశ్వరుడే కనిపిస్తున్నారు. పరేశ్వరుడవైయున్న ‘నీకు’ నా నమస్కారము.

నమో మహ్యం శివాయ చ। ‘శివోఽహమ్’ మహావాక్యముచే చెప్పబడు పరమసత్య వాక్యానుసారము ‘శివుడను’ అయి ఉన్న నాకు నా నమస్కారము.

మన ఇరువురము కూడా...., తిష్ఠన్నపి న ఆసీనో - గచ్ఛన్నపి న గచ్ఛతి।। - ఈ జగత్ దృశ్యములో ఒకచోట (‘జీవాత్మ’ అని పిలువబడే అంశగా) కూర్చుని ఉన్నప్పటికీ,... మనము ఎక్కడి నుండో ఇక్కడి వచ్చినవారము కాదు.

ఇక్కడ ఉండి మరెక్కడికో వెళ్ళువారము కాదు. ఆత్మగా ఇప్పుడు ఎక్కడ ఉన్నామో...ఇతఃపూర్వం అక్కడే ఉన్నాము. ఆత్మస్థానమగు అక్కడి నుండి ఎక్కడికీ రాము. ఇక్కడి నుండీ అక్కడికి ఎక్కడికీ వెళ్ళము.

శాన్తోఽపి వ్యవహారస్థః। పరమ శాంత స్వరూపుమైయుండి కూడా ఆత్మ (మనందరి కేవల - కాలాతీత - కేవల సాక్షీ స్వరూపము)....సమస్త వ్యవహారములను (జాగ్రత్-స్వప్న-సుషుప్తులలోని సర్వ అనుభవములను, భూత-వర్తమాన-భవిష్యత్ సమస్త సందర్భములను, సత్య-రజో-తమో త్రిగుణ ప్రదర్శనములను, సకల సంబంధ - అనుబంధ - సంబంధ బాంధవ్యములను) - నిర్వర్తించుచున్నదే అయిఉంటోంది.

ఆత్మ సర్వదా శాంతస్వరూపమైయుండియే సర్వ వ్యవహారశీలి కూడా.

కుర్వన్నపి న లిప్యతే : సమస్తకర్మలు నిర్వర్తిస్తున్న కర్త అయి ఉండికూడా....వాటి వాటి కర్మదోషములు (సుకర్మ-దుష్కర్మ-నిష్కర్మ-అకర్మ దోషములు) ఆత్మను ఏమాత్రము అంటజాలవు. (గాలి సువాసనా - దుర్వాసనా పదార్థములపై ప్రసరిస్తూ ఉన్నప్పటికీ వాయువును ఆయా వాసనలు అంటవు కదా।)

ఆత్మభగవానుడు సమస్తమైన అన్య విషయములకంటే అత్యంత సులభుడు. ఆప్తబంధువువలె సర్వము ఎరిగినట్టివాడు. పద్మములో తుమ్మెద దాగి ఉండు విధంగా సమస్త దేహములలో వేంచేసియుండి, సమస్తమును ఆక్రమించుకొని ఉన్నట్టివారు.

నేను ఆత్మను. ఈ సమస్తమును ఆక్రమించుకొనియున్నది నేనే. నీవు ఆత్మవే। నీవే ఈ సమస్తము అయియే ఉన్నావు.

న మే భోగస్థితౌ వాంఛా న మే భోగ విసర్జనే।। ఆత్మస్వరూపుడనగు నాకు ‘‘ఇది ఇంకా భోగించువాడనై ఉండాలి’’ - అనునది లేదు. సమస్తము ఆత్మయే అయి ఉండగా, అట్టి ఆత్మయే నేనై ఉండగా, - క్రొత్తగా పొందవలసినది ఏమున్నది? ఏవో భోగములను వదలవలసినది మాత్రము ఏముంటుంది? అట్లాగే, నేను ఏవో భోగములు విసర్జించటమనునదీ లేదు. నాకు వేరు కానిది నేనెట్లా విడుస్తాను?

యదా యాతి తదా యాతు, యత్ ప్రయాతి ప్రయాతు తత్। ఏది వస్తుందో అది వచ్చును గాక! ఏది పోవుచున్నదో అది పోవును గాక। వచ్చేదీ - పోయేదీ నాలోనే। నాలోగాని, నాకుగాని వచ్చేది లేదు। పోయేది లేదు। మనస్సుచే మనస్సు ఛిన్నము చేయబడుచుండగా నేను నిరహంకారుడను అగుచున్నాను. ‘భావించటము’ అనే అభ్యాసము దృశ్యానుభవమై పరిణమించుచున్నది. అభావమును భావించటముచేత ‘‘కేవల స్వరూపము’’ అను స్వస్థతయందు తిష్ఠితుడను అగుచున్నాను.

భావములను కలిగి ఉంటూనే         నిర్భావుడనై, (లేక) భావాతీతుడనై,  
‘అహం’ను ధారణ చేస్తూనే     నిరహంకారుడనై, (లేక) అహంకారాది రహితుడనై,  
ఆలోచనలు చేస్తూనే          నిర్మనస్కుడనై, (లేక) అమనస్కుడనై,  
ఇష్ట అయిష్టములు ప్రదర్శిస్తూనే      నిరీహితుడనై, చిత్తరహితుడనై,  

ఉన్నాను. అట్టి నా సర్వాతీతత్వము సందర్భములను కలిగి ఉండి కూడా, సందర్భములకు వశమై ఉండదు.

నన్ను శత్రువుగా భావించువాడు, నేను శత్రువుగా భావించువాడు కూడా - నావలెనే సర్వదా కేవలాత్మానంద స్వరూపులమేగాని, కించిత్ కూడా అన్యము కాదు.

నీవు అనన్యుడవు. నేను అనన్యుడను. ఆతడు అనన్యుడు. అనన్యమునకు మనమంతా అనన్యులము.

నిరహంకారమనే పక్షి ‘తృష్ణ’ అనే త్రాళ్ళను త్రెంచుకొని ఈ నా శరీరమునుండి బయల్వెడలి ఎటు ఎగిరిపోయిందో కూడా నేను చెప్పలేను.

జ్యోతి (దీపము) వెలిగిన తరువాత, ‘‘చీకటి ఎటుపోయింది?’’ - అని ఎవరైనా అడిగితే, ఏమని చెప్పగలం?

ఆహా"! ఆత్మగా నేను సర్వదా అకర్తను. అభోక్తను. ఈ జగద్దృశ్యములో జరుగుచున్నట్లుగా కనబడేదంతా నాటక కల్పనలోని వ్యవహారములవంటివి.

జీవితం తస్య శోభతే

శ్లో।। యస్య నాహంకృతో భావో, బుద్ధిః యస్య న లిప్యతే
యః సమః సర్వభూతేషు జీవితం తస్య శోభతే।।

ఎవ్వరి దృష్టిలో అయితే - తాను చేస్తున్న సమస్త కర్మలకు కర్త (ప్రకృతి లేక కల్పనయేగాని) తాను కాదని, (అట్లాగే) జగన్నాటక పాత్రలు అయినట్టి సర్వ తదితర జీవులకర్మలు ప్రకృతి చేతనే కథాచమత్కారమువలె కల్పితమగుచున్నాయని....

