అథర్వణ వేదాంతర్గత

19     శరభోపనిషత్

అధ్యయన పుష్పము

(శరభుడు = సమస్త జీవులు తన శరములుగా కలవారు)

ఈ సమస్త ఇంద్రియ జగత్ విశేషములను అధిగమించి, వాటివాటిపట్ల (అవి ఎట్లా ఉన్నా కూడా ఒక్కటే - అనే రూపంగా), మౌనము సిద్ధించుకొన్న మునులు ఏ ‘ఆత్మరూపము’ పట్ల ధ్యాన, ధారణా నిష్ఠులై ఉంటున్నారో, అట్టి తివిక్రమ (జాగ్రత్ స్వప్న సుషుప్తులు తనయొక్క త్రిపాదములు (మూడు అడుగులు) అయి ఉన్నట్టి స్వస్వరూప - సర్వ స్వరూప పరబ్రహ్మమునకు నమస్కారము.

పిప్పలాద మహర్షి కుమారుడగు పైప్పలాదుడు తనయొక్క శ్రద్ధతో కూడి తపస్సుచే బ్రహ్మదేవుని మెప్పించారు. సమస్తమునకు ‘‘ఆది’’, సనాతనుడు, సమస్త జీవులకు పరిపోషకుడు, ప్రజాపతి, సర్వులలో శ్రేష్ఠరూపుడు అగు బ్రహ్మ భగవానుడు ఒకానొక రోజు పైప్పలాదుని ముందు అనుగ్రహపూర్వకంగా ప్రత్యక్షమైనారు.

పైప్పలాదుడు : హే పితామహా! బ్రహ్మానందస్వరూపా! సమస్త జీవుల స్వరూప స్వభావములను సృష్టిస్తున్న మహా ప్రజ్ఞానంద స్వరూపా! నమో నమః। హే భగవన్! నేను మోక్షార్ధినై యున్నాను స్వామీ!

బ్రహ్మదేవుడు : బిడ్డా! పైప్పలాదా! నాకు చాలా సంతోషము. ఇతఃపూర్వంలాగానే ధ్యానము కొనసాగించి క్రమంగా బుద్ధిని సునిశితము, విస్తారము చేసుకొనెదవు గాక! అన్యమును ఉపశమింపజేసుకొనెదవు గాక! అనన్యుడగు పరమాత్మయందు మమేకత్వము, సునిశ్చలత్వము, అనునిత్యత్వము, స్వాభావికత్వము పొందెదవు గాక!

పైప్పలాదుడు : పరమకారుణ్య మూర్తివగు ఓ ప్రజాపతీ! తమ ఆజ్ఞానుసారం బుద్ధి నిర్మలత, నిశ్చలత కొరకై ధ్యానమునకు ఉపక్రమిస్తాను. అయితే, హే భగవన్! బ్రహ్మ విష్ణు రుద్రాణాం మధ్యే కోవా అధికతరో ధ్యేయః స్యాత్। ముక్తికొరకు సృష్టికర్త అగు బ్రహ్మ, పరిపోషణకర్త అగు విష్ణువు, లయకర్త అగు రుద్రులలో ఎవరు అధికతరంగా ధ్యేయముగా ( Most Fine Object for Chanting) ధ్యానింపతగిన వారు? అట్టి ఆ యొక్క అధికతర ధ్యేయము యొక్క తత్త్వము ఎట్టిది?

హే మహాత్మా! నాపట్ల సద్గురువులై, మోక్షమునకు మార్గదర్శకులై, నాకు ఆయా సంబంధిత తాత్త్విక విశేషములను బోధించవలసినదిగా మిమ్ములను ప్రార్థిస్తూ, శరణు వేడుచున్నాను. దయతో నా ధ్యానమునకు మార్గదర్శకులవండి.

బ్రహ్మ భగవానుడు (పితామహుడు) :

బిడ్డా! పైప్పలాదా! చెప్పుచున్నాను విను.

‘పరమేశ్వరుడు’ అగు రుద్రభగవానుని అనుగ్రహ రూపమగు ‘‘అఖండ బ్రహ్మతత్త్వము’’ - అనన్య సామాన్యము. అనేక పుణ్యకార్యములు చేసియున్నట్టి పుణ్యకర్మఫలంగానే సిద్ధించగలదు. ఈ సమస్తము స్వస్వరూపాత్మ బ్రహ్మముగా - నిస్సందేహముగాను, అనుక్షణికముగాను, స్వాభావికముగాను - స్వానుభవమవటమే రుద్రతత్త్వ జ్ఞానము. అది సమస్తము కంటే శ్రేష్ఠము.

• నేను, హరి, ఇంద్రుడు మొదలైన వారమంతా ఎవరికి అవయవములు (అంగముల) వంటివారమో,

• మేమంతా ఎవరి అంగములనుండి జనిస్తున్నామో,

• అయినా కూడా మోహవశంచేత మాయొక్క జననస్థానము అయినట్టి శివస్థానమును మేమే ఎరుగలేకుండానే ఉండిపోతున్నామో,

• ఎవరు దేవతలందరికీ కూడా ఆది స్థానమో, నియామక ప్రజ్ఞాస్థానమో,

అట్టి సర్వతత్త్వ స్వరూపుడు, సర్వాత్మకుడు అగు రుద్రభగవానుడే మాకు వరేణ్యుడు (స్తుతింపతగినవాడు), తండ్రి, సర్వముగా విస్తరించి ఉన్నట్టి ‘మహేశ్వరుడు’ కూడా।

అట్టి ‘పరమేశ్వరుడు’ అగు రుద్రభగవానుడు :-

• బ్రహ్మను సృష్టించి చతుర్వేదములను ప్రసాదించి ఉన్నారు. కనుక సృష్టికి సృష్టికర్తకు ‘అగ్ర్యమ్’ - మునుముందే ఉన్నవారు, దేవతలకే పితరుడు (తండ్రి). సమస్తమునకు ప్రభువై నియమించువారు.

