CAUTION: This HTML Page is Under Construction. This content needs further Formatting and Refinement.

Page:214

VII. విపశ్చిత్ ఉపాఖ్యానం - పరిచయం

1. జ్ఞాని లక్షణములు

శ్రీరాముడు : మహాత్మా ! ఈ భూమిపై "ఆద్యంతరహితం, పరతత్త్వసారం” అయినట్టి బ్రహ్మవస్తువును ఎఱిగి, గుర్తించి ఆస్వాదిస్తూ ఉండే మహనీయులు కొందరు జీవన్ముక్తులై ఉన్నారు కదా! వారు ఏ ఏ లక్షణములు, స్వభావము, ఆచరణ కలిగివుండి జీవితము గడుపుచూ ఉంటారో… ఆ విశేషాలు చెప్పండి. ఈ సంసార మహారణ్యంలో వారు ఆత్మ సుఖమును ప్రసాదించగల గంధపు వృక్షము వంటివారు కదా! వారెక్కడెక్కడ ఉంటారో, ఎట్లా గుర్తించాలో తెలియజేయ ప్రార్థన.

శ్రీ వసిష్ఠ మహర్షి : అవిచ్ఛిన్నమగు ఆత్మానుభూతితో సంచరించే మహనీయులు ఈ భూమిపై ఉన్నారు. అట్టి జీవన్ముక్తులకు శిలలు కూడా స్నేహితులే! వృక్షములు కూడా బంధువులే! జంతువులు కూడా స్వజనులే! వారు సర్వజీవులందును సమదృష్టి కలిగి ఉంటారు. ఇక వారి సర్వమానవ సమదర్శనము గురించి వేరే చెప్పేదేమున్నది? ఇంకా…

అనేకమంది జనులు సమావేశమై రణగొణ ధ్వనులు చేస్తున్న ప్రదేశం వారికి ప్రశాంత - శూన్య ప్రదేశంగా ఉంటుంది. ఆపదలు కూడా వారికి సంపదలుగానే కనిపిస్తాయి. దుఃఖం కూడా మహా సుఖంగానే ఉంటుంది. అనేక వ్యవహారముల మధ్య ప్రాప్తించే అసమాధి వారికి సమాధితో సమానంగానే ఉంటుంది. వారు వ్యవహారములలో మౌనం దర్శించగలరు. అనేక కర్మలు నిర్వర్తిస్తూ అకర్మిష్ఠులై ఉండగలుగుచున్నారు.

వారికి ఈ జాగ్రత్తు కూడా సుషుప్తితో సమానంగానే అనిపిస్తుంది. సుషుప్తితో పోల్చతగిన నిర్వికల్ప స్వరూపమగు ఆత్మను సదా ఆశ్రయించి, ఆస్వాదిస్తూ ఉంటారు కదా! వారు జీవించి ఉన్నప్పటికీ శరీర భావరహితులై మృతుని మాదిరిగానే ఉంటారు. “ఈ శరీరము నేను కాదు, నాది కాదు. ఈ శరీరము నాకు సంబంధించినది కాదు. నేను దేహమునకు సంబంధించిన వాడను కాను” …అని గ్రహించి, అట్టి అనుభవంతో ఉంటారు.

అన్ని ఆచారములు ఆచరిస్తూ కూడా ఏదీ నిర్వర్తించనివారుగా ఉంటారు. “ఇవన్నీ దేహమనో-బుద్ధి సంబంధిత ధర్మములు మాత్రమే! ఆత్మ స్వరూపుడనగు నా ధర్మములు కావు” అని అవగాహన కలిగి ఉంటారు. విషయముల పట్ల విషయదృష్టి కాకుండా ఆత్మ సంబంధమైన దృష్టి కలిగి ఉంటారు. వారికి బంధువుల పట్ల బంధు బుద్ధిచే కాక, ఆత్మబుద్ధిచే వాత్సల్యం ఉప్పొంగుతూ ఉంటుంది. వారిది అలౌకిక బుద్ధి కాబట్టి వారు స్నేహరహితులు కూడా! వారికి రెండవ వస్తువే కనిపించదు కాబట్టి నిర్దయులు. కానీ తదితర శరీరములను తమ శరీరము వలె సుఖ-దుఃఖాలను వీక్షిస్తారు కాబట్టి అత్యంత దయామయులు కూడా!

Page:215

వారి ఆచరణ సర్వులు సంతోషించేట్లుగా ఉంటుంది. కానీ… లౌకికాచారాల దృష్ట్యా చూస్తే “సర్వ ఆచారాలు బహిష్కరించారా?” అని అనిపిస్తుంది కూడా! వారికి "శోకం - భయం - ఆయాసం - ఆశ” అనేవి కలుగటానికి ఎక్కడా తగిన కారణమేదీ అగుపించదు. కానీ అజ్ఞానుల దుఃఖం చూచినప్పుడు “ఇది తొలగేది ఎట్లా” అనునది వారికి దుఃఖకారణం అవుతుంది.

వారికి ఈ లోకం చూస్తే భీతి ఉండదు. ఈ లోకానికి వారి వలన భీతి కలుగదు. వారు ఈ ప్రాపంచిక విశేషముల పట్ల రసికులవలె అగుపించినప్పటికీ… ఆంతరంగమున పరమ వైరాగ్యము

పొంది ఉంటారు.

నాభినందతి సంప్రాప్తం, న అప్రాప్తమ్ అభివాంఛతి |

అస్తే అనుభూయమానే అర్ధ, నచ హర్ష-విషాదయోః ||

జీవన్ముక్తుడు ప్రాప్తించినదాని గురించి సంతోషించడు. అది కాలంచే వచ్చి పోయేదేనని బాగా తెలుసు. ప్రాప్తించని వాటి గురించి అఱ్ఱులు చాచడు. వాటిలోని దోష-మోహాలు ఉండకుండా పోవని గమనించియే ఉంటాడు.

సర్వదా ప్రాప్తించియే ఉన్న ఆత్మకు వేరుగా ఉండవలసినది, పొందవలసినది అతనికి క్రొత్తగా ఏమీ ఉండదు. హర్షము-విషాదము కలిగించగలిగే ఆయా వస్తువులు సంఘటనలు వచ్చి పోతున్నప్పుడు అతడు హర్ష-విషాదములు పొందడు. దుఃఖితులతో దుఃఖ ప్రసంగం, సుఖితులతో సుఖ ప్రసంగం చేస్తున్నప్పటికీ అతని హృదయం సర్వ అవస్థలను సమంగా దర్శిస్తూనే అతీతమై, అస్పృశ్యమై, ప్రశాంతమై ఉంటుంది.

అతనికి పుణ్యకర్మలు తప్ప మరింకే కర్మలు రుచించవు. శాస్త్ర నిషిద్ధ కర్మలుగాని, పరులను వేధించే కర్మలు గాని నిర్వర్తించకపోవటం ఆతనికి స్వభావసిద్ధమై ఉంటుంది. ఆతనికి దేనిపట్ల కూడా ఆసక్తిగాని, విరక్తి గాని ఉండదు. ధనాదుల కొరకై యాచించడు. అతని యాచన ఇతరుల క్షేమము కొరకు మాత్రమే!

రాగము కలిగి కనిపిస్తూనే వీతరాగుడై ఉంటాడు. లోక వ్యవహారం కొఱకై దుఃఖ సంఘటనల పట్ల దుఃఖము, సుఖ సంఘటనల పట్ల సుఖము ప్రదర్శిస్తూ కూడా ఆయా సుఖదుఃఖాదులచే తాను స్పృశించబడకయే ఉంటాడు. ఈ సంసార నాట్యమండలిలో నటునివలె నవరసములచే స్పృశించబడకయే నవరసములు ప్రదర్శిస్తూ ఉంటాడు.

ఆతనికి తన యొక్క తదితరుల యొక్క ధనాదులందు గాని, దారాపుత్రాదులందుగాని “ఇవి క్షణికములే కదా” … అని గ్రహించి ఉండుటచే వాటివాటి పట్ల స్నేహము - ఆసక్తి లేకయే … సందర్భోచితంగా విధులు మాత్రం నిర్వర్తిస్తూ ఉంటాడు. అంతరాంతరంలో స్నేహబంధం లేనప్పటికీ ప్రపంచము పట్ల ఘనీభూతమైన స్నేహంచే ఆర్ద్రత - వాత్సల్యము - ప్రేమ మొదలైన వృత్తులను స్వభావసిద్ధంగా ప్రదర్శించుచు యథాతథంగా ఉంటాడు.

p

Page:216

మూఢులగు జనులు "ఈ దేహమే నేను” అని తలచుచు అట్టి దేహాత్మబుద్ధిచే కామము - - తాపము పొందుతూ, వాటిని శాంతింపజేయటానికి అత్యాశతో అనేక విషయ పరంపరలయందు లీనమై కాలయాపన చేస్తున్నారు. విషయములను పొందుచున్నప్పుడు కూడా ఏదో పైపై స్పృశించు చున్నారేగాని, వారు పూర్ణానుభవులు అగుటలేదు సుమా! అనాసక్తి చేతనే విషయానుభవం వాస్తవానికి సాధ్యం. ఆసక్తి ఉన్నచోట విశ్రాంతి ఎక్కడిది?

శ్రీరాముడు : స్వామీ! జ్ఞాని రాగాదులను ప్రకటిస్తాడు గాని, కలిగి ఉండడని మీరు చెప్పే గుర్తులు తప్పక అనుసరణీయములే! అయితే అజ్ఞాని కూడా దంభముగా మీరు చెప్పిన విశేషములు ప్రదర్శిస్తూ ఉండవచ్చు కదా! ఎవరు జ్ఞానియో, ఎవరు దంభముతో కూడి ఆయా గుణములు ప్రదర్శిస్తూ… వాస్తవానికి అజ్ఞానియో మేము వారిని గుర్తించటమెట్లా? ఈ లోకంలో కొందరు గుఱ్ఱములవలె బ్రహ్మచర్యము ఆచరిస్తూ కపట హృదయులై జ్ఞానులవలె నటించేవారు ఉంటారేమో కదా! ఖ్యాతి కొరకై ఉత్తమ గుణములు దాంభికంగా ప్రదర్శించేవారు ఉండవచ్చాయె! మరి మేము జ్ఞానిని గుర్తించటం, ఆశ్రయించటం ఎట్లాగో చెప్పండి.

శ్రీ వసిష్ఠ మహర్షి : సత్యమో, అసత్యమో… పైన చెప్పిన లక్షణాలతో కూడిన వ్యక్తిత్వము శ్రేష్ఠమైనది. అవి ఎవరికి వారే అలవరచుకునే ప్రయత్నంలో ఉండటం ఉచితం కదా! వేదవేత్తలగు తత్త్వజ్ఞులకు అట్టి లక్షణాలు స్వభావసిద్ధంగానే ఒనగూడుతూ ఉంటాయి. వారికి దంభము - హఠములతో ప్రదర్శించవలసిన పని లేదు.

అయితే, రామచంద్రా! ప్రపంచంలో మరెవరిలోనో వాటిని వెతకటం అటుంచి, ముందుగా ఎవరికి వారే అవి తమ కొరకై తాము అభ్యసించటం ముఖ్యమని గ్రహించాలి సుమా!