దృఢమైన, నిస్సందేహ పూర్వకమైన నిశ్చలమైన అవగాహన ఏర్పడినదై ఉంటుందో, - వారే ‘‘నాహంకృత భావులు’’.

ఎవ్వరైతే -

• నాహంకృత భావ సమన్వితులో, వారి బుద్ధి - అహంకార - మమకార - దృశ్య వ్యసనముల దోషము పొందిఉండుటలేదో....,
• ‘‘సమస్త జీవులుగా ఉన్నది ఏకము-అఖండము అగు ఆత్మయే’’...అను అనునిత్య-అప్రతిహత-అవిచ్ఛిన్న దృష్టి కలిగి ఉంటారో...
• ‘‘సమమ్ సర్వేషు భూతేషు తిష్ఠంతం పరమేశ్వరమ్’’ భావన ఏక్షణ మందు వదలకయే ఉంటారో...,

అట్టివారి జీవితమే శోభాయమానమై ప్రకాశించుచున్నది.

ఎవ్వరైతే అంతఃశీతలమగు బుద్ధితో రాగ-ద్వేషరహితులై, నిత్యముక్త స్వభావులై (నాకు మొదలే బంధము లేదు - అను భావనను స్వాభావికంగాను, అనుక్షణికంగాను సమభ్యసించువారై), ఇక్కడ ఇంద్రియములకు తారసబడుచున్న సమస్తమును సాక్షివలె దర్శిస్తూ ఉంటారో,... వారి జీవితమే మహత్ - శోభప్రదము.

ఈ దృశ్య ప్రపంచములో హ్రస్వదృష్టి గలవారు - ‘‘ఇవన్నీ వదలవలసిన (లేక) పోగొట్టుకోవలసిన చిట్టా. అవన్నీ ఆశ్రయించవలసిన చిట్టా (Big Bist) ’’ - అను దృష్టితో దృశ్యమునందు దేహసంబంధములు తీవ్ర భావావేశములు కలిగి ఉంటూ ఉన్నారు.

వాస్తవానికి ఇక్కడ ఇంద్రియ ప్రపంచంగా కనిపించేదంతా కూడా ‘‘స్వప్నము తనదైనవాడు-స్వప్నదృశ్యము’’....ల సంబంధము వంటిది.

ఒకానొకడు కలకంటూ ఉండగా,.. ఆ కలలో పొందవలసినది ఏమున్నది? కలలో పోగొట్టుకొనవలసినది ఏముంటుంది? మెలకువరాగానే కల మొత్తం అదృశ్యమౌతుంది కదా!

యేన సమ్యక్ పరిజ్ఞాయ హేయ ఉపాదేయమ్ ఉజ్ఘతా, చిత్తస్య అన్తే అర్పితం చిత్తం,.. జీవితం తస్య శోభితే।

ఎవ్వరైతే సర్వత్రా సమముగా వేంచేసియున్న సత్‌స్వరూపాత్మ యొక్క తత్త్వమును ఎరిగినవారై, ఇక్కడి ‘‘పట్టు కోవలసినవి - వదలవలసినవి’’ అను ద్వంద్వ మోహములను మొదలంట్లా వదలినవారై, ‘‘చిత్తము’’ను చిత్తమునకు ఆవలగల చిత్‌స్థానమునందు (గంగార్పణమువలె) అర్పించివేసి ఉంటారో, వారి జీవితమే శోభాయమానము.

వారు ‘‘గ్రహించువాడు - గ్రహించబడునది’’...అను రెండిటియొక్క పరస్పర సంబంధములకు ‘‘చాలు’’ (అలమ్) - అను ముగింపు పలికి పరమశాంతిని పొంది ఆస్వాదించగలరు. సర్వసంబంధములు ఆత్మయందు (మంచుగడ్డ నీటియందువలె) సశాంతించినప్పటి దృఢ దృష్టి-స్వాభావికానుభవమవటమే ‘‘మోక్షము’’ అను శబ్దముతో చెప్పబడుచున్నది.

- - -

అసలీ జీవునిపట్ల జన్మపరంపరల సంసారచక్రము ఎందుకు ఏర్పడి ఉంటోంది?

‘‘ఇంద్రియ విషయాశ్రయము’’ అనే ప్రారంభము నుండి క్రమంగా ఇష్టాఇష్టములు కారణంగా దేహ-మనోబుద్ధి-అహంకారముల ద్వారా
‘‘విషయధ్యానము’’ - ‘‘సంగము’’ - ‘‘కామము’’ - ‘‘క్రోధము’’ - ‘‘మోహము’’ స్మృతి విభ్రవము’’, ‘‘బుద్ధినాశనము’’ - జన్మల ప్రహసన ప్రవేశము - ఈవిధమైన అథఃపతనము సిద్ధిస్తోంది.

శుద్ధసత్త్వము : ఎవరి హృదయులో ‘‘విషయముల ధ్యానములు’’ అనే అంకురములు ‘‘ఆత్మధ్యానము’’ అనే ఉష్ణముచే ఉడికించివేయబడతాయో, అప్పుడు ఆ భ్రష్ట బీజములో ‘పునర్జన్మలు’’ అనే అంకురములు తొలగిపోతాయి. దృశ్యబద్ధ జాడ్యము తొలగిన తరువాత కూడా శేషించియుండు వాసనలు (Tendencies) ‘శుద్ధవాసనలు’ అనబడుతాయి. అట్టి పావనము, పరమోదారము - అగు శుద్ధ వాసనలు శుద్ధసత్త్వస్థితికి జేర్చుచున్నాయి.

అనునిత్యమగు ఆత్మధ్యానమయమైన వాసనలు గలవాని స్థితి ఎట్టిది? ఆతనిది ‘నిత్యసుషుప్త స్థితి’ అని పిలువబడుచున్నది.
గాఢనిద్రలో ఉన్నవానికి ఏవిధంగా ఈ ప్రపంచముతో కించిత్ కూడా సంబంధము ఉండదో,... సన్న్యాసయోగి ఆ విధంగా జాగ్రత్‌లో కూడా ఈ దృశ్య ప్రపంచముతో ‘కించిత్’ కూడా సంబంధము కలిగి ఉండడు. చిరునవ్వు వీడకుండానే, ‘‘అపరిచయస్తుల ఇంటిలో జరిగే పండగసందడి’’ - వలె చూస్తాడు.

ప్రత్యక్ చేతనము

అప్పుడు ఆతడు చేతనుడై ఉంటాడా? అచేతనుడు అయిఉంటాడా?