• ప్రళయ (కల్పాంత) కాలములో సమస్తము హరించి తనయందు లయము చేసుకొనువారు. ఏకస్వరూపులై ఆనంద సాగరంలో విహారము చేయువారు. (భ్రస్యన్ దేవగణన్, త్రసన్ మునిగణన్, నస్యత్ ప్రపంచం లయన్, పశ్యన్ నిర్భయ ఏకయేవ విహరతి ఆనందసాంద్రో భవాన్।। - (శివానంద లహరి).

• మరల క్రీడగా, లీలగా, వినోదముగా సృష్టికాలంలో సమస్తమును నియమించువారు. సర్వశాస్తా। జగత్తులన్నిటినీ శాసించువారు. వసిష్ఠుడు. (The superlative). అట్టి రుద్రస్వామి మాకు సర్వదా ఆరాధ్యము.

• ఏ పరమేశ్వరుడైతే ‘శరభ’ అను ఘోరమైన, భీభత్సమగు వేషము ధరించి లోకాలను సంహరించు ఆవేశము గల నృశింహ విష్ణుని జయించి వశం చేసుకొన్నారో, మహాబలుడో,

• దేవతలు ఏ హరునికి పాదాభివందనములు సమర్పించి ‘‘ ఓ మహేశ్వరా! నృశింహ విష్ణువును ఏమీ చేయకండి. రక్షించి తిరిగి మాకు ప్రసాదించండి. ఆయనయే మాయొక్క బలము, వైభవము కదా!’’ - అని అర్థించగా చిరునవ్వుతో విష్ణుమూర్తిని ప్రసాదించారో...,

• ఏ స్వామి వీరభద్రుడుగా అయి, తన వాడి అయిన నఖములతో (గోళ్ళతో) దక్షయజ్ఞమును ధ్వంసము చేసారో,

• ఏ స్వామి కరి చర్మాంబరధారియో, వీరాధివీరుడో,

అట్టి ఏక - అఖండ - సర్వాత్మకుడగు పరమేశ్వరుడే మాచే సర్వసిద్ధికై ఉపాసించబడువారు. మాయొక్క సృష్టి స్థితి సామర్థ్యముల కొరకై సమస్తము ప్రసాదించగల రుద్రభగవానుని స్తుతిస్తున్నాము. శరణు వేడుచున్నాము.

✏︎ యో బ్రహ్మణః పంచమ వక్త్ర హంతా। ఎవరైతే సృష్టికర్తయగు బ్రహ్మదేవుని యొక్క (తన సృష్టిలోని స్త్రీని కామించిన కారణంగా) ఐదవ ముఖమును ఎడమ చేయి చిటికిన వ్రేలుతో ఖండించారో,

✏︎ యో౽పి స్ఫులింగేన లలాటజేన సర్వం జగత్ భస్మసాత్ వై కరోతి। ఎవరు ప్రళయకాలంలో లలాటము నుండి (మూడవ నేత్రము నుండి) జనించే జ్ఞానాగ్ని యొక్క స్ఫులింగము (నిప్పురవ్వ)చే ఈ అనేక బ్రహ్మలతో కూడిన ఈ దృశ్య జగత్తునంతా భస్మము చేసి వేయుచున్నారో,

✏︎ పునశ్చ సృష్ట్వా, పునరప్యరక్ష దేవగ్ం స్వతంత్రం ప్రకటీ కరోతి। తిరిగి సృష్టికాలంలో తన అమృతమయమగు దృక్కులతో ఈ సృష్టినంతా పునః పునః సృష్టిస్తూ ఇదంతా అత్యంత మధురముగా చేసివేస్తున్నారో, దేవాది దేవుడై ఈ సృష్టినంతా సర్వస్వతంత్రముగా ప్రకటిస్తూ సర్వదా రక్షిస్తూ ఉన్నారో,

తస్మై రుద్రాయ నమో అస్తు। అట్టి రుద్ర దేవాది దేవునికి ‘నమో నమః’। (స్వామి అనుగ్రహముచే) మాకు ‘‘(న)’’ బ్రహ్మముతో (మః) జీవైక్యము (జీవ బ్రహ్మైక్యము) సిద్ధించును గాక!

బిడ్డా! పైప్పలాదా! రుద్రోపాసనాపూర్వకంగా ఇంకా కూడా కొన్ని విశేషాలు చెప్పుకుందాము. విను.

☀︎ ఏ పరమేశ్వరుడైతే - (శివలింగమును కౌగిలించుకొని భక్తి పారవశ్యంగా శరణువేడిన మార్కండేయుని రక్షించటానికి) - తన ఎడమ పాదముతో ఘోరమైన స్వభావముగల ‘‘మృత్యు అధినేత, దిక్పాలకుడు’’ అగు యముని గుండెను తన్ని, భక్తుని రక్షించారో (వక్షస్తాడన మంతకస్య కఠిన ఆపస్మార సంమర్దనమ్। - శివానంద లహరి),

☀︎ దేవ దానవులు [ మృత్యువు (మార్పు)కు ఆవలిదైన ] అమృతత్వము యొక్క (అమృతము యొక్క) సిద్ధి కొరకై పాల సముద్రమును మధిస్తూ ఉండగా జనించిన హాలాహలమును (కాలకూట విషమును) లోక రక్షణార్ధమై త్రాగి కంఠనమున నిలిపి, ‘నీల కంఠుడు’ అను బిరుదు పొందారో,

☀︎ సర్వదా లోక రక్షక, లోక కళ్యాణ కారకులై ఉంటున్నారో, కాలఃకాలుడై కాలమునకు ఆవలిదగు ఆత్మతత్త్వామృతమును లోకస్థులు పొందటానికి మార్గదర్శకులగుచున్నారో,

అట్టి రుద్ర పరమాత్మకు నమో అస్తు। నమో నమః। నమస్కారము.