ఇంకా జ్ఞానుల గురించి చెప్పుతాను విను. జ్ఞానికి దేనిపట్లా రాగముకాని, ద్వేషముగాని ఉండదు. వారికి ఆయా క్రియా ఫలములందు ఆసక్తి ఉండదు. కాని, వారి విధి నిర్వహణలో రాగము లోపించదు. వారికి ఈ అజ్ఞానుల ఆశ - నిరాశ - దురాశలు హాస్యపూరితంగా ఉన్నప్పటికీ, మరొకవైపు వారి వారి దీనస్థితులపట్ల కరుణ కలిగి ఉంటారు. వారు ఈ దృశ్యమంతా “చిత్తము” అనే అద్దంలో ప్రతిబింబించే దృశ్యలాగానూ, రాత్రి కలలో చేతులతో స్పృశించిన బంగారు పాత్రలులాగాను అసత్తుగా వీక్షిస్తూ ఉంటారు.

జంతువులు దూరంగా ఉన్న చందనపు వృక్షాన్ని గుర్తిస్తాయా? లేదు కదా! అట్లాగే జ్ఞానుల అంతఃకరణంలోని శీతలత్వాన్ని అజ్ఞాని గమనించలేడు, గుర్తించలేడు. పాము అడుగుజాడలు పామే గుర్తిస్తుంది చూశావా? అట్లాగే “జ్ఞేయము” ను ఎఱిగినట్టి పవిత్ర హృదయులగు జ్ఞానులు మాత్రమే జ్ఞానులను గుర్తించగలుగుతారు. ఎందుకంటే సర్వోత్తములగు జ్ఞానులు తమ ఉత్తమ గుణాలను దాచి ఉంచుతారు తప్పితే… ప్రచారం చేసుకోరు. గ్రామాలు గ్రామాలనే కొనగలిగే చింతామణి కలవాడు దానిని రహదారిలో అందరి ముందూ ప్రదర్శిస్తాడా? ఇది కూడా అట్టిదే? తత్త్వజ్ఞులు తమ ఉత్తమ గుణములను తమయందలి గుణదోషములను తొలగించుకోవటానికే

Page:217

ఉద్దేశిస్తారు గాని… పది మంది చెప్పుకోవటానికి కాదు! ఎందుకంటే ఆత్మజ్ఞులకు ఖ్యాతిపై రాగము ఉండదు. వారు వాసనాశూన్యులై, ద్వైతవర్జితులై ఉంటారు కదా!

జ్ఞానులగు మహాత్ములకు ఏకాంతం సుఖంగా ఉంటుంది. ప్రతిష్ఠ, పూజాదుల పట్ల అభావ నయే ఉంటుంది “ఇవన్నీ నా ఆధ్యాత్మిక యానంలో ప్రతిష్ఠంభనకు దారితీయవచ్చునేమో కదా” అనే శంకయే వారికుంటుంది. దారిద్ర్యం, తదితరుల వలన కలిగే అవమానం మొదలైనవి వారికి సుఖకరాలుగా తోస్తాయి. ఎందుకంటే ఆత్మానుభవ సుఖానికి పూజాగౌరవాలు విక్షేపం కలుగజేసేవి గాను, దారిద్య్ర, అవమానాదులు ఆత్మానుభవ సుఖానికి దోహదం చేసేవిగాను ఉంటాయి కదా!

ఇక ఆత్మజ్ఞుడు తన ఆత్మానుభవ సుఖము ఎట్టిదో అది ఇతరులకు చూపగలిగేది కాదు. “అది ఇట్టిది” అని అతడే నిర్వచించలేడు. ఆతడు "ఈ ప్రాపంచిక విషయములు ఆశకు, దుఃఖానికి అర్హమైనవి కావు” …అని మాత్రం తదితర జనులకు గుర్తు చేయగలడు.

గుణం మమ ఇమం జానాతు జనః పూజాం కరోతు మే ఇత్యహంకారిణామీహ, న తు తత్ ముక్తచేతసామ్ I ॥

“నా ఈ గుణములు జనులు ఎఱిగెదరుగాక! నేను పూజింపబడెదనుగాక”… అనే ఇట్టి భావం అహంకారులే కలిగి ఉంటారు. ముక్త చిత్తులకు ఇతరుల పూజా - - ప్రశంసలతో పని లేదు.

ఓ రామచంద్రా! ఈ ప్రపంచంలో ఆశ్చర్యకరమైన విద్యలు ప్రదర్శించి పూజింపబడాలని, జనులను ఆకర్షించాలని తమ అజ్ఞానం చేత ప్రయత్నించేవారు కొందరు ఉంటారు.

అయితే… “మంత్రము - ఔషధము” మొదలైన వాటి బలంచేత ఆకాశ గమనము, సుదూర దర్శనం మొదలైన విద్యలు అజ్ఞానులకైనా సిద్ధించవచ్చు. ఎవడు దేని కొఱకై క్లేశాదులను సహించి ప్రయత్నిస్తాడో… అతడు ఆయా విశేషాలు కాలక్రమంగా తప్పక పొందుతాడు. అట్టి విశేషాలు జ్ఞానికైనా, అజ్ఞానికైనా సిద్ధిస్తాయి. కాబట్టి అట్టి భౌతిక విద్యలను చూచి ఒకడు జ్ఞాని అని గాని, అజ్ఞాని అని గాని మనం నిర్ణయించలేము. గంధపు చెక్కలో చందన సుగంధం అంతర్గతంగా ఉన్నట్లే …సర్వుల హృదయాలలో వారు నిర్వర్తించియున్న విహిత - నిషిద్ధ కర్మఫలములు ఉండనే ఉంటాయి. అవి ఆయా కాలానుగతంగా ఆవిర్భవించి ఆ కర్తను ఆశ్రయిస్తాయి. కర్మల గతి అట్టిది. లోకంలో ధనాదుల వంటివే సిద్ధులు కూడా! ఎవనికైతే దృశ్యరూపాలే అయినట్టి సిద్ధులు మొదలుగా గల ఆయా వస్తు వ్యవహారముల పట్ల “ఇవి నేను కూడా పొందాలి" అనే ఆకాంక్ష - ఆవేశము -

అభినివేశము పెంపొందుచున్నదో… అది సంసార రూపమే సుమా! "ఈ ఆకాశగమనాది సిద్ధి సమూహమంతా కేవలం మనస్సును భ్రమింపజేసేవి, అల్ప విషయములు మాత్రమే” అవి ఎఱిగి ఎవడు చిదాకాశమునందే లక్ష్య శుద్ధి కలిగి ఉంటాడో… అట్టి వాసనారహితుడగు తత్త్వజ్ఞునకు వాటి పట్ల అభినివేశముగాని, దంభముగాని ఎందుకు ఉంటుంది?

నైవ తస్య కృతేనా2ర్ధో, న అకృతేన ఇహ కశ్చన ।

న చ అస్య సర్వభూతేషు కశ్చిత్ అర్ధ వ్యపాశ్రయః ॥

Page:218

ఆత్మజ్ఞానము సంతరించుకొన్న మహనీయునికి ఈ ప్రపంచంలో వేనినైనా కలిగి ఉండటం చేతగాని, కలిగి ఉండకపోవటం చేతగాని కర్మలు నిర్వర్తించటంచేత గాని, నిర్వర్తించకపోవటం చేత గాని క్రొత్తగా ప్రాప్తించవలసిన ఏ ప్రయోజనమూ కనబడదు. తదితరులైన సర్వుల పట్ల ఆతడు ఏదైనా ఆశించి నిర్వర్తించ వలసినదేదీ అగుపించదు. ఎందుకంటే ఉదారమనోవృత్త చిత్తుడగు ఆ మహనీయుని ప్రలోభపరచ గలిగే వస్తువులుగాని, స్థితి గతులుగాని ఈ భూలోకంలో (లేక) స్వర్గపాతాళాది లోకాలలో ఏదీ ఉండజాలదు. ఎవనికైతే ఈ దృశ్య జగత్తంతా ఆత్మానుభూతి ముందు తృణప్రాయంగా అనిపిస్తుందో, ఎవనియందు రజోగుణమునకు కించిత్తు చోటు కూడా లేదో… అట్టి ధీరుడగు జ్ఞానికి ఆత్మకు అన్యంగా ఏది కనిపిస్తుంది? అయినా కూడా అతడు లోకం యొక్క సానుకూల్యతను దృష్టియందుంచుకుని ఆయా జగద్వ్యవహారములను పరిపూర్ణ చిత్తంతో ప్రేమాస్పదంగా నిర్వర్తిస్తూ “శిష్టాచారి” అయివుంటాడు. ఆతని అంతఃకరణం సర్వదా ప్రశాంతంగా ఉంటుంది. ఆతడు తదితర ధర్మానుకూలంగాని జగద్విషయాల పట్ల మౌనం వహించినవాడై ఉంటాడు. తదితర సర్వజీవులకు తన ప్రేమ సామ్రాజ్యంలో స్థానం ప్రసాదించినవాడై గంభీరము లైన, ఉత్తమములైన ఆశయాలు కలవాడై తనకు ప్రాప్తించిన ఆయుష్షును ఈ భూతలంపై గడిపివేస్తూ ఉంటాడు. అమృతంతో నిండియున్న సరస్సువలె తనయందు అనిర్వచనీయము, ఈ ప్రపంచమునకు అతీతము అగు ఆనందమును ధరించి ఉంటాడు. “వాళ్ళు అట్టి వారు, వీరు మంచివారు కాదు, వీళ్ళని నమ్మొద్దు, వారితో మాట్లాడకూడదు”… ఇటువంటి వాక్యాలు అల్పజ్ఞుల ముందర నాట్యం చేస్తాయేమోగాని, ఆత్మజ్ఞుల యెదుట అటువంటి వాక్యముల ఊసుకూడా ఉండజాలదు. ఆతడు ఎక్కడుంటే అక్కడ ఆతని సమక్షంలో ఆ పరిసరాలలో అకారణ ఆనందం తాండవమాడుతూ ఉంటుంది. అట్టి జ్ఞానుల సంభాషణచే… ఈ జనుల మనస్సు - బుద్ధి ఎట్లా విప్పారుతుందో, అట్లా విప్పారడం దేవలోకంలోని నందన వనంలో కూడా సాధ్యపడేది కాదు.

వివేకి అయినవాడు తత్త్వవేత్తల ఆశయములలోని సారము గ్రహించి తన జీవితమును సార్థకం చేసుకొంటాడేగాని, వారి భావ - అభిప్రాయాలను ఎగతాళి చేసి సంసారాగ్నులకు తనను తాను ఆహుతి చేసుకోడు. అట్టి ఆత్మజ్ఞులగు మహనీయుల వాక్యములు విన్నప్పుడు మాత్రమే తదితరులకు "ఈ సంసారము అపారమైనది. ఈ ప్రపంచం భ్రాంతిపూర్వకము అసన్మయము” …అనే విషయాలు తెలియవస్తాయి. వారి వాక్యములు విన్న వివేకి తప్పక క్రమక్రమంగా తన ప్రాపంచిక కోర్కెలను సన్నగిల్లజేసి శాశ్వతానందం వైపుగా మరలే ప్రయత్నమును తన ఈ మనస్సుకు నేర్పుచున్నాడు. అవివేకి సారాసారము లేమిటో తెలియక, ఆ వాక్యములు విననైనా వినకుండా తనను తాను ‘సంసారం’ అనే నూతి అడుగుభాగము వైపుగా త్రోసుకొనిపోవుచున్నాడు సుమా!