చేతనం చిత్తరిక్తం హి ‘ప్రత్యక్ చేతనమ్’ ఉచ్యతే। ఎప్పుడైతే హావభావములను, సంకల్పములను కదల్చుచున్న చేతనశక్తి ఇష్టాఇష్టరూపమగు చిత్తపరిధులను దాటివేసి ఉంటుందో,....అదియే ‘ప్రత్యక్ చేతనము’. అదియే మనస్సుయొక్క పరిధులను అధిగమించినట్టి నిర్మనస్కస్వభావము. అట్టి ప్రత్యక్ చేతన సిద్ధునిపట్ల సంసార కలనము (దోషము) ప్రవర్తించజాలదు. ఎక్కడ దృశ్యమననరూపమగు మనస్సు ‘కేవలమనస్సు’ రూపము సంతరించుకొని ఉంటుందో....,
→ అదియే ‘సత్’ రూపమగు ‘సత్యస్థానము’.
→ అదియే పరమార్థమగు ‘శివస్థానము’.
→ అదియే పారమార్థికమగు ‘‘సర్వజ్ఞత్వము’’.
→ అదియే కైవల్య (కేవల) రూపమగు ‘‘నిజ స్థానము’’ కూడా।

అట్టి కేవలీ మనస్సుయే సంతృప్తి, ప్రలపనము (సంభాషించటము), విసర్జనము, స్వీకరించటము, కనులు మూయటము - తెరవటము మొదలైనవన్నీ నిర్వర్తిస్తోంది. అది జాగ్రత్ రూపంగా ప్రభవిస్తోంది.

అటువంటి నిశ్చలరూపమగు - నిరస్త (కదలికలు అనునవే లేని) ‘‘పరమానంద సంవిత్ మాత్ర పరస్వరూపుడను’’ నేనై ఉన్నాను.

తెలియబడుదానికి సంబంధించిన సంవేద్యము (knowing the things) అనే మలము తొలగిపోగా, మనస్సు నిర్మూలించబడుచున్నది. (తొలగినది అగుచున్నది). ‘ఆశించటము’ అనే రూపముగల ఆశాపాశములన్నీ విచ్చేదనమవగా, సంవిత్ (సత్-విత్) మాత్రపరుడను అయి ఉంటున్నాను. శుభాశుభ సంకల్పములన్నీ తొలగిపోగా, నిరామయమగు సశాంతించినట్టి ఆత్మస్వరూపుడను అగుచున్నాను.

ఇష్ట-అయిష్ట కలనమంతా వినష్టమైపోగా సంవిన్మాత్రపరుడనై శేషిస్తున్నాను.

‘‘ఆత్మత్వ-పరత్వ’’భావనా ప్రయత్నములను కూడా త్యజించివేసి, జగత్ స్థితికి సంబంధించి నిర్విభాగుడనై (Having become no more as part of this material scenary) ఆనందిస్తున్నాను. సర్వాత్మకుడనై వజ్రస్థంభమువలె సర్వత్రా ఆక్రమించుకొని సంస్థితుడనై ఉంటున్నాను. అప్పుడిక ఈ జగత్తు నాయొక్క ‘‘అనన్య-అంతర్విభాగము’’ - అగుచున్నది. నిర్మలుడనై, సర్వ ఆశలు త్యజించినవాడనై (Sans all expectations from the world) ‘స్వసంవిత్తు’ నందు సంప్రకాశమానుడను అగుచున్నాను.

సన్న్యాసాశ్రమ పరమలక్ష్యము

ఎప్పుడోకదా?.....?

• ఆహా"! సమస్త కోరికలను వదలి, హేయ ఉపాదేయములను పూర్తిగా త్యజించివేసి, హృదయగుహయందలి స్వయంప్రకాశ రూపుడుగా ఎన్నడు సంస్థితుడను అవుతానో!
• నా ఈ మనస్సు నా హృదయమునందు సశాంతించినదై మౌనరూపమగు శిలవలె ఎప్పుడు నేను నిర్వికల్పసమాధియందు సామ్యము పొందుతానో!
• నిరంధ్యాన (ధ్యాసరహిత) తత్పరుడనై ఉండగా ఎప్పుడు అడవి ఈగలు నా నిశ్చల చిత్త - శిలపై వలె గడ్డిగూళ్ళు కట్టుకుంటాయో మరి!
• బాహ్యమున శవమువలెను, అంతరమున చైతన్యాత్మానంద సందర్శనునివలెను ఎన్నడు ఆస్వాదిస్తూ ఉంటానో!

‘‘సంకల్పము’’ అనే వనమును, ‘తృష్ణ’ అనే లతను ఛేదించి, విస్తారమైన ‘ఆత్మానందము’ అనే విస్తార ప్రదేశములో నేను హాయిగా, ప్రశాంతంగ విహరిస్తానో కదా?

ఇహైవ :- ఈ ద్రష్ట - దర్శన - దృశ్యములకు ఆవలగల శాంతమగు పరమపదమును ఇక్కడే, ఇప్పుడే పొందెదను గాక!

తత్ అహమస్మి। శాంతమగు ఆత్మయే నేను.

పదన్తదను యాతో-స్మి జయామ్యహమ్। సమస్తమును జయించి పరమపదమును చేరినవాడనై, కేవలుడనై ప్రకాశించుచున్నాను.

నిశ్చలవాయురూప - నిర్వాణుడను, సర్వకోరికలు జయించిన నిరీహుడను। జీవాత్మ-ద్రష్ట-అనుభవి మొదలైన అంశలన్నీ దాటివేసిన నిరంశుడను। కోరికలన్నీ జయించిన నిరీప్సితుడను।

స్వచ్ఛత, ఊర్జితత। (బల, ఉత్సాహత్వముల) సత్తా। హృద్యత। సత్యవాక్యతా। ఆనందితా।
ఉపశమతా। సదా ప్రముదిత। పూర్ణతా। ఉదారతా। సత్య శాంతిసత్త।, ఏకతా।।

ఈఈ భావములు స్వీకరించి అభ్యసిస్తూ నిర్వికల్ప స్వరూపజ్ఞుడను, నిర్వికల్ప స్వరూపానుభవుడను అగుదును గాక! క్రమంగా నిర్వకల్పస్వరూపుడనగుచున్నాను!

ఈ విధంగా సన్న్యాసిస్వాభావికుడు సన్న్యాస యోగ జ్ఞాని అయి, ఆత్మస్వరూపుడై - ప్రకాశించుచున్నాడు.

- - -

సన్న్యాసాశ్రమ స్వీకారము - మరికొన్ని వివరణలు

సన్న్యాసాశ్రమము స్వీకరించువారు శాస్త్రములు చెప్పువిధానంగా (1) కుటుంబసభ్యుల అనుజ్ఞ (2) కులగురువుల అంగీకార ఆశీర్వాదములు (3) యేష్ఠి నియమములు - నిర్వర్తించి, అటుపై సన్న్యాసాశ్రమము స్వీకరించుచున్నారు.

ఆతురసన్న్యాసము

‘మరణము సమీపముగా అనివార్యమేమో’ అను స్థితిలో విధివిధానములతో సంబంధము లేకుండా స్వీకరించు సన్న్యాసము
‘ఆతురసన్న్యాసము’. ఆతురో జీవిచేత్, క్రమసన్న్యాసః కర్తవ్యః। ఆతుర సన్న్యాసము స్వీకరించినవాడు మరల ఆరోగ్యవంతుడు దైవకృపచే జరిగినప్పుడు అట్టివాడు మరల విధివిధానపూర్వకంగా క్రమసన్న్యాసము స్వీకరించాలి.