ఇంకా కూడా,

★ యో వామ పాదార్చిత విష్ణునేత్రః తస్మై దదౌ చక్రమతీవ హృష్టః। ఏ పరమశివుని ఆత్మానందపూర్వకమగు శివతాండవము దర్శిస్తూ ఉండగా పరవశుడై విష్ణువు - రుద్రుని ఎడమ పాదమును దర్శిస్తూ తనను తాను సమర్పించుకొని బ్రహ్మానందము సిద్ధించుకొన్నారో,

అది గమనించిన ఆ శివదేవుడు ఎంతగానో ఆనందించినవారై విష్ణువుకు చక్రాయుధము (విష్ణుచక్రము) ప్రసాదించారో...,

తస్మై రుద్రాయ నమో అస్తు। అట్టి రుద్రభగవంతునికి నమస్కారము.

★ దక్ష ప్రజాపతి నీరీశ్వర (ఈశ్వర తిరస్కారముతో కూడిన) దక్ష యజ్ఞము నిర్వర్తిస్తూ ఉండగా, దక్షప్రజాపతి కుమార్తె, రుద్రుని అర్థాంగి సతీదేవి ‘పుట్టినిల్లు ఆడపడుచు’ భావనతో యజ్ఞ ప్రాంగణము ప్రవేశించింది. ఆమెను - శివదూషణలతో అవమానించగా ఆ దేవి యోగాగ్నికి, దేహమును సమర్పించారు. అప్పుడు రుద్రభగవానుని స్వకీయ ‘అంశ’ అగు వీరభద్రుడు రుద్రశిఖ నుండి జనించి దక్షుని శిక్షిస్తూ ఉన్న సమయంలో విష్ణు భగవానుని పెద్దపాశముతో కట్టిపడేశారు. అట్టి ఆది దేవుడగు రుద్రునికి నమస్కారము.

★ ఏ స్వామి లీలగా త్రిపురాసుర త్రిపురములయొక్క తనయొక్క మూడవ నేత్రమునుండి జనించిన ‘అగ్ని’ యొక్క ఒక శిఖచే ఒక్కసారిగా దహించివేశారో (అంతరార్ధంగా - జాగ్రత్, స్వప్న సుషుప్తులను తన యొక్క తురీయ తాత్త్విక స్వరూపంతో కేవలసాక్షిత్వమునందు లయింపజేసివేస్తున్నారో), ఆ స్వామిని శరణు వేడుచున్నాము.

★ ఏ భగవానుడు తనయొక్క మూడవ కన్నుతో కాముని (మన్మధుని) క్షణంలో భస్మము చేసివేశారో, అట్టి రుద్రభగవానునికి నమో నమః।

★ ఏ దేవాది దేవుడు సూర్య-చంద్ర-అగ్నులను తనయొక్క త్రినేత్రములుగా కలిగియుండి, జడమాత్రమగు ఈ జగత్తంతా తేజోమయము చేసివేస్తున్నారో, అట్టి జగత్ప్రభువుకు నమస్కారము.

★ ఏ పరమ పురుషుడు సృష్టిలోని సమస్త జీవుల జీవన ప్రయోజనము కొరకై దేవతలందరిని ‘పశువులు’గా తీర్చిదిద్ది, తాను ‘పశుపతి’ అయి ఉన్నారో, - తస్మై రుద్రాయ నమో అస్తు।

★ మహావిష్ణువు మత్స్య కూర్మ వరాహ నారసింహ వామన ఇత్యాది అవతారముల ధారణచే మనో వికార - వికల్పములు పొందగా, ఏ భగవంతుడగు రుద్రుడు అట్టి మనస్సును తన స్వాధీనము చేసుకొని విష్ణు భగవానునికి స్వాంతనము ప్రసాదించు చున్నారో,

★ ఎవరు మన్మథుని యమింపజేసి, చూపు మాత్రంచేత భస్మము చేసివేశారో, - అట్టి రుద్రునికి నమస్కరిస్తున్నాము.

ఓ పైప్పలాదా! కాలకూట విషమును కంఠమునందు బంధించి ‘నీల కంఠుడు’ అని స్తుతించబడే మహేశ్వరుని ఆత్మానంద-దివ్య ఔన్నత్యమును పరిపరివిధములుగా స్తుతిస్తూ దేవతలు క్షమాపణలు వేడుకొంటూ ఉంటున్నారు.

ఆ పరమేశ్వరుడు - (ఆధి భౌతిక, అధి దైవిక, ఆధ్యాత్మికములనబడే - Physical, mental and spiritual) తాపత్రయముల నుండి (Trio - worries) జీవులపట్ల సంభవిస్తున్న నానావిధములైన దుఃఖముల నుండి - రక్షించువారు అయిఉన్నారు.
(‘‘నా రుద్రో రుద్రమర్చతి’’ మొదలైన) అద్వైతపూర్వకమైన అనేక స్తుతులచే, మంత్రములచే ప్రార్థించబడుచున్న రుద్ర భగవానుడే సర్వ దేహములలో ‘‘ఆత్మ (The absolute self of all selves)" - అయి విరాజిల్లుచున్నారు.