ఇంకా విను… ‘చలి-ఉక్క’ ఇటువంటి శారీరక బాధలు పొందుచున్నప్పుడు జ్ఞాని వాటిని “ఎవరిదో దేహంలో ఇవన్నీ ఏర్పడుచున్నాయి” అన్నట్లుగా ఉంటాడు. ఎందుకంటే ఆతని దృష్టిలో ఈ దేహం తానుగాని, తనదిగాని కాదు. పూలత ఇతరుల కొరకై ఫల-పుష్పాలను ధరిస్తుంది. చూచావా? అట్లాగే జ్ఞాని సర్వక్రియలు తదితరులు సంతోష, సానుకూల్యతలకొఱకై సర్వదా ఉద్దేశిస్తూ

Page:219

ఉంటాడు. తాను ఏదో పొందటం తనకు ముఖ్యం కాదని, తదితర జీవుల సుఖ-శాంతి-ఆనందాలే తనకు కలిగే సంపద అని ఆతడు జ్ఞాన దృష్టిచే నిర్దిష్టమైన అవగాహన కలిగి ఉంటాడు.

వ్యవహారం యథాప్రాప్తం లోక సామాన్యమాచరన్ చరాచరాణాం భూతానామ్ ఉపర్యేవ అవతిష్ఠతే ॥

ఆయా యథాప్రాప్తములైన లోక సామాన్యమైన ఆయా పనులను నిర్వహిస్తూనే… మరొకవైపు ఈ చరాచర సర్వభూతజాలమును అధిగమించిన స్థానంలో వెల్లివిరిసి ఉంటాడు. ‘ప్రజ్ఞ’ అనే మేడను ఎక్కి సర్వలోక వ్యవహారములను వీథిలో ప్రయాణించే వాహనములను చూచునట్లు ఉంటూకూడా, తదితర జనుల కష్టాలు చూచి దుఃఖసహితుడైనట్లు కనిపిస్తాడు. ఎత్తైన కొండ ఎక్కి క్రింద జనసమూహములను చూస్తున్న విధంగా ఇక్కడి సర్వ సంబంధ - - బాంధవ్యాలను సందర్శిస్తూ ఉంటాడు. అతడు ఇతఃపూర్వం ‘భ్రమ’ అనే సముద్రంలో “కామ క్రోధములు” అనే తరంగములలో పయనించి ఉండవచ్చు గాక! ఆత్మజ్ఞాని అగుచుండగా, తీరమును పొందిన తరంగమువలె, ప్రశాంత మనస్కుడై ఉంటాడు. పూర్ణచంద్ర కిరణములను బోలిన ప్రేమమయ వాక్కులతో ఈ జగత్తులో సంచరిస్తూ ఉంటాడు. అందరినీ ఆత్మ స్వరూపులుగా ఎరిగినవాడై పరమ విశ్రాంతిని అనుభవిస్తూ ఉంటాడు. ఇప్పుడాతను తన యొక్క పూర్వకాలికమైన సంసార పరిస్థితులను, వృత్తులను జ్ఞాపకం చేసుకొని తన ఇతఃపూర్వపు అజ్ఞానం చూచి తానే నవ్వుకొంటూ ఉంటాడు. అట్లాగే తదితర అజ్ఞాన జీవులు అల్ప విషయముల కొఱకై “భ్రమ, ఆవేశం, రాగం” కలిగి ఉండటం చూచి “అయ్యో! వీరు తెలియక ఇట్లు భేదం చెందుచున్నారే!”… అనే కరుణను, “విషయాల అల్పత్వము, పరిమితత్వమును, దోషత్వమును వీళ్ళు గమనించటం లేదు కదా?”… అనే హాస్యమును ఒకే సమయంలో కలిగి ఉంటాడు. ”ఆహాఁ! ఇంతకాలం అడవిలో దారి తప్పిన గ్రుడ్డివానిలా ఈ సంసారంలో ఎలా చరించాను? నన్ను ఈ తుచ్ఛ అల్ప విషయాలు ఎందుకు ఆకర్షించాయి? ఈ భోగ-మోహ -క్రోధాలలో ఎట్లా సంచరించాను? పోనీలే! ఇప్పటికైనా నాకు ఆత్మదృష్టి అలవడి ఈ జగత్తంతా ఆత్మ స్వరూపంగా తెలియవస్తోంది" అని జ్ఞాని విస్మయ ఆశ్చర్య వర్తమానానందాలతో చమత్కారంగా నవ్వుకుంటూ ఉంటాడు. “ఏఏ ధనాదులు గొప్ప విషయాలని ఇంతకాలం నేను భ్రమించానో అవన్నీ తృణప్రాయములని, అల్ప కాలికములని, ఆత్మజ్ఞానం ముందర ‘సూర్యుని ముందటి దివిటీ’ వంటివని ఇప్పటికి గమనించాను కదా!” … అని లోలో పరమానందభరితుడై ఉంటాడు.

కానీ ఆతనికి గర్వం ఏమాత్రం ఉండదు. తనతో సహా సర్వ చరాచర జగత్తు ఆత్మ స్వరూప మని దర్శిస్తూవుండగా ఇక గర్వము యొక్క ఊసు ఎక్కడిది? తన ఆత్మస్వరూపం సర్వదా తనదే అయివుండగా, ఇప్పుడు క్రొత్తగా గర్వించవలసిన దేముంటుంది? …ఇంత కాలం ఏమరచినందుకు కించిత్ సిగ్గు పడవలసిందిపోయి?

ఓ రామచంద్రా ! ఇక “జ్ఞానులు ఎక్కడెక్కడ ఉంటారు?” …అనే నీ ప్రశ్నకు వద్దాం.

Page:220

“జ్ఞాని ఇక్కడ ఉంటాడు. అక్కడ ఉండడు“ అని నిర్ధారించటం ఏమాత్రం కుదిరే విషయం కాదు. “మంచివాడు ఈ గ్రామంలో ఉంటాడు. ఆ జాతిలో ఉండడు” … అని ఎవరైనా సిద్ధాంతీ కరించగలరా? జాతి, వస్త్రధారణల వంటి విషయాలు మంచితనమును నిర్వచించలేవు కదా! జ్ఞానం కూడా అట్టిదే ! అయితే ఈ జగత్తులో జ్ఞానులు తప్పక ఉన్నారు. అట్టి ఆత్మ స్థితి అనుభవించే జ్ఞానులలో… ఒకడు పర్వత గుహలలో ఉండవచ్చు. ఒకడు పుణ్యస్థల - పుణ్యాశ్రమములలో నివసించవచ్చు. ఇంకొకడు గృహస్థాశ్రమంలో తారసపడవచ్చు. మరొకడు సంచారము సల్పుతూనో, భిక్షాటనం చేస్తూనో ఉండవచ్చు.

లేదా, ఏకాంతవాసుడుగానో, తాపసిగానో, ఉపన్యసిస్తూనో, మౌనం దాల్చియో, వ్యవహార పారాయణుడుగానో, ధ్యాన పరాయణుడుగానో, విఖ్యాత పండితుడుగానో, నిరక్షరకుక్షిగానో, వేద వేదాంగాలు ఎఱిగి పఠించు వాడుగానో, శ్రుతి-స్మృతులను శ్రవణం చేస్తూనో, బ్రాహ్మణ-క్షత్రియ -వైశ్య-శూద్రులలో ఒకడుగానో, కళాపోషకుడుగానో, పామర రూపంతోనో, రాజఠీవితోనో, ఆచారాలను శ్రద్ధగా అనుసరిస్తూనో, ఆచారాలన్నిటినీ విడచివైచినవాడు గానో, వేదవేత్తలలో అగ్రగణ్యుడుగానో, ఒక పిచ్చివాడులాగానో, సన్యాసిగానో, మరింకే రూపంగానో ఉండవచ్చు. కాబట్టి జ్ఞాని ఇక్కడ - - ఇట్లా - ఈ రీతిగా మాత్రమే ఉంటాడని మనమెవరం చెప్పలేం.

‘ఆత్మ’ లేక ’పురుషుడు’ ఈ శరీరాదులుగా అవటమే లేదు సుమా! అది ఈ మనస్సు, చిత్తము మొదలైనవి కూడా కాదు. ఈ దేహమును - చిత్తమును కదిలించే చేతనా తత్వమే ఆత్మ. అది ఎప్పుడూ జనించటంలేదు, నశించటమూ లేదు.

అచ్ఛేద్యో 9 సావదాహ్యో సావకేద్యో శోష్యఏవచ |

నిత్యః సర్వగతః స్థాణుః అచలో అసౌ సనాతనః ॥

అట్టి చైతన్యము దేనిచేతా ఛేదింపబడదు, దహించబడదు, తడుపబడదు, ఎండించబడదు. అది నిత్యము, సర్వవ్యాపి, స్థాణువువలె నిశ్చలము, సనాతనము. అట్టి సర్వమును కదిలించే చైతన్యమే ఈ జీవుని వాస్తవరూపం. అట్టి చైతన్య పురుషుని ఎఱిగిన జ్ఞాని ‘పురుషోత్తముడు’ అవుతాడు. అట్టి జ్ఞాని ఎప్పుడెక్కడ ఎట్లు ఉంటాడో… అట్లే ఉండుగాక! ఈ ఈ వర్ణాశ్రమ ధర్మాలు, స్థానాలు, నియమములు ఆతనికి కలిగించే ప్రయోజన -నిష్ప్రయోజనములు ఏమున్నాయి? ఆతడు సర్వ ప్రయోజన - - నిష్ప్రయోజనములకు అతీతుడై ఉంటున్నాడు.

ఓ రామచంద్రా! నిర్మలాత్ముడగు జ్ఞాని పాతాళంలో ప్రవేశించవచ్చు గాక! ఆకాశంలో ఎగురుచుండవచ్చు గాక! దిక్కులలో పరిభ్రమిస్తూ ఉండవచ్చుగాక! ఎక్కడో లోకాలోక పర్వతాలలో చూర్ణమగుచుండవచ్చుగాక! దేహము కలిగి ఉండవచ్చు! ఇప్పుడే దేహంపోతూ ఉండవచ్చుగాక! దేహరహితుడై ఉండవచ్చుగాక! ఆ చిన్మాత్రుని స్వరూపము నశించదు, మార్పు చెందదు, సర్వదా యథాతథంగానే ఉంటుంది. ఆతడు సర్వదా, సర్వ స్థితిగతులతోనూ నిరతిశయమగు చిన్మయానంద

Page:221

శివపదము అధిరోహించియే ఉంటాడు. తన యథాతథ స్వస్వరూపమును సందర్శిస్తూ తెంపులేకుండా ఆనందభరితుడై ఉంటున్నాడు.

1. చైతన్యము యొక్క నిత్యత్వము - ఏకత్వము - - స్వాతంత్ర్యము శ్రీరాముడు : మహర్షీ ! ఒకడు ఏది తెలుసుకొనిన తరువాత జ్ఞానిగా అగుచున్నాడు?

శ్రీ వసిష్ఠ మహర్షి : శాంతము, అఖండము, నిత్యము, ఏకము, సర్వము, నిత్య నిర్మలము, అప్రమేయము ’అగు నిజచైతన్య స్వరూపమును ఎఱిగినప్పుడే ఈ జీవుడు ‘జ్ఞాని’ అగుచున్నాడు. ఆ నిజ చైతన్యమునే "చిన్మాత్ర పురుషుడు” అని కూడా అంటున్నారు. ఓయీ జీవుడా నీ వాస్తవ స్వరూపము ఎట్టిదో గ్రహించు ! సంసార సాగరము దాటి వేయటానికి, అజ్ఞానము తొలగటానికి అదొక్కటే మార్గము, ఉపాయము, ఆత్యంతికము కూడా! నీవు చిన్మాత్ర పురుషుడవే గాని ఈ దేహాదులు కానే కాదు సుమా!