సన్న్యాసాశ్రమవాస సంబంధమైన కొన్ని నియమములు, కొన్ని నిషిద్ధములు

న శూద్రస్త్రీ - పతిత ఉదక్యా-సంభాషణమ్। శూద్రస్త్రీలతోను, పతితులతోను, రజస్వలాస్త్రీలతోను సంభాషించటము నిషిద్ధము.

న యతిః దేవపూజన ఉత్సవ దర్శనమ్। యతులు దేవపూజలు, ఉత్సవములు మొదలైనవాటిపై ఉత్సుకతగా ఉండరు. సర్వే సర్వత్రా పరమాత్మ సందర్శనపరులై ఉండటంచేత, వారికి పరమాత్మకు సంబంధించిన సంజ్ఞావిధానములతో ఆవశ్యకత ఉండదు. ఈ నియమముల దృష్ట్యా - తస్మాత్ సన్న్యాసమ్ ఏష లోకః। - ఈ లోకములో సన్న్యాసము ఉండదు. (లోకసంబంధమైనది కాదు), లోకమును అధిగమించివేసినట్టిది.

పైన చెప్పబడిన నియమ-నిష్ఠ-ఉపాసనా కలిగియున్నవాడు ఏ ఆశ్రమంలో ఉన్నా కూడా నిత్య సన్న్యాసియే।

(జ్ఞేయస్య ‘‘నిత్య సన్న్యాసీ’’-యో న ద్వేష్టి, న కాంక్షతి। - భగవద్గీత).

కైవల్యస్థానములు

వివిధ సన్న్యాసులకు ఈ విధంగా కైవల్యస్థానములు చెప్పబడుచున్నది.

ఆతుర, కుటీచక సన్న్యాసులకు   -   భూలోకము, భువర్లోకము,  
బహూదక సన్న్యాసికి       -   స్వర్గలోకము,  
హంసకు             -   తపోలోకము,  
పరమహంసకు            -   సత్యలోకము,  
తురీయాతీత, అవధూతలకు   -   స్వాత్మస్థానము

స్వరూపానుసంధానము దృష్ట్యా - భ్రమర-కీటకన్యాయానుసారము కైవల్యస్థానము సిద్ధించుచున్నది.

ఆత్మానాం - అన్య శాస్త్రానామ్

స్వరూపానుసంధాన వ్యతిరిక్త అన్యశాస్త్రాభ్యాసైః ఉష్ట్రకుంకుమ భారవత్ వ్యర్థతా।

‘‘స్వస్వరూపానుసంధానము’’నకు వ్యతిరిక్తమైన అన్యశాస్త్రములు యతికి ‘‘కుంకుమపువ్వుమోస్తున్న ఒంటెకు కుంకుమపువ్వు వాసన తెలియకపోవటము’’ వంటిది. అనగా, ‘తత్త్వమ్ - సోఽహమ్’లను ప్రక్కకుపెట్టి అన్యదేవతారూపానుసంధానము ‘‘నిస్సారము, అనుభవమునకు పనికిరానిది’’ అగుచున్నది. అయితే, ‘‘వాటియొక్క అంతిమ లక్ష్యము సోఽహమ్ - తత్త్వమ్ భావనయే’’ అను ఎరుక వీడక నిర్వర్తించబడు గాక।

న యోగశాస్త్ర ప్రవృత్తిః న సాంఖ్యశాస్త్ర అభ్యాసో, న మంత్ర-తంత్రవ్యాపారో యతేః అస్తి।।

యతికి యోగశాస్త్రప్రవృత్తి, సాంఖ్యశాస్త్రాభ్యాసము, మంత్ర తంత్ర ప్రవృత్తులు ఉండవు. అస్తిచేత్ శవాలంకారవత్। ఒకవేళ్ళ యతి వాటిని కలిగిఉండవలసి వస్తే, అవన్నీ ‘‘శవమునకు అలంకారము’’ వంటివి మాత్రమే అను భావనయే కలిగి ఉంటారు.

సన్న్యాసి కర్మలు నిర్వర్తిస్తూనే - కర్మాచరణపరుడై ఉండరు. అంతరమున ప్రాపంచక విద్యలకు దూరముగా ఉంటారు. బాహ్యమున ‘‘నాటకములోని పాత్ర లక్షణములు’’ వలె - ప్రాపంచక విద్యలను బాహ్యముననే వదలి ఉంటారు.

న పరివ్రాట్ నామ సంకీర్తన పరః।

పరివ్రాట్టు ‘‘నామ సంకీర్తనలు’’ అను కర్మ విశేషములందు కర్తృత్వాది, అనివార్యాది భావనలు చేయువారై ఉండరు.

యత్‌యత్ కర్మ కరోతి, తత్ తత్ ఫలమ్ అనుభవతి।

ఎవ్వరైనా ఏ కర్మకు తాను కర్తృత్వమువహిస్తారో.....ఆ కర్మఫలము ఆతనికి తప్పక అనుభవమై తీరుతుంది. ఆముదపు నురుగుతో (లేక) కుంకుడికాయ నురుగుతో పాత్రలుతోమి కడిగివేస్తారు. నురుగును వదలి వేస్తారు కదా! ఆ తీరుగా సమస్తమును వదలి ఉంటారు. దేవతల (లౌకిక ప్రయోజనరూపములగు) ప్రసాదముల (Worldly Sanction) పట్ల వారు దృష్టి కలిగి ఉండరు.

న బాహ్యదేవాభ్యర్చనమ్ కుర్యాత్।
బాహ్యదేవతార్చనలు ఉద్దేశ్యించరు.

స్వ వ్యతిరిక్తం సర్వం త్యక్త్వా, మధుకరవృత్త్యా ఆహారమ్
ఆహరన్ కృశో భూత్వా మేదో వృద్ధిః అకుర్వన్ విహరేత్।।

‘‘స్వస్వరూపానుసంధానము’’నకు వ్యతిరిక్తమైన సమస్తము త్యజించి వేసి ఉంటారు. దేహమును జీవింపజేయునిమిత్తము మాత్రమే మాధూకరవృత్తి (భిక్షాటనము)చే ఆహారమును తెచ్చుకొని తింటూ జీవిస్తూ ఉంటారు. శరీరముయొక్క క్రొవ్వు వృద్ధికై పరిలక్షించక.... (ఆశయముగా కలిగి ఉండక), స్వప్నములో స్వప్నద్రష్టవలె ఈ జాగ్రత్ దృశ్యములో విహరిస్తూ ఉంటారు. అరచేతులనే మాధుకర (భిక్ష) పాత్రగా ధరించి (లేక) చేతికి పట్టినంత పాత్రను మాత్రమే కలిగి ఉండి భిక్షచే లభించిన ఆహారముతో కడుపునింపుకొంటూ కాలము గడుపుతూ ఉంటారు. ఆతని దృష్టి అంతా ‘‘ఈ సమస్తము నా ఆత్మయొక్క సంప్రదర్శనా వైభవమే’’ - అను భావన, అనుభూతులను స్వాభావికము, అనుక్షణికము చేసుకోవటమునందు మాత్రమే ప్రయత్నశీలమై, నిమగ్నమై ఉంటుంది.