---

భగవంతుడు (సమస్తము తనయొక్క వెలుగుగా కలిగి ఉండువాడు), ఆద్యుడు (One who is there prior to all Beginings) అగు శంకరుడే సమస్త జీవులను రక్షించువారు. ఈ జీవుడు జీవించి ఉన్నప్పుడు ‘జీవనము’ ప్రసాదిస్తూ, దేహ పతనానంతరము కూడా ఈ జీవునికి ‘తోడు’గా ఉండటానికే ‘శ్మశానవాసి’ అగుచున్న త్యాగమూర్తి.

(శ్మశానము = ఈ జీవుడు అప్పటి వరకు ఉపయోగించిన భౌతికదేహమును కోల్పోవుచున్న తరుణము, దేహానంతరము పొందుచున్న స్థితి, గతులకు ప్రతీక).

♦︎ ‘‘ఈ పరమశివుని పాదపద్మములు ఎక్కడ స్థానము కలిగి ఉన్నాయి?’’ - అనేది తెలుసుకోవటానికై విష్ణువు ఆది వరాహమూర్తి అయి, ఏ పాదములు దర్శించి శరణాగతి పొందటానికి ఇంకా కూడా (అవి దొరకనందువల్ల) వెతుకుచూనే ఉన్నారో...,

♦︎ అవాక్-మానస గోచరమగు అట్టి శివతత్త్వమును స్తుతిస్తూ ఉండగా, విష్ణుమూర్తి సృష్టి పరిపోషణా సామర్ధ్యమును పొందుచున్నారో,

♦︎ వంగి నమస్కరిస్తు విష్ణుదేవునికి సమస్త సాయుధ సంపదలను, సామర్ధ్యములను ఏ రుద్రుడు ప్రేమపూర్వకమైన చూపుతో ప్రసాదిస్తున్నారో,

♦︎ యతో వాచో నివర్తంతే అస్రాప్య మనసా సహ। ఎవరియొక్క కేవలీ ఆనంత తత్త్వమును ఎంతో ప్రయత్నించి కూడా పొందలేక మనస్సు తన ఉపకరణము అగు ‘వాక్కు’ తో సహా వెనుతిరగవలసి వస్తోందో...,

ఆనందం బ్రహ్మణో విద్వాన్ న బిభేతి కదాచన। అట్టి ఆనందమయుడైనట్టి శివబ్రహ్మమును ఎరిగినవాడు, - ఇక దేనికి భయపడతాడు? దేనికీ భయపడడు.

ఆ రుద్ర భగవానుడు ఎక్కడో ఆకాశంలోనో, కైలాసంలోనో లేరు. మరి? జీవుల హృదయాంతరంగుడై...,

• అణువుకు కూడా అణువై, సూక్ష్మాతిసూక్ష్మ స్వరూపుడై, అణోరణీయాన్,

• మహాస్థూలమై, మహనీయమైయున్న సమస్త పదార్ధములకంటే మహనీయుడై, ఘనీభూతుడై,-మహతో మహీయాన్ -

సమస్త జీవుల ఆత్మస్వరూపుడై మౌన - ప్రశాంత - ఆనంద స్వరూపముగా వేంచేసి ఉన్నారు.

ఎవరి బుద్ధి అయితే ఉత్తమ కర్మలచే కర్మపరిధులను అధిగమించి, నిర్మలమై, దోషరహితమై, సునిశితమై, విస్తారమై ఉంటుందో, - అట్టివారు ఆ రుద్ర భగవానుని యొక్క ఉనికి - తేజో విభవములను తమ హృదయమునందే దర్శిస్తున్నారు.

ఆ సర్వేశ్వరుడగు రుద్రమూర్తి ఇంకా కూడా...,

⚙︎ వసిష్ఠుడు, వామదేవుడు, శ్రీశుకుడు, బ్రహ్మదేవుడు మొదలైన బ్రహ్మజ్ఞానులగు తత్త్వవేత్తలచే తమ హృదయమునందే భావించబడుచూ, అనుక్షణము ఉపాసించబడుచున్నారు.

⚙︎ సనకుడు, సనందనుడు, సనత్కుమారుడు, సనత్సుజాతుడు మొదలైన సనాతనులగు బ్రహ్మమానస పుత్రులు మొదలైనవారిచే సర్వదా ‘హే రుద్రభగవాన్!’ - అని హృదయాంతరంగుడుగా దర్శించబడుచున్నారు.

⚙︎ మహేశో। మహేశ్వరులై ఈ సమస్తముగా లీలా వినోదంగా సంప్రదర్శనమగుచున్నట్టి వారు.

⚙︎ భగవాన్। సమస్త దేహములలో వేంచేసి ఉండి, తమయొక్క ‘భావనా సౌందర్యము’తో సమస్తము సర్వదా వెలిగించుచున్నట్టి వారు. సర్వులకు అంతర్యామి।

⚙︎ ఆది దేవః। సమస్తమునకు మునుముందే చేతన (చైతన్య) స్వరూపులై సమస్తమును ప్రసాదించువారవటముచేత ‘ఆది దేవులు’.

⚙︎ సత్యో। సర్వులలో ‘నేను ఉన్నాను’ అను రూపంగా ‘సత్’ ‘యో’ (ఉండియే ఉన్నవారు) కాబట్టి సత్య (సత్యో) స్వరూపులు.

⚙︎ నిత్యో। కాలమునకు నియామకులై (కాలః కాలురై) భూత-వర్తమాన-భవిష్యత్ కాలములలో సచ్చిదానంద స్వరూపులు. నిత్యులు. భూత వర్తమాన భవిష్యత్తులలో సర్వదా యథాతథ స్వరూపులు.