చిన్మాత్ర పురుషుడు -

శ్రీరాముడు : అట్టి “చిన్మాత్ర పురుషుడు” అని చెప్పబడే ఈ జీవుని నిజ చైతన్య స్వరూపము ఎప్పుడు ఎందులోంచి ఉదయించింది? అట్టి ఉత్పత్తి స్థానం గుర్తించటం, గమనించటం ఎట్లా? శ్రీ వసిష్ఠ మహర్షి : రామచంద్రా! సర్వజీవులు ఈ జాగ్రత్లో ఈ జగత్తును అనుభవిస్తున్నారు కదా! సర్వ ఆశలు, భోగాలు, మమత్వాలు (నావి, నీవి అను భావోద్రేకాలు), నిరాశలు మొదలైన అనేక భావాభావములు అనుభవిస్తున్న ఈ జాగ్రత్ అనేది జీవునియొక్క త్రివిధావస్థలలో ఒకటి మాత్రమే!

ఇక ఈతని రెండవ అవస్థ ’స్వప్నము’ - ఈతడు ఈ దేహము ఈ పాంచభౌతిక ప్రపంచంలో ఉండి ఉండగానే… దీనిని నిరసించి, కేవలం మనస్సుతో జగత్ కల్పనను మనస్సులోనే నిర్వర్తించుకుని అనుభవం పొందుచున్నాడు. జాగ్రత్ సమయంలో స్వప్నం “లేనిది, అవాస్తవమైనది, కల్పిత మాత్రము” అగుచున్నది. ఆయా సమయాలలో మాత్రం ఆ యొక్క జాగ్రత్, ఆ యొక్క స్వప్నము కూడా - ‘సత్యం’ అను ఉద్దేశం, భావన, అనుభవాలతో కూడి జీవునిచే పొందబడుతోంది.

ఆపై మూడవ అవస్థ ‘సుషుప్తి’. అందులో భావంగాని, అభావంగాని ఉండటం లేదు. ఆ జీవుడు ‘ఊహ - - లేక భావన’ కట్టిపెట్టి తన ఒకానొక మౌన స్థితిని తానే పొందుచూ కాలము, స్థానము, ఆలోచనాదులకు అతీతమైన స్థితిని అనుభవించుచున్నాడు.

ఒకే జీవునికి ఈ మూడు అవస్థలు కలుగుచున్నాయి కదా! అనగా, ఈ జీవుని ఒకానొక తత్త్వం ఈ మూడు అవస్థలలో ప్రవేశము, నిష్క్రమణము సల్పుతున్నదన్నమాటేగా! అట్టి మూడు అవస్థలకు కేవలం సాక్షి అయి ఉంటూ, తాను మాత్రం ఆ మూడు అవస్థలకు వేరై ఉన్నట్టిదే ఈ జీవుని చిన్మాత్ర స్వరూపము.

Page:222

అట్టి చిన్మాత్రము త్రివిధ అవస్థలయందు సాక్షిగానే కాకుండా, కేవలం ప్రకాశ మాత్రము. (ఆయా విషయములను ప్రకాశింపజేయుచు, తాను మాత్రం స్వయం ప్రకాశకము). అది అనాది, అనంతము, జన్మ-మృత్యు రహితము అయి ఉన్నది.

అట్టి చిన్మాత్ర స్వరూపమే ఈ పురుషుడు (జీవుడు). కాబట్టి ఈ పురుషుడు నాశరహితుడు. చిన్మాత్రమే నశిస్తే ఇక అది ఎట్లా ఉత్పన్నమౌతుంది? సాక్షియే లేకపోతే ఉత్పత్తి / సృష్టి ఎక్కడి నుండి వస్తుంది?

శ్రీరాముడు : అట్టి స్వస్వరూప - త్రివిధావస్థల సాక్షి చైతన్యమును ఉద్దీపించే మరొక చైతన్యమేది? శ్రీ వసిష్ఠ మహర్షి : అట్టి నిజరూప చైతన్యము స్వయం ప్రకాశకం అని చెప్పుకున్నాం కదా! దానిని ప్రకాశింపజేసే (వెలిగింపజేసే) మరొక చైతన్యమేదీ ఎవరికీ ఎక్కడా సంభవింపజాలదు సుమా! ఎందుకంటావా? ఆ చిన్మాత్ర చైతన్యం అగ్ని-దీపం వంటిది కాదు… మరొకరు వెలిగించటానికి! అట్టి చైతన్యం అనుభవమాత్రం అయివున్నది. అది భూత-వర్తమాన-భవిష్యత్తులను ప్రకాశింపజేస్తూ ఆ మూడు సమయములందు తాను యథాతథంగా స్వయంప్రకాశమానమై ఉన్నదని గ్రహించు. సర్వ అంశాలపట్ల అనుభవముల పట్ల సమానత్వముచే వర్తించే ‘ఆ స్వస్వరూప చైతన్యము’ నకు భిన్నమైనదేదీ ఎక్కడా లేనే లేదని గ్రహించు.

ఇక ఆ చైతన్యమునకు “ఈ జీవుడు - ఆ జీవుడు” అనే జీవాజీవ భేదం లేదు. ఏకైక చిన్మాత్ర చైతన్యమే సర్వ జీవులలోనూ సర్వజీవులుగానూ ఉన్నది. అనగా, ఒక జీవుని నిజ చైతన్యమే మరొక జీవుని నిజ చైతన్యముగా కూడా అయి ఉన్నది. ఒకనికి మంచు చల్లగాను, అగ్ని ఉష్ణముగాను, పాలు తీయగాను అనిపించినట్లే మరొకనికి కూడా అనిపించటం జరుగుతోందికదా! "చైతన్యము అందరిలోనూ ఒక్కటే”… అని అట్లే సూక్ష్మదృష్టితో గ్రహించు.

చైతన్యమునకు రూపం లేకపోయినప్పటికీ ఈ కనపడే రూపములన్నీ ఆ చిత్ చైతన్యమే! కనుక సర్వదా త్రివిధావస్థల యందే కాక సర్వజీవుల యందు ‘సాక్షి’ యగు చైతన్యమే తానై ఉండగా ఇక ఈ జీవుడు దుఃఖం పొందవలసిన పని ఏమున్నదో నాకు చెప్పు?

శ్రీరాముడు : మహాత్మా! కానీ ఈ జీవుడు ఎందుకో “ఈ దేహమే నేను! ఇది నశించిందా, నేనే నశిస్తాను”… అని మృత్యువును తలచుకొన్నప్పుడల్లా దుఃఖితుడగుచున్నాడు! ”శరీరము నశిస్తే జగత్తు కోల్పోబడుతుంది"… అని భ్రమిస్తున్నాడు.

శ్రీ వసిష్ఠ మహర్షి :

శరీరనాశే నాశశ్చేత్ చిన్మాత్రస్య తదుచ్యతామ్ ।

హర్షస్థానే విషాదః కిం? మరణే సంస్కృతి క్షయే ||

ఈ శరీరము నశించినపుడు ఒకవేళ తన చిన్మాత్ర దేహమే నశిస్తుందనుకొంటే (చార్వాకమతం), అప్పుడు మరణము సంసార క్షయమే కాబట్టి ఇక హర్షించవలసిన చోట ఆతడు దుఃఖించవలసిన పనేమున్నది?

Page:223

అది అలా ఉంచి… ఒక భవనం నేలకూలినంత మాత్రం చేత అక్కడి ఆకాశం నశిస్తుందా? లేదు. అలాగే దేహం నశించినా దేహిచైతన్యం నశించదు, నశించేది కాదు. ఇందుకు దృష్టాంత మంటావా?… తమ బంధువు నశించినప్పుడు కొందరు (మ్లేచ్ఛులు) ఆ బంధువు యొక్క పిశాచ రూపము గాంచుచున్నారు కదా! మరికొందరు [“సోది - మంత్రద్రష్టల సాయంతో ఆ బంధువులు మరణించిన వానితో - (పిశాచదేహంతో) సంభాషణ మొదలైనవి నిర్వర్తిస్తున్నారు కదా!] శ్రీరాముడు : మహనీయా! ”శరీరం ఉన్నంత వరకే చైతన్యం ఉంటుంది. శరీరం నశిస్తే చైతన్యం నశిస్తుంది” అనేది లోకంలోని ఒక అభిప్రాయం కొందరు (చార్వాకులు) కలిగి ఉంటున్నారు కదా! శ్రీ వసిష్ఠ మహర్షి :“శరీరం ఉన్నంత వరకు చైతన్యం ఉంటుంది“ అనేదే వాస్తవమైతే శవం కదలటంలేదేమి? అక్కడ శరీరం ఉన్నది కదా? కనుక “శరీరం ఉంటే చైతన్యం ఉంటుంది. శరీరం నశిస్తే చైతన్యం కూడా నశిస్తుంది” అనునది యుక్తియుక్తం కాదు. ఎందుకంటే శరీరం కదిలేది. ఇక చైతన్యమో “కదిలించేది”. తాను కదలక సర్వమును (శరీర-మనో బుద్ధి-అహంకార -ఆలోచన-భావనాదులను కదిలించేదే ‘చైతన్యము’ అను శబ్దముతో ఉద్దేశింపబడుచున్నది సుమా! శ్రీరాముడు : స్వామీ! ”మరణించిన పిశాచజీవునితో ఆతని బంధువులు సంభాషించటం” - అనేది వారి స్వభావ సంబంధము. వారికి ఆ మరణించిన వానితో ఉన్న అనుబంధమునుండే అటువంటి సంభాషణ మొదలైనవి భ్రమ రూపంగా జరుగుతూ వుంటాయి …అని కొందరి అభిప్రాయం. శ్రీ వసిష్ఠ మహర్షి : ఓహో! బంధువుతో గల సంబంధమే అట్లు మరణానంతర పిశాచ జీవునితో సంభాషణకు కారణమగుచున్నదనా వారి అభిప్రాయం? అట్లా అయితే మంత్రద్రష్టలకు మరణించిన బంధువులతోనే సంభాషణ కుదురుతుంది గాని, బ్రతికియే ఉన్న దూరదేశంలో ఉన్న బంధువుతో అటువంటి సంభాషణ కుదరటంలేదే? ఓ రామచంద్రా! దేహం నశించినంత మాత్రం చేత దేహి చైతన్యం నశించేది కాదు. చైతన్యము యొక్క భేదము (మరొక రీతిగా ఉండటం) గాని, అద్దాని వినాశనము గాని సంభవించేవి కావు.

వాస్తవానికి ఈ దేహిచైతన్యం నిత్యమైనది. అంతేకాకుండా సర్వాత్మకమైనది కూడా సుమా! అది వస్తుకృతమైన పరిచ్ఛేదముచే నియమింపబడేది కాదు. ఇక ఈ జగత్తు ఏమిటంటావా?…

ఆ చిత్ చైతన్యము దేని దేనిని ఎట్లెట్లు ఏఏ దేశ కాల అనుభూతులుగా నిర్వచించుకుంటూ ఎఱుగుచున్నదో అచ్చటచ్చట అయ్యది స్వస్వరూపమునే అట్లట్లు దర్శించటం జరుగుతోంది. ఆ దర్శనమే ‘జగత్తు’ అను పేరుకు గల నామ - - రూప - - అర్థాదులు సుమా!