ఆహారము - ఉదరపోషణ

శ్లో।। ఆహారస్య చ భాగౌ ద్వౌ। తృతీయం ఉదకస్య చ।
వాయోః సంచలనార్థాయ చతుర్థమ్ అవశేషయేత్।।

పొట్టలో 2 వంతులవరకు మాత్రమే ఘనాహారమతో నింపాలి. 1/4వ వంతు జలముచేత నింపాలి. మిగిలిన 1/4వ భాగము వాయువు నిరోధకములు (obstructions) లేకుండా ప్రసరించటానికై ఖాళీగా వదలాలి.

- భిక్షాటనము వలన లభించిన ఆహారమునే స్వీకరించాలి.
- న ఏక-అన్నాసీ భవేత్ క్వచిత్। ఒకే ఇంట్లో ఉండి ప్రతిరోజు ఆహారము స్వీకరిస్తూ ఉండకూడదు.
- అనుద్విగ్నంగా (కోప-తాపాలు లేకుండా) ఎవరు భిక్ష ఇవ్వాలని నిరీక్షిస్తూ ఉంటారో, అట్టివారి ఇళ్ళకు ప్రయత్నపూర్వకంగా వెళ్ళాలి.
- భిక్షకై ‘5’ లేక ‘7’ ఇళ్ళకు మాత్రమే రోజూ ఎన్నుకొని భిక్షపొందాలి.
- వెళ్ళిన ఇంటివద్ద ఆవు పాలు పితుకు కాలము మాత్రమే నిరీక్షించాలి.
- ఒక్కొక్క ఇంటికి వెళ్ళిన తరువాత మరల వెనుకకు తిరగరాదు. (ముందుకే పోతూ బిక్షాటనం చేయాలి. వెనుక ఇళ్ళకు మరల వెనుతిరిగి వెళ్ళరాదు)

• నక్తము (రాత్రిపూట భోజనము) కంటే ఉపవాసము (పగటి భోజనము - రాత్రి నిరాహారము) మంచిది.
• రోజంతా ఉపవాసము కంటే అయాచితంగా ఇవ్వబడినది స్వీకరించటము మంచిది.
• అయాచితము (అడగకుండా ఇవ్వబడేది) కంటే భిక్ష చేసి ఆహారము స్వీకరించటము మంచిది.

భిక్ష చేస్తూ ఉన్నప్పుడు సవ్యాపసవ్యమార్గంగా (ఒకసారి వీధిలో ఈ చివరి నుండి ఆ చివరికి, వెనువెంటనే ఆ చివరి నుండి ఈ చివరికి) భిక్షకై గృహములకు వెళ్ళరాదు.

న అతిక్రమేత్ గృహం మోహత్ యత్ర దోషో న విద్యతే। ఏ ఇంటి వద్ద భిక్షాటనము దోషము కాదో, ( ఆ ఇంటివారు శ్రద్ధ-భక్తులు కలవారో), భిక్ష సమర్పించాలని అనుకుంటారో, అటువంటి ఇంటిని భిక్షను అడుగకుండా దాటివేయకూడదు. ‘భిక్ష ఇవ్వాలి’ అను ఉపాసన కలవారిని భిక్షస్వీకారం ద్వారా గౌరవించాలి.

శ్రోత్రియాన్నం న భిక్షేత శ్రద్ధాభక్తి బహిష్కృతమ్। వేదములు ఉపాసించు శ్రోత్రియుల ఇల్లు అయినప్పటికీ, ఆ ఇంటి సభ్యులకు శ్రద్ధ - భక్తిలేకపోతే, అట్టి ఇంటి వద్ద భిక్ష చేయరాదు. శాస్త్రములను, భిక్షకులను దూషించే స్వభావముగల ఇంటివద్ద భిక్ష అడుగరాదు.
వ్రాత్యులు (వేదములు ఎరుగనివాడు) అయినప్పటికీ, ఆ ఇంటివారు భిక్ష ఇచ్చుటలో శ్రద్ధ - భక్తి కలిగి ఉన్నవారైతే, అట్టివారి ఇంటి వద్ద ‘భిక్ష’ తప్పక అడిగి స్వీకరించాలి. పెద్దలను, విజ్ఞులను గౌరవించే వారి ఇంటిలో భిక్ష స్వీకరించి, అటువంటి సదభ్యాసములను ప్రోత్సాహపరచాలి.

పంచవిధ భైక్షములు (భిక్షాటనలు) - (1) మాధూకరము (2) ప్రాక్‌ప్రణీతము (3) అయాచితము(4) తాత్కాలికము (5) ఉపపన్నము.

(1) మాధూకరభిక్ష : అసంకల్పితంగాను యాదృచ్ఛికంగాను మూడు (లేక) ఐదు (లేక) ఏడు ఇళ్ళ వద్ద తేనెటీగవలె (with no pre-planning like a honey Bee) భిక్ష చేయుటమును ‘మాధూకర భిక్ష’ అని అంటారు.

(2) ప్రాక్ ప్రణీత భిక్ష : ముందురోజుగాని, ఆరోజు తెల్లవారగానేగాని ఎవ్వరైనా భక్తితో వచ్చి ‘‘అయ్యా! మా ఇంటికి భిక్షకు దయ చేయండి!’’...అని మాటిమాటికీ ఆహ్వానిస్తే....అది ‘ప్రాక్‌ప్రణీత భిక్ష’ అని పిలుస్తారు.

(3) అయాచిత భిక్ష : భిక్షాటణము చేస్తూ ఉండగా ఎవ్వరైన ‘‘స్వామీ! దయచేయండి! ఈరోజుకు మా ఇంట్లో తప్పక భిక్ష స్వీకరించండి’’.... అని నియంత్రించబడినప్పుడు అది అయాచిత భిక్ష. ఇటువంటి నిమంత్రితమైన భిక్ష ముముక్షువులై (మోక్షకాంక్షతో) ఆహ్వానిస్తేనే అంగీకరించాలి. అంతేగాని, లోకసంబంధమైన ఆశల, ఆశయముల కష్ట-సుఖముల ఉద్దేశ్యము కలవారి వద్ద ‘అయాచిత భిక్ష’ స్వీకరించరాదు.

(4) తత్కాలిక భిక్ష : ఆ యతి ఉన్న చోటికి వచ్చి బ్రహ్మజ్ఞానాశయముగల బ్రాహ్మణుడు (కులసంబంధము కాదు) ‘‘భిక్షార్థము రండి’’ - అని ప్రార్థన చేస్తే అది తాత్కాలిక భిక్ష అవుతుంది. యతి అందుకు అంగీకరించవచ్చు.

(5) ఉపపన్న భిక్ష : సిద్ధమైన అన్నము ఎవ్వరైనా మోక్షకాంక్ష అగు బ్రాహ్మణుడు (బ్రహ్మమును ఉపాసనగా కలవాడు) మఠము నుండి తెచ్చి సమర్పిస్తే అది ‘‘ఉపపన్నము’’.

- - -

యతి మాధూకర భిక్షమును మ్లేచ్ఛ కులము వారి వద్దనైనా భక్తి - శ్రద్ధలతో- సమర్పిస్తే తీసుకోవచ్చు. అయితే బృహస్పతి అంతటివాడు ఆహ్వానించినా కూడా, ఒకే ఇంటిలో (ఏకాన్నము - అనేక రోజులు) నివసించి ఆహారము (భిక్ష) స్వీకరించరాదు.