⚙︎ సర్వసాక్షీ। దృశ్యమునకు ద్రష్టవలె, పఠణము చేయు కథకు పఠించువానివలె సమస్తమునకు సాక్షీ స్వరూపులై ఉన్నవారు.

⚙︎ మహేశో। సమస్తమునకు ఆ రుద్రభగవానుడే నియామకుడై, తానే తద్విధంగా విస్తరించి ఉండటముచేత ‘మహేశ్వరుడు’ అని స్తుతించబడుచున్నవారు.

⚙︎ నిత్యానందో। తన ఆనందము యొక్క ప్రదర్శనంగానే (స్వకీయ వినోదముగా) సమస్త లోకములను, జాగ్రత్ స్వప్న సుషుప్తులను సృజియించి, పాలించి, ఉపసంహారము నిర్వర్తిస్తున్నవారు. కనుక, ఈ సమస్త దృశ్య వ్యవహారము ఆ రుద్రదేవుని నిత్యానందమే! ఆయన నిత్యానందులు.

⚙︎ నిర్వికల్పో। సర్వకల్పనలు తనవై, వాటన్నిటికీ ఆవల నిర్వికల్పులై ఉన్నవారు.

⚙︎ నిరాఖ్యః। (ఆఖ్యః = పేరు)। నామ రూపాదులచే ఏమాత్రము కూడా పరిమితము కానివారు.

⚙︎ అచింత్య శక్తిః। చింతనకు విషయమే కానట్టి సర్వశక్తిమంతులు. సర్వశక్తి స్వరూపులు.

⚙︎ భగవాన్। సమస్తమును వెలుగించువారు (One who enlightens all else).

⚙︎ గిరీశః। హిమగిరిపై సంచరిస్తూ ఉన్న ఈశ్వర స్వరూపులు.

⚙︎ స్వ-అవిద్యయా కల్పిత మానభూమిః। తాము నిష్ప్రపంచ స్వరూపులు అయి ఉండి కూడా, - స్వకీయ అవిద్యచే కల్పితమైన సప్త భూమికలు, సమస్త ప్రపంచము కలవారు. తన కల్పనయందు తానే ప్రకాశించి, సంచారములు చేస్తూ, వినోదించువారు.

ఓ పైప్పలాదా! అట్టి రుద్రస్వామిని మేము ఎల్లప్పుడు సేవిస్తున్నాము.

ఓ సువ్రతా! నాయొక్క, విష్ణువు యొక్క ‘మాయ’ అత్యంతమోహము కలిగించగలిగినట్టిది. అట్టి దుస్తరమగు ఆ మాయ, - రుద్రభగవానుని పాదపద్మములు ఆశ్రయించువారికి ‘సం-తరా’ (తరించటానికి అత్యంత సులభము) అవుతోంది సుమా! అందుచేత జీవులంతా ఆ శివభగవానుని పాదములను శరణువేడి, మాయనుండి తరించెదరు గాక!

---

శ్రీ విష్ణుదేవుడు తన అంశలగు దేవతలచే ‘తన యోని’ అయినట్టి ‘జగత్ యోని’ని పాలిస్తున్నారు. ఆయన కాలఃకాలుడగు రుద్రుని అంశ అయి అఖిల జగత్తును రక్షిస్తున్నారు. వినాశం కాలతో యాతి। సమస్తము కాలముచేత జనించి, కాలముచేతనే వినాశనము పొందుచున్నది. రుద్రభగవానుడో? కాలః కాలుడు। కాలమునకే కాలము అయినవాడు. కాలమును నియమిస్తున్నట్టివారు.

అట్టి రుద్రభగవానుడు ‘అనన్యుడు’. ఈ సమస్తము ఆయనకు అనన్యము (ఏమాత్రము వేరు కానిది) అయి ఉన్నది.

స్వప్నదృశ్యమంతా మెలకువరాగానే ఏమౌతోంది? స్వప్న ద్రష్టలో మౌనంగా లయమౌతుంది కదా! రుద్రభగవానునికి (లేక) ఆత్మకు అన్యముగా కనిపించేదంతా ‘స్వప్న దృశ్యము’ లాగానే మృషము. (అసత్యము, కల్పితమాత్రము, అబద్ధము, అశక్యము, (which is impossible to exist at all), అవిషయము) అయిఉన్నట్టిది. రుద్రభగవానుని కల్పనయగు ఇదంతా రుద్రునియందే లయిస్తోంది.

ఓం తస్మై మహాగ్రాసాయ, మహాదేవాయ శూలినే, మహేశ్వరాయ మృడాయ, తస్మై రుద్రాయ నమో అస్తు।। సమస్తమును గ్రహించి తనయందు లయింపజేయు లయకారుడు, దేవతలకే దేవత అగుటచే మహాదేవుడు, త్రి-గుణాత్మక, త్రి-లోక, త్రి-అవస్థల సంజ్ఞగా చేతియందు శూలము ధరించినట్టి త్రిశూలి, సమస్త జీవులుగా విస్తరించిన వారగుటచే మహేశ్వరులు, మృడుడు (మృగచర్మధారుడు). (ఆది భిక్షువు) - అగు రుద్రభగవానునికి నమస్కారము.

శ్లో।। ఏకో విష్ణుః మహత్ భూతం పృథక్ భూతాని అనేకశః,
త్రీన్ లోకాన్ వ్యాప్య భూతాత్మా భుంక్తే విశ్వభుక్, అవ్యయః।।

శ్రీవిష్ణువు సర్వదా ఏక స్వరూపుడై అందరిలో వేంచేసి ఉన్నవారు. పంచభూతముల ఏకస్వరూపుడవటంచేత ‘మహత్‌భూతుడు’. (పంచభూతములు తనయొక్క మహత్ స్వరూపముగా కలవారు).