శ్రీరాముడు : నిర్మలము, శుద్ధము, అప్రమేయము, అఖండము, అనంతము - అగు స్వస్వరూప సంవిత్తు - ఈ ఈ జగత్తులను పొందవలసిన అవసరమేమున్నది?

శ్రీ వసిష్ఠ మహర్షి : చిల్డ్రనమగు సంవిత్తు (స్వస్వరూప ఘనీభూత సంవిత్తు) సత్య సంకల్పి. అనగా తాను దేనిని ’సత్యం’ అని భావిస్తుందో అది అట్లే సత్యంగా పొందుతూ ఉంటుంది. అయినా కూడా ఈ జగత్తు’ అనబడు “స్వయంభావిత ప్రాప్తము” చే అది సర్వదా అబాధితమే సుమా! అట్టి స్వయం

Page:224

ప్రకాశక సంవిత్తు సృష్ట్యాది యందు ఏ రీతిగా అయితే స్వసంకల్పముచే అగుచున్నదో, ఆయా రీతి గానే నేటికీ అనుభూతమౌతూ ఉన్నది. ఎందుచేతనంటావా? అది అద్దాని స్వభావమే అయి ఉన్నది. బంగారమునకు ఏదో ఒక ఆకారం అనేది ఉండటం స్వభావ సిద్ధమే కదా! అట్లాగే ఇది కూడా!

ఇక … సత్య సంకల్పయుక్తమగు బ్రహ్మ సంవిత్తునందు సృష్ట్యాదియందు ఆ బ్రహ్మ సంవిత్తు కంటే వేరుగా జగత్తుగాని, మరొకటి గాని ఉత్పన్నమవటానికి అన్యమైన కారణమేదీ సంభవించ జాలదు బ్రహ్మానికి అన్యంగా సృష్ట్యాదిలో సృష్టి కొఱకై ఏ కారణమూ లేదు. కాబట్టి బ్రహ్మం బ్రహ్మం గానే ఉన్నది. కారణరహితకార్యం ఎక్కడా ఉండదు కదా! కాబట్టి ఈ సృష్టి బ్రహ్మమే అయి ఉన్నది.

ఈ విధంగా అకారణమగు జగత్తు మొదలే ఉత్పన్నం కాలేదు. అనగా బ్రహ్మము అప్పటి సృష్ట్యాదిలో వలెనే నేడూ ఉన్నది. చిన్నది - పెద్దది అగు వికల్పత్వమేదీ సృష్ట్యాదిలో ఉత్పన్నం కాలేదు. ఉత్పన్నమయినట్లుగా కనిపించేదంతా బ్రహ్మమే! అనగా బ్రహ్మమే అట్లు స్వసంకల్పము యొక్క కల్పనా విశేషముచే రూపనామాదుల కల్పనా విశేషంగా తనకుతానై ఈ విధంగా దర్శిస్తోంది. అట్టి దర్శనమే సంసారము.

ఓ రామచంద్రా! ఏదైతే దృశ్యంగా ఎఱుగబడుచున్నదో… అదంతా కూడా చైతన్యం యొక్క వివర్తరూపమేనయ్యా! అయితే … ముత్యపు చిప్పలో వెండి ఉన్నదా? మృగతృష్ణలో జలం ఉన్నదా? లేదు. అయినా ఉన్నట్లే వెండి జలం అజ్ఞాన-అపరిశీలనాత్మక దృష్టికి అగుపిస్తాయి కదా! అట్లాగే చైతన్యంలో జగత్తు అనబడునది లేకపోయిన్పటికీ… ఉన్నట్లే అజ్ఞాన దృష్టికి అనిపిస్తోంది. పాముగా కనిపించేదంతా ’త్రాడు’ యే అయినట్లు ఇక్కడ జగత్తుగా కనిపించేదంతా నిర్వికారమగు నిర్మల పరబ్రహ్మమేనయ్యా! ఉత్తమమగు చిదాకాశము యొక్క చమత్కార రూప చాతుర్యమే … ఈ దృశ్యం.

అట్టి “జగత్తు” అనబడేది జాగ్రత్-స్వప్నముల బోధకు దృశ్యమానమగుచున్నది. ఇక సుషుప్తి యందో? “బోధ” (ఎఱుక) ఉండదు కాబట్టి ఎఱుగబడటంలేదు. ఓ రామచంద్రా! బోధ, అబోధ - ఈ రెండూ కూడా నిరామయమగు చైతన్యం యొక్క రూపాలేనయ్యా! “బంగారపు ఆభరణం” లో బంగారం-ఆభరణం… ఈ రెండూ అభేదమే కదా! అట్లాగే చైతన్యం, దృశ్యం, ఈ రెండూ అభేదా లైనవే! వాస్తవానికి దృశ్యం లేదు. చైతన్యమే ఉన్నది. “మరి పదార్థముల దృశ్యత్వం ప్రాప్తిస్తోంది కదా! మాకు దృశ్యం కనిపిస్తోంది… మీరు లేదంటారేం”?… అని ఎవరైనా అంటారేమో?… ఓ ప్రియమిత్రమా! ఏ (పాదార్థిక) దృశ్య వ్యవహారం కనిపిస్తోందో… అదంతా కూడా చిత్ తత్త్వమును గూర్చిన అవిచారణచేతనే అట్లు అగుపిస్తోంది సుమా! మరి అట్టి అవిచారణచే ఏదేది అనుభవానికి వచ్చి కూర్చుంటుందో, అదంతా కూడా విచారణచే తప్పక నశించగలదు. ఆపై ఇక్కడ చైతన్యమే తాండవిస్తూ కనిపించగలదు గాని, ఇక దృశ్యం కాదు.

కాబట్టి ఓ జనులారా! మీ మీ బుద్ధి "ఆత్మజ్ఞాన విచారణ” అనుదానియందే తీవ్ర యత్నముచే నియమించబడుగాక! సర్వ ప్రయత్నములచే గావించబడే విచారణ… అనే అభ్యాసం ఇహ పరలోకాలలో సిద్ధిదాయకం అగుచున్నది.

Page:225

1. అభ్యాసము యొక్క ఆవశ్యకత

శ్రీ వసిష్ఠ మహర్షి : ఓ రామచంద్రా!

అవిద్య ఉపశమస్తి ఏష జాతో పి భవతామిహ అభ్యాసేన వినా, సాధో! న సిద్ధిమ్ ఉపగచ్ఛతి |

సాధుపుంగవుడవగు ఓ రామచంద్రా! సర్వసభికులారా! మీరంతా ఈ వినే ఉపదేశ వాక్యములచే అవిద్య ఉపశమించవచ్చుగాక! అంతమాత్రానికి సరిపోతుందనుకుంటున్నారా? లేదు. “జీవన్ముక్తి యందు ప్రతిష్ఠ" …అనే సిద్ది అభ్యాసము లేకపోతే సంభవించేది కాదు.

శ్రీరాముడు : హే ప్రభూ ! ’అభ్యాసము’ అనునది మరికొంత వివరంగా ఆజ్ఞాపించండి.

శ్రీ వసిష్ఠ మహర్షి : ముముక్షువు “శమము (ఇంద్రియాలను అదుపులో ఉంచటం)”…అనేది అభ్యసించాలి. క్రమంగా భయమును, సోమరితనమును లోకచింతనలను విడనాడాలి. విచారణ చేయాలి. గురువాక్యములపై, శాస్త్ర వాక్యములపై ఏకాగ్రతతో ధ్యానం చేయాలి. ఆత్మజ్ఞానం ప్రబోధించే ఈ మహా రామాయణ శాస్త్రమును ప్రతి రోజు కొంతసేపు విచారణ చేయండి.

అధ్యాత్మ శాస్త్ర ప్రశంస - సందర్భోచితం కనుక ఈ వసిష్ఠ - రామ సంవాద రూపమైన అధ్యాత్మ శాస్త్ర ప్రశంసను ఈ అయోధ్యా రాజ్య సభామధ్యంలో ఇప్పుడు సభికులందరికీ విన్నవిస్తాను.

ఓ సభికులారా! ఆత్మజ్ఞానము మీలో కొందరికి తెలిసి ఉండవచ్చుగాక! అయినా కూడా దృశ్య జగత్తులోని ఈ జీవితం “అసంభావన” మొదలైన ఆయా దోషములతో కూడుకొని ఉండటం జరుగుతోంది. అందుచేత ఆత్మజ్ఞానము గురించిన నిరంతర చింతనాభ్యాసం, పరస్పరబోధకథనము మొదలైనవి సర్వదా ఆవశ్యకం! అట్టి అభ్యాసం లేకపోతే దైనందిన సంసారాభ్యాసంచేత ఆత్మజ్ఞాన విద్య మఱువబడుతూ, మఱుగునపడటం జరుగుచున్నది. అందుచేత ఈ మన సంభాషణ గ్రంథస్థమై భావికాలంలో కూడా శ్రవణానందము, శ్రవణాభ్యాసము కలిగించునుగాక!

ఒకడు ఏ వస్తువును అభిలషిస్తాడో, ఆ వస్తువు కొఱకే ఆతని ప్రయత్నము - అభ్యర్థన భావన కొనసాగుతూ ఉండటం సహజం. అయితే శ్రమకు సిద్ధపడి ప్రయత్నమును కొనసాగించకపోయాడా …అభిలషిత వస్తువు లభించదు కదా! అట్లాగే ఆత్మజ్ఞానం సముపార్జించా లనుకొనేవాడు ఇట్టి ఆధ్యాత్మ శాస్త్ర గ్రంథములను నిరంతరం పరిశీలిస్తూనే ఉండాలిగాని, “ఈ ఈ విషయములు తెలిశాయి కదా! ఇంకెందుకు చదవటం, పరిశీలించటం, మననం చేయటం, యోచించటం?” …ఇటువంటి అభిప్రాయములతో ‘పరిశీలన-అవగాహన’ అనే ప్రయత్నములను విడచివుండటం ఉచితం కాదు. మనస్సును ఆక్రమించటానికి పూర్వాభ్యాసరూపమైన సంసార భ్రమ సర్వదా వేచి ఉంటుందని గ్రహించి ఆత్మజ్ఞానాభ్యాసమును నిరంతరం కొనసాగించటమే ఉచితమని మా అభిప్రాయం.

Page:226

కాబట్టి ఓ జనులారా! క్రమక్రమంగా మీరంతా అనాత్మశాస్త్ర అభ్యాసమును త్యజించుచూ ఆత్మతత్త్వ ప్రతిపాదకాలగు సచ్ఛాస్త్రములను పఠించి విచారణ కొనసాగిస్తూనే ఉండండి. ఒకవైపుగా బద్ధకము, క్రోధము, ఆవేశము, తప్పులుచూడటం ఇత్యాది దుర్గుణములను త్యజిస్తూ మరొకవైపు సచ్ఛాస్త్ర పఠనం కొనసాగిస్తూ రాగా, అనతికాలంలో యుద్ధం చేసి జయించి విజయలక్ష్మిని చేపట్టినట్లుగా… అజ్ఞానాభిప్రాయములను శమింపజేసి శాంతిని తప్పక సొంతం చేసుకోగలరు. వివేకే చ అవివేకే చ వహతి ఏషా మనోనదీ,

యత్రైవ వాహ్యతే యత్నాత్, తత్రైన స్థితిమృచ్ఛతి ॥ ||

ఈ ‘మనస్సు’ అనే నది వివేకము-అవివేకము అను రెండు వైపులా ప్రవహిస్తోంది. అందు ఒక వైపు ప్రవహించటాన్ని ప్రయత్నపూర్వకంగా నిరోధించామా, అప్పుడు ఈ మనో నదీజలం రెండవ వైపుగా వేగంగా తనంతటతానే ప్రవహించగలదు. మానవుడు వివేకము కొఱకై శ్రద్ధాసక్తులతో ప్రయత్నిస్తూ ఉంటే అవివేకము తనంతట తానే తొలగిపోగలదు. అట్టి వివేక సాధనలలో ఆధ్యాత్మ గ్రంథ పఠనం, పరిశీలన, మనోగతం చేసుకోవటం అనేది ఒకానొక ఉత్తమమైన సాధన.