యతి యాచితముగా గాని, అయాచితముగా గాని భిక్షను దేహరక్షణ కొరకు మాత్రమే ఉద్దేశ్యించి స్వీకరించాలి.

- - -

వాయువు ఒక వస్తువును స్పృశించినప్పుడు కూడా ఆ వస్తువుయొక్క దుర్వాసన - సువాసనాది దోషములు వాయువును అంటవు.

అగ్ని ఒక వస్తువును దహిస్తున్నప్పుడు ఆ వస్తు దోషము అగ్నిని అంటజాలదు. జలము విషయములో - మూత్రము, పురీషము మొదలైన వాటి దోషములు జలమునకు అంటవు. అట్లాగే, అన్నదోషము యతి (లేక) సన్న్యాసిని అంటదు.

భిక్షాటనము ఏ సమయంలో చేయాలి?

ఒక ఇంటిలో (విధూమే) పొగరానప్పుడు (వంట పూర్తి అయి ఉంటుందనుకున్న తరువాత), రోకటి పోటు లేనప్పుడు, నిప్పులు లేనప్పుడు, వారి బంధువులు భుజించిన తరువాత, అపరాహ్నము తరువాత (మధ్యాహ్నము 12 గం।। తరువాత) భిక్షాచరణము ఆచరించాలి.

అభిశస్తుని (హింస స్వభావము కారణంగా గ్రామ బహిష్కరణ పొందినవాని) యొక్క, పతితునియొక్క, దేవతాపూజను వ్యతిరేకించు పాషండులయొక్క - ఇళ్ళు వదలి, మరిక ఏ ఇంటి వద్దనైనా భిక్షాచరణము చేయవచ్చు. ఆపత్కాలంలో అన్ని వర్ణములవారి వద్ద భిక్ష స్వీకరించవచ్చు.

నిషేధ పదార్థ సూచనలు (కావాలని కోరుకోకూడనివి)

• ఘృతంచ మూత్ర సదృశం - నెయ్యిని మూత్రముతో సమానంగా చూడాలి.
• మధుస్యాత్ సురయూ సమమ్ - తేనె సురాపానముతో సమానము.
• తైలం సూకరమూత్రం చ - నూనె పందిమూత్రముగా భావించాలి.
• సూపము - వెల్లుల్లి ఉమ్మి సదృశము
• మాషాపూషాది గోమాంసం - గారెలు, అప్పములు మొదలైన విశేష రుచి భక్ష్యములు గోమాంసంగా అనుకోబడు గాక.
• క్షీరం మూత్రసమం భవేత్ - పాలు మూత్ర సమానము.

అందుచేత సర్వప్రయత్నములతో నెయ్యి మొదలైనవి యతి వదలినవాడై ఉండాలి (తానుగా కోరుకోకూడదు). పప్పు, నెయ్యిలతో కూడిన అన్నము ‘‘నాకు ఇష్టము’’ అని యతి వ్యసనపడరాదు. అయాచితంగా వచ్చియున్న వాటికి ఈ నియమములు ఉండవు.

యతికి అరచేయియే భిక్షకు పాత్ర. చేతితోనే భిక్ష పొందాలి. పాణి పాత్రతో తిరుగుచూ కూడా ఎక్కువసార్లు భిక్షమును ఆచరించకూడదు.

ముని ఆవువలె నియమితముగా ఆహారము స్వీకరించాలి.

పై ఆచరణములచే ఆ యతి అమృతస్వరూపుడు అగుచున్నాడు...

- - -

నియమముల / నిషేధముల మరికొంత వివరణలు (తానుగా కోరుకో కూడనివి)।

• నెయ్యిని రక్తమువలె త్యజించాలి. ఆజ్యం రుధిరమివ త్యజేత్।
• ఒకేచోట అనేకసార్లు అన్నము స్వీకరించటం మాంసమువలె అనుకోవాలి. ఏకత్రా అన్నం పలలమివ।
• గంధలేపనమును అశుద్ధలేపనముతో ఆతనికి సమానము.
• క్షారము (కారము)ను చండాలభావంతో చూడాలి.
• నాజూకైన వస్త్రములను ఉచ్ఛిష్టపాత్ర (ఎంగిలి కంచము)వలె అనుకోవాలి.
• అభ్యంగన స్నానములను కులట స్త్రీ సంగమముతో సమానమనుకోవాలి.
• స్నేహితులతో ప్రాపంచిక విషయముల ఆహ్లాదకర సంభాషణలు మూత్రముతో సమానంగా భావించాలి.
• వస్తుజాలముతో సంబంధము గోమాంసములతో సమానముగా చూడాలి.
• ఇతః పూర్వం లోక వ్యవహారరీత్యా తెలిసినవారి ప్రదేశములకు వెళ్ళి, వారితో పూర్వ విషయ సంభాషణ - చండాలవాటికలవలె అనుకోవాలి.
• స్త్రీలతో సరస-విరస సంభాషణలు - పాముతో సమానమనుకోవాలి.
• బంగారముతో సంబంధము కాలకూటవిషంగా దర్శించాలి.
• పదిరకాల కాలక్షేపములు, లోకేషణాజనులు ఉండే సభాస్థలమును శ్మశానంతో సమానంగా అనుకోవాలి.
• రాజధానిలో ఇంద్రియానందముల పరిచయాలు కుంభీపాక నరకంతో సమానమనుకోవాలి.
• ఏకత్రాన్నము (ఒకే ఇంట్లో రోజుల తరబడి భోజనము) శవ పిండముగా చూడాలి.

యతులు అన్యదేవతా సంబంధమైన దేవతార్చనపరులై ఉండరు. (అనన్యోపాసకులై ఉంటారు).

ఈ విధంగా ప్రపంచ వృత్తులను జయించినవారు ‘‘జీవన్ముక్తులు’’ అగుచున్నారు.

యతికి తారసబడే (6) ప్రతిబంధకములు (బంధకరాణి షట్)

యతి (లేక) సన్న్యాస ఆశ్రమయోగికి ముఖ్యంగా ‘6’ ప్రతిబంధకములు తారబడుతూ ఉంటాయి.

(1) ఆసన దోషము (2) పాత్రలోపము (3) సంచయము (4) శిష్యసంచయము (5) దివాస్వాపము (6) వృధాలాపము

(1) ఆసన ప్రతిబంధకము: వర్షాభ్యో-అన్యత్ర యత్ స్థానమ్ ‘ఆసనమ్’ తత్ ఉదాహృతమ్।। జీవుడికి తానుండే పరిసరాలపట్ల మనోసంబంధమైన ప్రియత్వము ఏర్పడుచూ ఉంటుంది. యతి వర్షఋతువులో ‘‘చాతుర్మాస్యవ్రతం’’గా 4 నెలల కాలము తప్ప తదితర సమయాలలో ఒకేచోట ఉండరాదు. ఒకవేళ ఒక ఇంటిలో గాని, గ్రామంలోగాని మరెక్కడైనాగాని దీర్ఘకాలము ఉండాలని అనిపిస్తూ ఉంటే, అది ఆసన దోషము.