అట్టి ఏక-అఖండ స్వరూపుడగు విష్ణువు (ఏకమే అయి ఉండి కూడా) - (ఒకే బంగారము, అనేక అభరణములవలె) - అనేక జీవులుగా రూపములను దాల్చుచున్నారు. ఆయన మూడు లోకములలో అనేక అసంఖ్యాక రూపములు ధరించి సమస్తమును ఆస్వాదిస్తున్నారు.

అట్టి విష్ణుభగవానునికి హోమ ద్రవ్యములు సమర్పిస్తూ యజ్ఞక్రియలు (హోమము) నిర్వర్తిస్తూ ఉన్నాము.

చతుర్భిశ్చ - మనో బుద్ధి చిత్త అహంకార పూర్వకంగాను,

చతుర్భిశ్చ - దృశ్య - జీవాత్మ - ఈశ్వర - కేవలాత్మకంగాను,

ద్వాభ్యాం - జీవాత్మ - పరమాత్మపూర్వకంగాను,

పంచభిరేవ చ - ‘‘ప్రాణ - అపాన - వ్యాన - ఉదాన - సమాన’’ - పంచ ప్రాణాత్మికంగాను, పంచభూతాత్మికంగాను,

పునః ద్వాభ్యాం - మరల ఇహ-పర పూర్వకంగాను (Worldly side of 'what I am' and the original side of 'what I am').

హోమము చేస్తూ ఉండగా మాకు విష్ణు భగవానుడు ప్రసన్నుడు అగు గాక! ‘‘వషట్కము’’ (అగ్నియందు వేల్వబడిన హవిస్సు) స్వీకరించి మమ్ములను ఆత్మజ్ఞాన తేజో సంపన్నులుగా తీర్చిదిద్దును గాక!

బ్రహ్మ కర్మ సమాధి - క్రియాక్రమములు

బ్రహ్మార్పణం = అర్పించటము, త్యాగము చేయటము, సమర్పించటము, హోమము చేస్తున్నవాడు బ్రహ్మమే।

బ్రహ్మ హవిః = అగ్నిహోత్రమునందు వేల్చుటకు ఉపయోగించే నేయి, ఇవురుబెట్టిన అన్నము మొదలైనవి బ్రహ్మమే।

బ్రహ్మాగ్నౌ = ఏ అగ్నికి ఆహూతులు సమర్పిస్తున్నామో అట్టి అగ్ని కూడా బ్రహ్మమే।

బ్రహ్మణాహుతమ్ = వేల్చబడినవి, సమర్పించబడినవి బ్రహ్మమే।

బ్రహ్మకర్మ సమాధినా = బ్రహ్మము, బ్రహ్మజ్ఞానము, ఉద్దేశించి చేసే సమస్తకర్మలు ‘సమాధి’ అభ్యాసమే।

‘సమస్తము బ్రహ్మమే’ అను దృష్టి, దర్శనములే ‘‘బ్రహ్మకర్మ సమాధి’’

బ్రహ్మైవ తేన గంతవ్యమ్ = బ్రహ్మకర్మ, బ్రహ్మోపాసన, బ్రహ్మయజ్ఞము మొదలైన వాటిచే పొందవలసినది ఏది? ‘‘నేనే బ్రహ్మమును’’ - అను స్థానమే.

ఓ మహామునీ! పైప్పలాదా!

ఈ జీవులందరూ ‘బాణము’ వంటి వారై ఉండగా, వారి శరీరములలో హరి నిత్యము స్వయముగా శరభోపాసకులై (శివోపాసకులై) వేంచేసి ఉన్నారు.

• శరభుడు అగు శివుడు సాక్షాత్ స్వయముగా బ్రహ్మమే అయి ఉన్నారు.
• అట్టి శరభుడే (శివుడే) సాక్షాత్ మోక్ష ప్రదాత! సద్యోముక్తి ప్రదాత.

ఓ పైప్పలాదా! ఎవరియొక్క ‘మాయ’చేత దేవతలంతటివారు కూడా ఈ కల్పిత దృశ్యముపట్ల మోహితులు అగుచు, మమత - అహంకారములను పొందుచూ ఉంటున్నారో.., తస్య మాహాత్మ్య లేశాంశమ్ అపి వక్తుం న శక్యతే। - అట్టి పరమేశ్వరుని మహత్మ్యము యొక్క ఒక కించిత్ విభాగము (లేశాంశము కూడా) మాకు వర్ణించటానికి అలవి కానిది సుమా!

☀︎ ఇహాత్ - ఈ జీవునికి చెందిన ఇహ ప్రకృతిలోని వ్యష్టి రూపము.

☀︎ పరాత్ - ఈ జీవునికి సంబంధించి ఇహము (దృశ్యములో కనిపించే అనుభవి - అనుభవము)నకు ఆధారమై, ఆవల ఏర్పడి ఉంటున్న పరస్వరూపము. పరమ్ (ఆవలి స్వస్వరూపము).

☀︎ పరాత్ పరమ్ - - సమస్త అనుభవములకు, దేహ-దేహాంతరములకు ఆవలిది.
- సమస్తమునకు ‘సాక్షి’ స్వరూపము.
- సమస్తమునకు ప్రేరణ స్థానము.
- పరమునకే పరమగు ఆదిస్వరూపము.