అస్మాత్ శాస్త్రాదృతే శ్రేయో న భూతం, న భవిష్యతి

తతః పరమబోదార్ధమ్ ఇదమేవ విచార్యతామ్ II

ఈ ‘మహా రామాయణము’ అని పిలువబడబోయే మన ’సంవాదమును’ పఠించటం ఒకానొక ఉత్తమ సాధన కాగలదు. కనుక పరమబోధ కొరకై దీనిని జనులు చక్కగా విచారణ చేయుదురుగాక! ఇద్దాని విచారణ కలుగజేయగల శ్రేయస్సు అనిర్వచనీయం, అనన్య సామాన్యం. ఇట్టి శాస్త్రవిచారణను మించినదేదీ భూత-భవిష్యత్తులలో ఎక్కడా లేదు. ఈ శాస్త్రాన్ని విచారణ చేస్తూ రాగా, ఇక ఇద్దాని ప్రభావం చేత సంసార మార్గంలోని శ్రమ అంతా తొలగిపోగలదు. ఈ శాస్త్ర పరిశీలనా సమయంలోనే ఆత్మతత్త్వబోధ సుబోధకం కాగలదు. అంతేగాని ఇది వరశాపాదులులాగా మరింకెప్పటికో ప్రభావం కలుగజేసేది కాదు. ఓ ప్రియ జనులారా! ఏ శ్రేయస్సు అయితే తల్లిగాని, తండ్రిగాని, ఆయా కర్మ వ్యవహారాలు గాని కలిగించలేవో అట్టిది ఈ శాస్త్రము యొక్క విచారణచే ఇప్పటికిప్పుడే కలుగగలదు.

ఓ రామచంద్రా! ఈ సంసార బంధం (దృశ్యమునకు సంబంధించిన అజ్ఞాన దర్శనం) ఉంది చూచావూ? ఇది విషం వలె, విషజ్వరంవలె అతి భయంకరమైనది. అనేక జన్మల దురభ్యాసవశం చేత ఘనీభూతమై ఉన్నది. అజ్ఞానంచే రూపుదిద్దుకున్న సంసార మహమ్మారి ఆత్మజ్ఞానం పొందనంత వరకూ ఎన్నటికీ తొలుగగలిగేది కాదు సుమా! ఓ ప్రియజనులారా! అట్టి ఈ సంసారం —

అంతరంగం నందే ‘అహంకారం’ అనే ఒకానొక దీర్ఘరోగం రూపంలో తిష్ఠ వేసుకొని ఉన్నది. అట్టి అహంకార రూప మహామోహం అనే మహమ్మారి ఆత్మజ్ఞానం వినా ఎన్నటికీ నశించేది కాదు. ఆకలి గొని ఉన్న సర్పం వృథాగా గాలిని నాకి, తన ఆకలి తీరకపోగా, అత్యంత శ్రమను తెచ్చిపెట్టు కొంటుంది చూచావా? శాస్త్రార్థములను భావన చేయకుండటం చేత, విచారించని కారణం చేత ఈ జీవుడు మహాదుఃఖాలన్నీ మోస్తూ జీవిస్తున్నాడు. ఓ జనులారా! శూన్య విషయ సమూహములతో

Page:227

కూడిన ఈ దుర్భర - - సంసారమునకు తగల్కొని జీవితమును వృథా చేసుకొనవద్దని నా మనవి. ఎందుకంటే ఈ సంసారమునకు అంతులేదని గ్రహించండి. ఆహా! ఏమి కష్టం! వృథా సంభాషణలతో, ముందు ముందు “భేదము” కలిగించగల వృథా చేష్టలతో రోజులు వ్యర్థంగా గడిచిపోవుచుండగా, ఈ జీవులు అది గమనించటమేలేదే! ఆయుస్సును ఎవరైనా నమ్మి ఉండవచ్చునా? మృత్యువు ఎదురుగా కాచుకొని ఉండి ఈ ఈ దేహమును ఎప్పుడు చేపట్టుకొని - నోట కరచుకొని పోనున్నదో ఎవరం చెప్పగలం?

కాబట్టి ఈ దేహం పడిపోకముందే ఆత్మజ్ఞాన ప్రదమగు శాస్త్రాలను పరిశీలించి ఆత్మతత్త్వమును అతి శీఘ్రంగా సముపార్జించుకొని ఉండటం మంచిది కదా! సమయం అతి స్వల్పమనే ప్రతి జీవుడు అనుకొని ఉండటం మంచిది. మృత్యువు సమీపించక ముందే ఆత్మజ్ఞాన శాస్త్రమును హృదయంలో పదిలపరచుకోవటం అత్యవసరం. మృత్యువు ఆసన్నమైనపుడు ఇక చేసేదేమున్నది? ఈ కాళ్ళు చేతులు కదిలించలేని స్థితిలో శాస్త్ర పరిశీలన కుదురుతుందా? లేదు, కుదురదు. ఆహా! ఏం ఆశ్చర్యం! ఈ జనులు ఘనీభూతమైన భ్రమతో కూడుకొన్నవారై ధన-జన-అభిమానముల కొరకై యుద్ధాదులలో ఈ దేహాన్ని- ప్రాణాలను కోల్పోవటానికి కూడా సిద్ధపడుచున్నారే గాని… శాస్త్రములు ప్రబోధించే శ్రవణ మనన-వివేక- వైరాగ్యాదులను అభ్యసించి తత్త్వబుద్ధిని సంపాదించ టానికి ఉపక్రమించుటయే లేదే! జన్మ-జరా- దుఃఖ వర్జితమగు ‘మోక్షము’ అనే పరమశాంత స్థానము సంపాదించుకోవటానికి ఏమాత్రం సిద్ధపడటం లేదే?

ఇక్కడ వివేకులు అన్ని శక్తియుక్తులను ఉపయోగించి స్వతత్త్వ జ్ఞానమును అవధరించినవారై చిదాకాశమున సంస్థితిని సంపాదించుకుని ఉంటున్నారు. ఇక అజ్ఞానుల విషయానికి వస్తే వారు యుద్ధంలో మహావీరులై ఉండి కూడా (లేక ఆయా ప్రాపంచిక విషయములలో ప్రావీణ్యము కలిగి ఉండి కూడా) సర్వోత్కృష్టమగు ఆత్మతత్త్వశాస్త్రమును ఉపేక్షించి తమ శిరముపై అజ్ఞాన శత్రువు పాదములు మోపునట్లుగా చేసుకుంటున్నారే? యుద్ధము - కార్యనిర్వహణల యందు దక్షులై ఉండి ఈ అజ్ఞాన శత్రువు యొక్క పాదఘట్టములను పొందుతూ బాధలు పొందుచున్నారేగాని "అజ్ఞాన శత్రువును జయించటం ఎట్లా?” …అని యోచించరాయే!

నిర్మాన-మోహమ్-ఆపన్నా గతిం గచ్ఛత మా ధమామ్ । క్రియతే స్వాత్మ బోధేన మూలకాషో మహాపదామ్ ||

ఓ సభికులారా! మీరంతా మానమోహములనే దుష్ట మార్గంలో పయనిస్తూ అధమము దుఃఖమయము అగు సంసారభూములను బడయకండి. తత్త్వమును గ్రహించి ‘మోక్షము’ అనే పవిత్ర స్థానమును జేరటమే జీవితాశయంగా కలిగివుండండి. ‘ఆత్మజ్ఞానము’ అనే మహత్తర ఔషధం సర్వ మానసిక రుగ్మతల నుండి, ఆపదల నుండి మిమ్ములను కాపాడగలదు.

ప్రలపన్తమ్ అహోరాత్రమ్ యుష్మదర్ధన మామిమమ్ | యం ప్రదృశ్యేదమ్ ఆకర్ష్య స్వాత్మనైవ ఆత్మతార్ప్యతామ్ ॥

Page:228

అందుకనే ‘కంఠశోష’ అనే గొప్ప శ్రమకు ఓర్చి అవతారమూర్తి అగు ఈ "రామచంద్రునికి జ్ఞాన బోధ” అనేది మిషగా పెట్టుకొని మీ కొఱకై ఆత్మజ్ఞానమును ఎలుగెత్తి గానం చేస్తున్నాను. అఱచుచు బోధిస్తున్న నన్నవలోకించి నా ఈ వచనములు శ్రద్ధగా ఆదరముతో విని, స్వయముగా ఈ దేహాదులందు ఆత్మబుద్ధిని తొలగించుకోండి.

అద్యైవ న చికిత్సాం యః కరోతి ‘మరణ ఆపదః’

సంప్రాప్తాయాం మృతౌ మూఢః కరిష్యతి కిం ఆతురః?

ఎవడైతే ‘మరణము’ అనే అతి సమీపంలో ఉన్న ఆపదకు ఇప్పుడే ‘ఆత్మజ్ఞానము’ అనే ఔషధం సేవించటం ద్వారా చికిత్స పొందడో… అట్టి మూఢుడు, అనివార్యము - అకాలనిర్ణయము