(2) పాత్రలోప ప్రతిబంధకము: శాస్త్రములలో సన్న్యాసాశ్రమమునకు సూచించిన సొరకాయపాత్ర మొదలైనవి లభించకపోవటము, అన్యమైన (విలువైన పాత్ర) పరిగ్రహించవలసిన రావటము, శిధిలమైనవాటి స్థానములో సరీయినవి దొరకకపోవటము→ఇటువంటివి ‘పాత్రలోపము’ అనబడు ప్రతిబంధకము. ఉక్త్వా లబ్ధ్వాది పాత్రణా అలాభే అన్యపరిగ్రహః, యతేః స వ్యవహారార్థం ‘‘పాత్రలోపః’’ స ఉచ్యతే।।

(3) సంచయ ప్రతిబంధకము: గ్రహించబడిన ‘దండము’ కాకుండా మరొక దండమును మరొక కాలములో ఉపయోగించుకోవాలని దాచిపెట్టుకోవటము - సంచయము. గృహీతస్యతు దండాదేః ద్వితీయస్య పరిగ్రహః కాలాన్తర - ఉపభోగార్థం - ‘‘సంచయః’’ పరికీర్తితః।। ‘దాచిపెట్టుకోవటం’ అనే లోభగుణమును యతి దరిజేరనీయడు.
‘‘పదార్థములను దాచుకొని తరువాత తిందాములే’’ - అనునది ‘సంచయప్రతిబంధకము’గా చెప్పబడుతోంది.

(4) శిష్య సంచయ ప్రతిబంధకము: శుశ్రూషాలాభ పూజార్థం యశో-ర్థం వా పరిగ్రహః శిష్యాణాం, న తు కారుణ్యాత్ ‘‘శిష్యసంగ్రహ’’ ఈరితః।। తనకు శూశ్రూష చేయుటకొరకుగాని, తనను పూజించటంకోసంగాని, తన యశస్సు గురించి ప్రచారము చేయటానికిగాని శిష్యులను చేర్చుకోవటము యతికి యోగమార్గములో ప్రతిబంధకముగా పరిణమించగలదు. అట్లా కాకుండా జ్ఞానబోధకొరకో, యోగాభ్యాసము కొరకో శిష్యులు ఆశ్రయించటము వలన అది ప్రతిబంధకము కాబోదు. శుభప్రదమే అయి, ఆ యతికి అది మోక్షసౌలభ్యము కాగలదు.

(5) దివాస్వాప ప్రతిబంధకము: విద్యా ‘దివా’ ప్రకాశత్వాత్। - పగలు ప్రకాశము ‘విద్య’ అని, అవిద్యా ‘రాత్రిః’ ఉచ్యతే । - రాత్రి -చీకటి ‘అవిద్య’ అని సంజ్ఞాపూర్వకంగా చెప్పబడుతోంది. విద్యాభ్యాసే ప్రమాదో యః స ‘‘దివాస్వాప’’-ఉచ్యతే।। విద్యయందు బద్ధకము చోటుచేసుకొనుచూ, అవిద్య యొక్క ప్రబలమును ‘దివాస్వాపము’ అనబడుచున్నది. ఆత్మ విద్యాభ్యాసమును ఏమరచి ‘‘నేను అంతటివాడిని. నా ప్రత్యేకలు ఇటువంటివి’’...అనే ఆత్మస్తుతి-పరనింద, ఆత్మవిద్యా ఏమరపును దివాస్వాప ప్రతిబంధకములుగా చెప్పుతారు.

(6) వృథాలాప ప్రతిబంధకము: (1) ఆత్మతత్త్వమునకు సంబంధించిన సమాచారము (2) భిక్షకు సంబంధించిన శాస్త్ర నియమములు - అతి ముఖ్యమగు ఈ రెండు యతిధర్మములను ప్రక్కకు పెట్టి..., అనుగ్రహమునకు సంబంధించిన సమాచారములు ‘‘వారేమైనారు? వీరు ఎటువంటివారు?’’ అను పరిప్రశ్నల గురించి తర్క వితర్కములు చేయటము....

ఇది ‘వృథాజల్పము’ (లేక) వృథాలాపము అను ప్రతిబంధకముగా చెప్పబడుచున్నది.

సన్న్యాసయోగాభ్యాసికి కూడనివి (లేక) విడువవలసినవి :

☼ ఏకాన్నము। ఒకేచోట భోజనము దీర్ఘకాలం స్వీకరించటం.
☼ మతమాత్సర్యం : ‘‘మా మతము గొప్పది. వారి మతము తక్కువది’’ - ఇటువంటి పరమతద్వేష - మాత్సర్యభావములు. తదితరుల అభిప్రాయములను దూషించే ప్రయత్నము సన్న్యాసులకు కూడదు.
☼ గంధ - పుష్ప సంబంధమైన లోకాకర్షణాహంకారములు, విభూషణములు.
☼ తాంబూల సేవనములు. అభ్యంగనములు. క్రీడాభోగకాంక్షలు. రసాయనములు.
☼ కత్థోనం (పరదూషణ), కుత్సితభావములు.
☼ స్వస్తి వచనము - ఆశీర్వాదముల వలన లభించే ధనవేడుకలు. జ్యోతిశ్చక్ర క్రయ విక్రయములు.
☼ క్రియాకర్మల సంబంధమైన వివాదములు. వాటికి సంబంధించిన వాదోపవాదములు.
☼ గురువులు చెప్పిన నియమ నిష్ఠలు పాటించకపోవటము.
☼ వ్యక్తుల మధ్యగల నివాదముల సంధి ప్రయత్నశీలత్వము.
☼ విగ్రహముల అమ్మకములు, ఊరేగింపులు.
☼ మంచము, అలంకార సంబంధమైన తెల్లటి వస్త్రములు.
☼ శుక్లోత్సర్గము. (శుక్లమును విడచు అభ్యాసములు).
☼ జ్ఞానమునకు సంబంధించని గుణదోషసంభాషణములు - దివాస్వాపము.
☼ భిక్ష గురించిన బాగోగుల దుష్టబీజములు (Seeds, that are harmful) కలిగి ఉండటము.
☼ కలలో కనిపించటము వంటి తైజస సమాచారములు.
☼ విషము, ఆయుధములు, బీజములు.
☼ హింసా ప్రవర్తనమములు. తీక్షణాముగా సామాన్య జనులను భయపెట్టే దేహాలంకారములు.
→ ఇవన్నీ సన్న్యాసయోగి వదలి, వాటికి దూరంగా ఉండాలి.

ఇంకా కూడా...
- గృహస్త ధర్మము సందర్భములో తాను చేసియున్న గొప్పకార్యముల అభివర్ణనము.
- గోత్రం గురించి, తల్లిదండ్రుల గురించి, ధన గృహ సంపదల గురించి చెప్పుకోవటము.
- లోక ప్రసిద్ధములైన వస్తువులను తెచ్చుకొని అలంకరించుకోవటము.
ఇటువంటివి సేవించటంచేత కూడా యతి అథః పతితుడు కాగలడు.