☀︎ పరాత్ పరతరమ్ బ్రహ్మా। - ‘‘అందరిలోని నేనైన నేనే - నేను’’ అయి, సమస్తమునకు వేరైనది కూడా అయినట్టిది. నాటకంలో పాత్రలన్నీ రచయిత సంకల్పమే అయినట్లు, పరాత్‌పరతరము (Next to positive Degree. Comparative Degree) - బ్రహ్మదేవుని ప్రదర్శనమే! (All this is the own manifestation of the superlative i.e., "BRAHMANI" )

☀︎ యత్ పరాత్ పరతో హరిః। - పరమునకే పరమైన వారు (ఈ జీవునికి చెందిన అనేక ఉపాధులు నావైన ‘నేను’ ) - ‘హరి’ స్వరూపము.

☀︎ తత్ పరాత్ పరతో అధీశః - అట్టి (1) పరాత్ (2) పరాత్ పరము (3) పరాత్ పరతరములకు ఆవలివాడు - శివుడు ఒక్కడే! ఆయనకు ఆవల మరింకేమీ లేదు. అందుచేత ‘పరాత్ పర తమము’ (The finest of the finest of what everybody of us is) - అని శివభగవానుడు స్తుతించబడుచున్నారు.

---

ఓ పైప్పలాదా! అట్టి శివతత్త్వము గురించి ఇంకా కొన్ని విశేషాలు చెప్పుకుందాము. వినండి.

ఏక ఏవ శివో। అనేకముగా కనిపిస్తున్న ఈ జగద్దృశ్యము - ఏకమగు శివస్వరూపమే! (ఒకచోట అనేక బంగారపు ఆభరణములు ఉన్నప్పటికీ - బంగారము ఏకమే అయి ఉన్నది కదా!).

నిత్యః। కాలమునకు ఆవలివారు అవటంచేత ఆ శివుడు [ (లేక) మనందరిలోని ఆ శివతత్త్వము ] త్రికాలాబాధ్యము. భూత-వర్తమాన భవిష్యత్తులలో యథాతథము. (కాలః కాల ప్రసన్నానాం కాలః కిన్ను కరిష్యతి?)

అట్టి శివునికి అన్యమైనదంటూ (‘‘జీవుడు - మనో బుద్ధి చిత్త అహంకారములు, - లోకపాలకులు - లోకములు - జ్ఞానులు - అజ్ఞానులు’’ - మొదలైనదంతా) ఎక్కడా ఏదీ లేదు.

అనేకంగా కనిపిస్తూ కూడా శివతత్త్వము ఎరిగిన వానికి ఇదంతా కూడా - ఏకమగు ‘శివానంద లహరి’గా స్వానుభవమౌతోంది.

తతో అన్యత్ సకలం మృషా। (శివాత్ పరతరం న అన్యత్ కించిత్ అస్తి।)। శివునికి వేరై ఎక్కడా ఏదీ కించిత్ కూడా లేనే లేదు.

శివునికి, శివతత్త్వమునకు, శివాత్మతత్త్వమునకు, శివసంకల్పమునకు అన్యముగా (వేరుగా) ఏదైనా కనిపిస్తూ ఉంటే, - అదంతా మృష (భ్రమ, స్వకీయ మనో కల్పన) మాత్రమే! శివుడే ఆత్మ। శివుడే అఖండము। శివుడే నేను। శివో-హమ్।

అందుచేత ఓ పైప్పలాదా! ఓ సమస్త ప్రియ ఆత్మతత్త్వాధ్యయనులారా!

శ్లో।। తస్మాత్ సర్వాన్ పరిత్యజ్వ ధ్యేయాన్ విష్ణ్వాదికాన్ సురాన్,
శివ ఏవ సదా ధ్యేయః సర్వ సంసార మోచకః।।

సమస్త సంసార దోషములు తొలగటానికై అన్య దేవతోపాసనను (విష్ణువు వేరు-నేను వేరు, తదితర దేవతలు వేరు. నేను వేరు- మొదలైన అన్యధ్యానములను) పరిత్యజించివేసి, ఏకము, అఖండము, స్వస్వరూపమునకు అభిన్నము, సమస్త జీవుల స్వాభావిక, సహజ రూపములకు అనన్యము, నిత్యము - అగు శివతత్త్వమునే - ‘‘తత్ శివో త్వమేవ। శివో-హమ్। సర్వమిదం శివమ్।’’ - అనురూపమగు అనునిత్యోపాసనగా అనుష్ఠించెదరు గాక!

తస్మై మహాగ్రాసాయ, మహేశ్వరాయ నమో నమః।।

అట్టి సర్వమును తనయందు హరించు లయకారుడు, సమస్తము ఆకర్షించి గ్రహించివేయు మహాగ్రాసుడు, (బంగారు ఆభరణములన్నిటికీ బంగారమువలె) సర్వము తనకు అనన్యమైనవాడు - అగు శివభగవానుని, మహేశ్వరునికి నమస్కరిస్తున్నాము.

నియమము

శాస్త్ర నిష్ఠ నియమములు : పైప్పలాద మహాశాస్త్రం న దేయం యస్య కస్యచిత్।। ఈ ‘‘పైప్పలాదము’’ అనబడే మహాశాస్త్రమును అర్హత లేని వారికి, (అనర్హునికి) బోధించకూడదు - అనునది ఆర్యుల / విజ్ఞుల నియమము.