అనిర్దేశ్యము అగు మృత్యువు శరీరమును ఆక్రమిస్తూ ఉండగా ఇక చేయగలిగినదేముంటుంది? అట్టి ఆత్మజ్ఞానము ప్రసాదించగల శాస్త్రములలో ఈ వసిష్ఠ రామాయణము తలమానికము వంటిదని మా మనవి. కొబ్బరినూనెను కోరేవారు కొబ్బరిని, నువ్వులనూనె కోరేవారు నువ్వులను ఆశ్రయించాలి కదా! అట్లాగే మోక్షము కోరేవారు ఈ మహారామాయణ మోక్ష శాస్త్రమును పరిశీలించటం సముచితం. ఈ గ్రంథం చీకట్లో వెలిగే దీపంలాగా మీయందు జ్ఞానజ్యోతిని వెలిగించగలదు. తండ్రి వలె బోధించగలదు. స్త్రీ వలె ఆనందింపజేయగలదు. మీలో ప్రతి ఒక్కరిపట్లా నిత్యప్రాప్తమే అయివున్న ఆత్మ గురించిన జ్ఞానం బోధించటమనేది దుర్బోధకం (బోధించటానికి కష్టముతో కూడుకొన్నది) అయివున్నది. అయినా కూడా, అట్టి ఆత్మజ్ఞానాన్ని సులభంగా తెలుసుకోవటానికి వీలుగా ఆత్యంతిక విషయాన్ని ఏమీ దాచకుండా సుస్పష్టంగా, నిర్దుష్టంగా మీ ముందు ఉంచటానికి ప్రయత్నిస్తున్నాను. “శాస్త్రముల ఉద్దేశం-లక్ష్యం“ అయిన ఆత్మజ్ఞానాన్ని సుబోధకంగా విశదీకరిస్తూ వస్తున్నాను. అనాది నుంచి వస్తున్న తత్త్వవేత్తల ప్రవచనములను, అనుభవాలను, సంప్రదాయములను అనుసరించి అందుకు విరుద్ధమైనదంటూ ఏదీ లేకుండా ఈ శాస్త్ర పాఠ్యాంశమును తీర్చిదిద్దుతున్నాను. ఆత్మజ్ఞానం బోధించటమనేది కష్టతరమే అయినప్పటికీ ఈ ఆఖ్యాయికను మనోరంజకంగా ప్రతిపాదించటానికి ప్రయత్నిస్తున్నాను. ఈ శాస్త్రమును చక్కగా విచారణ చేశారా… తప్పనిసరిగా మీరు ’ఆత్మబోధ’ ను పొందగలరు. ఇందులో అనుమానం లేదు. ఏ ఆత్మజ్ఞానమైతే శాస్త్రపాండిత్యము కూడా ప్రసాదించ జాలకున్నదో అట్టి ఆత్మ విద్య - బంగారుగని నుండి బంగారము లభించినట్లుగా - ఈ యోగ వాసిష్ఠ మహా గ్రంథమునందు లభించగలదు. శాస్త్రకర్తలో సంశయం ఉండనప్పుడే ఉత్తమ శాస్త్రం ఆవిర్భవిస్తుంది. యుక్తియుక్తము, స్వానుభవపూర్వకము అగు ఈ శాస్త్రం పాఠకులకు ఉపాయ పూర్వకంగా ”ఆత్మానుభవం” అనే మధుర పరిమళమును ప్రసాదించగలదు. ఈ సభకు వేంచేసి శ్రోతలై పాల్గొనుచున్న ఈ విశ్వామిత్ర - - నారదాది అనేక మంది మహనీయుల “స్వయమాత్మానుభవం” ఈ మన సంవాదంలో ప్రకాశిస్తూ, వారి జ్ఞానదీపం ఇద్దానిని ఎంతగానో ప్రకాశింపజేస్తోంది సుమా!

ఎవరైనా అజ్ఞానము చేతనో, మాత్సర్యము చేతనో, మోహము చేతనో ఇందలి శాస్త్రార్థసారాన్ని తిరస్కరించ పూనుకొంటే, అట్టివారు విచారణహీనులగు ఆత్మహంతకులని మా అభిప్రాయం. వారితో మైత్రి కలిగి ఉండకపోవటమే మంచిదేమో! వారి శ్రేయోభిలాషులమగు మేము వారిని

Page:229

స్వాంతన - ప్రశాంతతలతో కూడిన సునిశిత చిత్తముతో ఇదంతా పరిశీలించి, అటుతరువాత స్వనిర్ణయం చేయవలసినదిగా మేము అభ్యర్థన చేస్తున్నాం.

రామచంద్రా! శ్రోతలగు ఈ సభికులు, నీవు, భావిపాఠకులు ఎటువంటి అధికార విశేషణాలు కలిగి ఉన్నారో, మీ బుద్ధులు ఎంతవరకు శ్రవణ - ధారణ - అభ్యాసములకు సమర్థమై ఉన్నాయో గ్రహించియే, నేను ఈ ఆత్మజ్ఞాన శాస్త్రమును ఆయా కథన చర్చలను ఏర్చి కూర్చి ఇక్కడ మీ ముందర వివిధ రీతులుగా ప్రతిపాదిస్తున్నాను. నేను ఆత్మ శాస్త్రమును ప్రబోధించటానికై నా తండ్రిగారైన బ్రహ్మదేవునిచే నియమించబడినవాడను. జనుల భాగ్యోదయం చేతనే ఆ సర్వాంతర్యామిచే ప్రేరితుడనై ఈ ఆత్మజ్ఞాన శాస్త్రమును ఈ అయోధ్యా సభామధ్యంలో బోధించటానికి ప్రవృత్తుడనవటం జరుగుతోంది. ఇక్కడి సభికుల - భవిష్యత్ పాఠకులపై గల అవ్యాజమైన ప్రేమయే నా ఈ ఆత్మజ్ఞాన శాస్త్ర విశేషాలు పలకటానికి నా పట్ల ప్రేరేపణ అయివున్నది. “మోక్ష శాస్త్రం గ్రహించాలి. జీవిత పరమావధిని తెలుసుకోవాలి” … అని ఎవరెవరు ఆశ్రయిస్తారో… వారి పట్ల కరుణ దయాళుత్వం - ప్రేమ అనేది మా స్వభావం అయి ఉన్నది. లేక, మరొక విధంగా… మీ యొక్క శుద్ధము-సూక్ష్మము అగు ఆత్మయే మీ పుణ్యవశంచేత ఈ ప్రకారంగా ఈ మీ శ్రీ వసిష్ఠ రూపందాల్చి, మీతో మిత్రత్వం వహించి ఈ బోధకు కారణమగుచున్నదని కూడా గ్రహించి ఉండండి. అంతేగాని, వాస్తవానికి నేను ఒక మనిషినో, దేవతనో, గంధర్వుడనో, రాక్షసుడనో మరొక వ్యక్తియో కాదు.

ఓ సర్వజనులారా! నేను ఆత్మ స్వరూపుడను. నావలెనే మీరందరూ కూడా ఆత్మయే స్వరూపముగా కలిగివున్నవారే! మీ యొక్క నిర్మలమగు ఆత్మయే రూపముగా గల నేను మీ యొక్క పుణ్య విశేషం చేత ఈ అవతారమూర్తి రామచంద్రునితో సంవాద రూపంగా ఈ ఆత్మజ్ఞాన శాస్త్రాన్ని విడమర్చి విశదీకరించటం జరుగుతోంది. ఓ ప్రియ మమాత్మ స్వరూపులారా? మీయొక్క ఆత్మకంటే కించిత్ కూడా నేను వేరైనవాడిని కాదు.

మీ ఆత్మయే నేను. నా ఆత్మయే మీరంతా! కాబట్టి, అంధకారమయములగు ఆధి-వ్యాధులు, మరణ దినములు సమీపించక పూర్వమే నన్ను ఆప్తునిగా ఎఱిగినవారై నా ఈ వాక్యమును వినండి. సర్వ పదార్థముల పట్ల - దృశ్య వ్యవహారముల పట్ల వైరాగ్యం సంపాదిస్తూ ఆత్మ జ్ఞానమునకు అర్హులై అట్టి జ్ఞానం సముపార్జించండి.

1. నరక వ్యాధికి చికిత్స

శ్రీ వసిష్ఠ మహర్షి : ఓ రామచంద్రా! ఈ సంసార జీవుని ’వస్తు దృష్టి’ అనే ఒకానొక మానసిక వ్యాధి అనేక జన్మలుగా పట్టి పీడిస్తోంది.

ఇహైవ నరకవ్యాధేః చికిత్సాం న కరోతియః ।

గత్వా నిరౌషధం స్థానం స రుజః కిం కరిష్యతి ||

Page:230

ఎవడైతే “జగత్తుపట్ల భౌతిక దృష్టి” అనే మానసిక రుగ్మతారూపమైన నరకవ్యాధికి తగిన చికిత్సను ఇక్కడ, ఇప్పుడు ఆశ్రయించడో, అట్టివాడు ‘జ్ఞానము’ అనే పాఠ్యాంశ ఔషధం లభించని స్థానాలకు పోయి, నరక రోగ బాధితుడై ఇక ఏం చేద్దామనుకొంటున్నాడు?

శ్రీరాముడు : మమాత్మా! అట్టి “భౌతిక దృష్టి” అనే నరకమార్గ రుగ్మత జీవునకు తొలిగేది ఎట్లా? శ్రీ వసిష్ఠ మహర్షి : భౌతికమైన మనోదృష్టికి పదార్థముల పట్ల గల వాసనలే మూలం. ఎంతవరకైతే సర్వ పదార్థములపట్ల వైరాగ్యం పొందబడదో… అంతవరకు ఆయా పదార్థములకు సంబంధించిన వాసన అంతరంగంలో సన్నగిల్లదు. ఓ రామచంద్రా! ఆయా వస్తు సంబంధమైన వాసనలను సన్నగిల్ల చేయటం తప్పించి ఆత్మోద్ధరణకు వేరే ఉపాయమేదీ లేదు!

ఆసక్తియే అనర్థం - పదార్థములు సత్యమే అయితే వాటిపట్ల ఆసక్తి, వాసనలు యుక్తమే! కాని అవి ‘కుందేటి కొమ్ములు’ వలె భ్రమచే దర్శించబడుచున్నాయి. ఇక వాటి పట్ల ఆసక్తి ఎందుకు? ప్రపంచంలోని పదార్థాలన్నీ కూడా పరమాణువుల సమాగమమే కాబట్టి వాటి యందు నిత్యమైన సత్యమంటూ ఏదీ లేదు. అయితే, విచారణ చేయని కారణంగా మాత్రమే అవి రమణీయంగా అనిపిస్తున్నాయి. విచారించి చూస్తే అవన్నీ కాలక్రమేణా మరొక రీతిగా ఉండబోవుచున్నాయి. కాబట్టి వర్తమానంలో కనిపించే రామణీయకత మనోభ్రమ మాత్రమే! అందుచేత ఇక్కడి సర్వ విశేషముల పట్ల "ఇతఃపూర్వం వీటి రూపు ఏమిటి? ఇక ముందు ఏమికానున్నాయి?” …అని పూర్వాపరములను విచారణ సల్పి వీటిలోని అనిత్యత్వం గమనించి ఉండటం మంచిది. విచారణ చేస్తే అప్పుడు రమణీయంగా భాసించేవన్నీ నీళ్ళలో ప్రతిబింబించే చందమామలాగా అసద్రూపములుగా తెలియవస్తాయి. ప్రామాణిక విచారణ చేయబడినప్పుడు ఏదైతే సత్వహాగా లేనిదే అని తెలియవచ్చుచున్నదో… అట్టి భ్రమాత్మక వస్తుజాలం - “ఏ స్వరూపం గలిగి ఉన్నాయి? అవి ఏకవస్తు రూపములా? అనేక వస్తు రూపములా?” - ఇటువంటి ప్రశ్నలు తమంతట తామే తోక ముడుస్తాయి. సృష్ట్యాదిలో ‘జగత్తు’ అనబడేది ఉదయించటానికి కారణమే ఉండజాలకున్నది. ఏదైతే జగత్తుగా భాసించుచున్నదో … అది నిర్విషయమగు బ్రహ్మమే అయివున్నది.

ఈ కనబడే జగత్తు అనబడేది మనస్సుతో కూడిన ఇంద్రియములకు విషయము. ఇక బ్రహ్మమో సర్వేంద్రియములకు మనస్సుకు అతీతమైనది. ఆధారం అయినది.

తెలియబడే విషయాలన్నిటికీ కారణం మనస్సుతో కూడిన పంచేంద్రియములు కాజాలవు. ఎందుకంటే అవి స్వతఃగా చేతనములు కావు కదా! ఆత్మ నిర్వికారము, కాబట్టి ఈ విషయాదులకు కారణము కాదు. ఈ విధంగా ఈ జగత్తు అకారణము. ఇంద్రియములకు అతీతమైన చిన్మాత్రమగు బ్రహ్మమున ఇంద్రియములుగాని, ఇంద్రియ విషయములుగాని ఉండజాలవు.