స్త్రీలతో యతి - (వారు యువతులైనా, ముసలివారైనా కూడా) - స్పర్శసంబంధము కలిగి ఉండరాదు. చిరిగిపోయినప్పటికీ ఖరీదైన వస్త్రములు, బొంతలుగా ఉండుతీరుగా, - స్పర్శలు ఇంద్రియాకర్షణలకు దారితీయగలవు.

(1) స్థావరములు (కదలనివి) (2) జంగములు (కదలు జీవదేహములు), (3) బీజములు (4) తైజసము (మత్తు ఇచ్చేవి) (5) దోష-దుష్ట సంభాషణలు (6) ఆయుధము - ఈ ఆరిటితో యతికి అవినాభావ సంబంధము పెట్టుకోరాదు. వాటిని మూత్ర-పురీషములతో సమానంగా చూడాలి.

ఆపత్తులు శంకించని సందర్భములలో యతి తనవెంట అన్నము మొదలైన తినుపదార్థములను వెంట తీసుకుపోరాదు. ఆపత్తుల సమయములలోను, త్రోవలో ఆహారము దొరకదనుకొన్నప్పుడు మాత్రము తీసుకొనిపోవచ్చును.

భిక్ష చేస్తున్నప్పుడు తనవెంట యువకులను, యువతులను, రోగము లేని వారిని వెంటనిడుకొని వెళ్ళరాదు.

‘‘ఇతరులకోసము’’ అని తలచుచు వస్తువులు, పదార్థములు ప్రతిగ్రహించకూడదు. ఇవ్వనూకూడదు. ఇతరులకు భయము, కష్టము కలిగించరాదు. దైన్యభావముకలవారికి ధైర్యము కలిగించు ప్రవర్తనము కలిగియుండాలి. ఏరోజుకారోజు అవసరము లేనట్టి పక్వ - అపక్వ పదార్థములను యాచించటము, దాచటము...ఇవి యతిని అథఃపతనమువైపుగా దారితీయగలవు. యతి అన్నపానాదులకొరకే భిక్షాటన చేస్తూ, - కంబళములు, పట్టువస్త్రములు మొదలైన విలువైన వస్తువులు ఆశించటము, స్వీకరించటము యోగభ్రష్టత్వమునకు కారణముకాగలవు.

- - -

యతి - యత్నశీలత్వము

☘︎ అద్వైత నావను ఆశ్రయించి జీవన్ముక్తుడు అగుచున్నారు. (సమస్త జీవులను పరమాత్మ స్వరూపులుగా భావించు అభ్యాసమే- అద్వైతనావ)
☘︎ వాక్కును జయించటానికై ‘మౌనము’ను అభ్యసించుచున్నారు.
☘︎ శరీరమును నిగ్రహించటానికై అభోజనమును (ఉపవాసమును) ఆశ్రయిస్తున్నారు.
☘︎ మనస్సు అదుపు చేయటానికై ‘ప్రాణాయామము’ నియమించుకొనుచున్నారు. (అభ్యసిస్తున్నారు)

కర్మణా బధ్యతే జంతుః। విద్యయా చ విముచ్యతే।। జీవులు కర్మలచేత బద్ధులగుచున్నారు. (ఆత్మ) విద్యచేత కర్మబంధములనుండి విడివడుచున్నారు.

తస్మాత్ కర్మ న కుర్తన్వి యతయః పారదర్శనః।। అందుచేత యతులు ఏ కర్మకు కూడా ‘‘నేను కర్తను’’ అను రూపంగా కర్తృత్వము వహించినవారై ఉండరు. కర్మసంబంధమేలేనివారై, పారదర్శకులై ఉంటారు. రహస్యంగా కర్మలు చేస్తున్నట్లు జనులను మభ్యపెట్టరాదు.
- వీధులలో చాలా వస్త్రములు దొరుకుతాయి.
- ‘భిక్ష’ అన్నిచోట్లా లభిస్తుంది.
- భూమిపై శయనించటానికి చోటు తక్కువ ఏమీ లేదు. విస్తీర్ణమైయున్నది.

మరి ఏదో లేదని ఎందుకు దుఃఖించటం?’’.......

అని యతులు భావన కలిగి ఉంటున్నారు. సమస్త ప్రపంచానుభవమును, ప్రపంచదర్శనమును యతి ‘‘ఆత్మజ్ఞానము’’అనే అగ్నియందు హోమము చేయుచున్నారు. ఆత్మయందు యోగాగ్నిని, సమారోప్యము చేసి యతి ‘‘అగ్నిహోత్రి’’ గాను, ‘మహాయతి’గాను అగుచున్నారు.

ప్రవృత్తి

ప్రవృతి రెండు రకములని చెప్పబడుతోంది.
(1) మార్జాలీప్రవృత్తి (2) వానరీప్రవృత్తి

మార్జాలీప్రవృత్తి - జ్ఞానాభ్యాసముతో కూడినది (యోగ-ఇత్యాది అభ్యాసములు- ‘‘అంతిమ లక్ష్యము-జ్ఞానమే’’-అని ఎరిగి నిర్వర్తించటము).

వానరీ ప్రవృత్తి - జ్ఞానాభ్యాసము లేకుండా చేయు అభ్యాసము [ అంతిమ లక్ష్యమగు - (సర్వభూతస్తం ఆత్మానం, సర్వభూతాని చ ఆత్మనివంటి) పరమాశయము గుర్తు పెట్టుకోకుండా యోగాభ్యాసములో మధ్యమధ్యగా (జ్యోతిదర్శనము మొదలైన) అనుభవములు, అనుభూతుల గురించి సంభాషించు స్థితి ].

ప్రవృత్తి యొక్క ఆశయము ‘ఆత్మభావన’ వైపుగా ఎక్కుపెట్టబడి ఉండాలి.

- - -

ఈ సన్న్యాసోపనిషత్‌లో చెప్పబడిన విషయములను ‘‘అయ్యా! దయచేసి వివరించి చెప్పండి!’’...అని అడిగినవారికి మాత్రమే బోధించాలి. అన్యాయమార్గముగా (తప్పులు ఎన్నటానికి, చులకన చేయటానికి, అహంకారముతోను) అడిగితే, ఆ విధంగా అడిగినవారికి చెప్పనేకూడదు.

జానన్ అపి మేధావీ జడవత్ లోకమ్ ఆచరేత్। ఆత్మతత్త్వము తెలిసిన మేధావి అయి ఉండి కూడా, వినటానికై అడగనిచోట, శ్రోత శ్రవణమునకు తగినంతగా సంసిద్ధుడు కానిచోట యతి ఆత్మగురించిన విశేషములను ఏమీ సంభాషించక, జడునివలె ఉండునుగాక।

ఎన్ని కష్టాలు వచ్చినా తారక (ఇష్టదైవముల) మంత్రమును విడువరాదు. 12000 సార్లు తారకమంత్రము జపించాలి.
ప్రణవమంత్రమును 12000 జపించువాడు పరబ్రహ్మమై ప్రకాశించగలడు.

- - -

ఇతి సన్న్యాసోపనిషత్
ఓం శాంతిః। శాంతిః। శాంతిః।