♦︎ ఈ జగద్దృశ్యమునకు ఆధారమైయున్న దివ్యమగు దైవీ ప్రజ్ఞను అంగీకరించక, ‘నాస్తికుడు’గా ఉన్నవానికి, నాస్తికాచారములు ఆశ్రయించువానికి,

♦︎ ఇతరులు తనకు చేసిన ఉపకారములను మరచి, తాను ఇతరులకొరకై చేయు ఉపకారములు మాత్రమే సంభాషించు కృతఘ్నునికి,

♦︎ ఇతరులకు కష్టము కలుగజేయు దుష్టవృత్తులు విడువని వానికి,

♦︎ ఇతరులకు అకారణముగా హానిచేయు స్వభావము ప్రదర్శించు దురాత్ములకు,

♦︎ తమ గొప్పతనము అధికముగాచేసి సంభాషించు స్వభావము గల దాంభికునిని,

♦︎ క్రూరమైన ఘాతుకములు చేయు స్వభావము గల నృశంసులకు,

♦︎ అసూయ, మూర్ఖత్వము, మోహము, మౌఢ్యత్వములతో కూడిన అభ్యాసము ఆశ్రయించు శఠునికి,

♦︎ అసత్యము సంభాషించటానికి గాని, ఆశ్రయించటానికి గాని వెనుకాడని అనృతభాషిణులకు,

ఈ ఉపనిషత్ శాస్త్ర రహస్యములు బోధించటము సముచితము కాదు.

ఓ ద్విజోత్తమా! రహస్యములలోకెల్ల రహస్యమగు ఈ విద్యను

• చక్కటి వృత్తులు (నడతలు) కలవానికి,
• భక్తి ప్రపత్తులు కలవానికి,
• ఉత్తమ వ్రతములు నిర్వర్తించువానికి,
• ఉత్తమ శీలత్వము, ప్రవర్తన కలవానికి,
• గురుభక్తి కలవానికి,
• బాహ్య ఇంద్రియ నిగ్రహము గల దాంతునికి,
• శాంత స్వభావునికి,
• మనసా వాచా కర్మణా ఏకభావన, ఋజుత్వము గల చిత్తము గలవానికి,
• శివభక్తుడై ఉన్నవానికి,
• బ్రహ్మతత్త్వ అభ్యాసముతో కూడిన బ్రహ్మకర్మ నిష్ఠునికి,
• కృతజ్ఞత కలిగి ఉండువానికి

(ఈ పైప్పలాద విద్యను) అర్హతానుకూలంగా తప్పక బోధించబడు గాక!

ఫలశ్రుతి

ఎవ్వరైతే ఈ ‘‘పైప్పలాద దర్శన విద్య’’ అనబడే శరభోపనిషత్ విషయములను అధ్యయనము చేస్తారో,

ఎవరు ఇందలి విశేష విద్యను అర్హులగు వారికి విశదీకరిస్తారో, బోధిస్తారో, ప్రవచిస్తారో, -

అట్టి ద్విజుడు జన్మ - మరణ చక్రమునుండి ‘విముక్తుడు’ అగుచున్నాడు.

ఈ శివతత్త్వ విద్యను ఎరిగినవాడు ‘గర్భవాసము’ అనే దౌర్భాగ్య (బాధాకర) స్థితులనుండి విముక్తుడగుచున్నాడు.

యో జానీ తే అమృతత్వం భవతి। ఇందలి తాత్త్వికార్థమును బుద్ధితో అధ్యయనము చేసి ఎరిగినవాడు - జన్మ జన్మాంతర సందర్భములకు అప్రమేయ సాక్షిత్వము (Mere witness while being unconcerned with comings and goings of physical bodies) పొందుచున్నాడు. ‘‘అమృతత్వము’’ సిద్ధించుకోగలడు.

ఈ శరభోపనిషత్‌లోని రుద్రతత్త్వము (లేక) శివతత్త్వ జ్ఞానము ఆశ్రయించినవాడు -

ఇతః పూర్వము నిర్వర్తించియున్న పాపదోషముల నుండి పునీతుడు కాగలడు.
⚛︎ సురాపానము (మత్తు ద్రవ్యము) సేవించిన దోషమునుండి,
⚛︎ బంగారము దొంగిలించిన దోషమునుండి,
⚛︎ బ్రహ్మహత్యా దోషము నుండి,
⚛︎ గురుతల్పగమన దోషమునుండి,
⚛︎ పంచమహాపాతకముల నుండి పునీతుడు కాగలడు.

⚝ నాలుగు వేదములు సేవించిన పుణ్యఫలము పొందగలడు.
⚝ సర్వదేవతలను ధ్యానించిన ఫలము సిద్ధించుకోగలడు.
⚝ సమస్తపాతక, ఉపపాతక దోషములనుండి పునీతుడు కాగలడు.
⚝ అవిముక్తము (కాశీ క్షేత్రము) దర్శించి సేవించిన ప్రయోజనములు పొందుచున్నాడు.

అట్టివాడు సర్వదా శివభగవానునికి ప్రియము కాగలడు.

ఇక్కడే శివసాయుజ్యమును పొందగలడు.

అట్టివానికి జన్మ-కర్మల పునరావృత్తి దోషములు ఉండవు.

ఈ ఉపనిషత్ అధ్యయనము చేయువాడు శివతత్త్వ జ్ఞానము, బ్రహ్మజ్ఞానము పొందినవాడై, బ్రహ్మమే తానై ప్రకాశించుచున్నాడు.

ఈ విధంగా బ్రహ్మదేవులవారు పైప్పలాద మహర్షికి పునరావృత్తి దోషము లేనట్టి ‘‘సో౽హం బ్రహ్మ’’ (లేక) ‘‘శివో౽హమ్’’ సిద్ధిని బోధించారు.

ఇతి శరభోపనిషత్
ఓం శాంతిః। శాంతిః। శాంతిః।

---

Sarabha Upanishad
Languages: Telugu and Sanskrit
Script: TELUGU
Sourcing from Upanishad Udyȃnavanam - Volume 5
Translation and Commentary by Yeleswarapu Hanuma Rama Krishna
NOTE: Changes and Corrections to the Contents of the Original Book are highlighted in Red
REQUEST for COMMENTS to IMPROVE QUALITY of the CONTENTS: yhrkworks@gmail.com