చూచావా! రామచంద్రా! నామరూప సహితమగు ఈ అనుభవమగుచున్న జగత్తుకు కారణము నామరూప రహితమగు బ్రహ్మము కాజాలదు. ఎందుకంటే వస్తువునందు అవస్తుత్వము ఉండనట్లే, బ్రహ్మమునందు పదార్థములకు చోటులేదు. సాకారమగు ఒక మట్టి విత్తనము నుండి సాకారమగు

Page:231

మఱి వృక్షం బయల్వెడలవచ్చు. నిరాకారమగు బ్రహ్మము నుండి సాకారమగు వస్తుజాలం (జగత్ వ్యవహారం) ఎట్లా ఉద్భవిస్తుంది చెప్పు? సర్వోత్కృష్ట పదమగు బ్రహ్మమునందు కార్య - కారణ భావాదులు ఏమీ ఉండజాలవు. "కాదు. ఉన్నాయి?” అని అనిపించటమనేది అభ్యాసవశం చేత బ్రహ్మము పట్ల ఏర్పడియున్న దోషదృష్టియేనని సిద్ధాంతీకరించబడుతోంది. అట్టిది “కుందేటికి కొమ్ములు ఉన్నాయి. బంగారంలో ఆభరణత్వమున్నది. స్వప్నభవనానికి పునాదులు ఉన్నాయి”… వంటి వాక్యముల వలె వాచాలత్వం వంటిదే! మూర్ఖ బుద్ధికి “వారు, వీరు, నావారు, నీవారు, నాది, నీది, సంబంధాలు, బాంధవ్యాలు ఉన్నాయి” అని అనిపించవచ్చు గాక! అయితే అవి ఎందుచేత లేవో సుస్పష్టమయ్యే ఉంటోంది.

నిరాకార బ్రహ్మము సాకార జగత్తుకు కారణం కాజాలదు. బ్రహ్మము తప్పితే జగత్తుకు మరింకే కారణం ఉండజాలదు. దృష్టాంతంగా… మట్టిలో తయారుచేయబడిన సైనికుని బొమ్మలో మట్టి సైనికుని ఆకారంలా అవటంలేదు. మట్టి సర్వదా మట్టిగానే ఉన్నది. సైనికునిగా కనిపించేదంతా మట్టే! మట్టిని సైనికునిగా చూచుచున్నది మనో అభ్యాసమే!

ఈ విధంగా సహకారి కారణం లేకుండా కారణము నుండి కార్యము ఎన్నటికీ కలుగజాలదు. బ్రహ్మము నుండి జగత్తు ఆవిర్భవించటానికి సహకారి కారణం లేదు. కనుక బ్రహ్మము బ్రహ్మముగానే ఉండి ‘విజ్ఞత’ కొఱవడిన ద్రష్టలకు బ్రహ్మముగా కాకుండా… జగత్తు అనబడు అనేక వస్తు-వ్యక్తి -సంఘటన విశేషములతో కూడి ఉన్నట్లు కనిపించటం మాత్రం జరుగుతోంది. సూర్యరశ్మి యందు ఛాయ ఉండగలదా? అట్లాగే నిరాకార బ్రహ్మమునందు సాకార జగత్తు ఉండజాలదు. అందుచేత జగత్తుగా కనిపించే దానిని బ్రహ్మముగా దర్శించటం అభ్యసించటమే సముచితం. అదియే "బ్రహ్మీ దృష్టి”. అదియే “ఆత్మజ్ఞానం”.

శ్రీరాముడు : స్వామీ! “ఈ జగత్తుకు కారణమే లేదు” అని అనే బదులు, "పరమాణువుల సమూహమే ఈ జగత్పదార్థములన్నీ, కాబట్టి, జగత్తుకు పరమాణువులు కారణం”అ

అనుకోవచ్చును కదా!

శ్రీ వసిష్ఠ మహర్షి : ఓ రామచంద్రా! పదార్థములన్నీ పరమాణువుల వివిధ సమావేశములే అయినప్పటికీ “ప్రియము, అప్రియము, మనది, వారిది, కోరదగినది, తొలగతగినది” … అనే హావభావాల కల్పనను సమకూర్చుకొని కదా, జనులు ఈ జగత్తును దర్శిస్తున్నారు! హావభావాలు లేకుండా ‘జగత్తు’ అనబడేది ఎవరూ పొందటం లేదు. అట్టి హావభావాలకు పరమాణువులు కారణమా? కాదు కదా! కాబట్టి ”పరమాణువుల సమూహమే మాచే అనుభవించబడే జగత్తు” …అని ఎవరైనా అనుకుంటే “పదార్థంలో గల రుచి - నాలుక యందు గల ఆ రుచిని ప్రియ - అప్రియములుగా నిర్ణయించి ఆస్వాదించే నాలుక”… అనునది సోదాహరణగా తీసుకుంటే పదార్థ పరమాణువుల - నాలుక పరమాణువులు ప్రియా ప్రియములకు సంబంధించిన సానుకూల్య - ప్రాతికూల్యాలు ఎట్లా ఒనగూడుతున్నాయి? ఈ శరీరముల ఉత్పత్తి, ఉనికి, ప్రవృద్ధి, శిథిలం,

Page:232

వినాశనాది - ధర్మాలకు కారణం కేవలం పరమాణువులే ఎట్లా కాగలుగుతాయి? కాబట్టి “పరమాణువులే ఈ జగత్తుకు కారణం“ - అనే మాట ”కుందేటి కొమ్ములు ఎక్కుపెట్టిన విల్లువలె ఉంటాయి” అనే వాక్యంలాగా అజ్ఞానముచే చెప్పబడేదే అవుతుంది.

పరమాణు సమూహశ్చేత్ సంభూయ కురుతే జగత్ | యదృచ్ఛయైవ తమసి శీర్యతే చ యదృచ్ఛయా ॥

పరమాణువులే గనుక, "తమకు ఇష్టం వచ్చినట్లుగా ఈ జగత్తును నిర్మిస్తున్నాయి” అని,

“అవి తమ ఇష్టం వచ్చినట్లే ఆకాశంలో నశిస్తున్నాయి” అని అనదలచుకొంటే, అప్పుడు నీవు - నేను

- - వస్తుధర్మాలు మొదలైన వాటిని నిర్వచించటమెట్లా? ఒక వేళ ఈ జగత్తు యొక్క అవయవములైన పరమాణువులు ఆకాశంలో పడుతూ లేస్తూ సంచరిస్తున్నాయని అనదలిస్తే ప్రతిరోజు ఉదయం లేచి చూచేటప్పుడు ఇల్లు ఇల్లుగాను, దేశం దేశంగాను, పర్వత శిఖరం పర్వత శిఖరంగాను, దేహం దేహంగాను మాత్రమే ఎట్లా ఉంటున్నాయి?

పైగా పరమాణువుల అవయవాలు ఎవరికీ కనబడటంలేదు, కిటికీగుండా ప్రసరించే సూర్య కిరణాలలోని త్రసరేణువులు - వాటి యొక్క సమావేశ రూపమైన అవయవాలకు పోలిక ఎక్కడ?

“అవయవ రూపమగు ఈ రూపముల సూక్ష్మరూపము నిరవయవమగు పరమాణు తత్త్వమే” అని అనుమానించబడుతోంది. “నిరవయవమగు దాని ఇష్టంచే అవయవ రూపమగు వస్తుజాలం నిర్మించబడుతోంది” అని అనటానికి కారణముగాని, వ్యవహార క్రమముగాని ఎవరికీ కనపించటం లేదు కదా! అది “ఆకాశపుష్పం” అనే శబ్దం వంటిది. శూన్యాకాశంలో పుష్పం ఎక్కడిది? అతీంద్రియా లగు పరమాణు సంయోగంచే జగద్రచన కావించబడటమనేది ఎవరి కర్మ? అట్టి కర్తృత్వము

సంసారిదా? అసంసారిదా?

సంసారియగు ఏ జీవుడో అది చేస్తున్నాడనటానికి అట్టి సామర్థ్యం ఏ ఒక్క జీవునికో లేదనటం సుస్పష్టమే కదా!… పోనీ ‘అసంసారిది’ అని అనుకుందామా? అప్పుడు అసంసారియగు పరమాత్మ జడపదార్థములను నిర్మించే మరొక జడపదార్థము వంటివాడే అగుచున్నాడు. ఈ సంసారి - అసంసారులలో అసంసారియగు పరమాత్మ నిత్యముక్తుడు కదా! అట్టి నిత్యముక్తునికి ఈ జగన్నిర్మాణం చేయటం వలన ప్రయోజనం ఏముంటుంది?

నిష్ప్రయోజన శీలుడగు పరమాత్మకు జగత్తును నిర్మించటంలో ప్రయోజనము లేదు. కనుక ఇట్టి కర్తృత్వము ఆయనకు ఆపాదించలేం. ఇక జడములగు పరమాణువులే స్వయంగా ఈ అనేక వస్తు ధర్మములతో కూడిన జగత్తును నిర్మిస్తున్నాయా? అది యుక్తియుక్తమెట్లా?

న అబుద్ధిపూర్వకం తత్కర్మ సంభవతి అంగకస్యచిత్ బుద్ధిపూర్వం తు యత్ వ్యర్థం కుర్యాత్ ఉన్మత్తకో హి కః ||

మనస్సుచే ఊహించటం కూడా కుదరనట్టి అచింత్యమైన - అత్యద్భుతమైన రచనలతో కూడిన

ఈ జగత్తు ఎవడో అబుద్ధిపూర్వకంగా రచించాడనటానికి వీలులేదు.

Page:233

ఇక బుద్ధిపూర్వకంగానే ఎవడో రచించాడందామా, అంతటి బుద్ధి గలవాడు వ్యర్థంగా - ఏ ప్రయోజనమూ ఉద్దేశించకుండా ఈ చిత్ర విచిత్ర జగత్తు రచించాడంటే, ఏ పిచ్చివాడు ఇంత చిత్ర విచిత్ర జగత్తును నిష్కారణంగా రచిస్తాడు?

శ్రీరాముడు : స్వామీ! ఈ జగత్తు తనంతటతానే ’ప్రకృతి సిద్ధంగా జనించినదని, దీనికి ఎవరూ కర్త కాదని కొందరు మీమాంసకులు (నాస్తిక మతస్థులు) అభిప్రాయపడుచున్నారు.

శ్రీవసిష్ఠ మహర్షి : జడమగు వాయువుకు తనకు తానే బుద్ధిపూర్వకంగా ’చేష్ట’ సంభవించదు కదా! వాయువుల చేష్ట లేకపోతే వాయు పరమాణువుల సంచయం జరుగదు. కాబట్టి పరమాణువులను దగ్గరగా ఉంచి, తద్వారా జగత్తును ప్రదర్శించబడటానికి కారణభూతమయ్యేది పరమాణువులు కాదు. ఈ విధంగా… జడములగు వాయువు పరమాణువులు మొదలైనవి జగత్తుకు కారణం కాదు. నిర్వికల్పుడు, అప్రమేయుడు, నిత్యముక్తుడు, ప్రాప్తాపాప్త ఉద్దేశములకు అతీతుడు - అగు పరమాత్మ జగత్తుకు కారణం కాదు. ఇక ప్రళయకాలంలో జీవసమూహమంతా దేహరహిత మైపోతోంది కాబట్టి సృష్ట్యాది యందు జగత్తుకు కర్తయే లేడని తెలియవస్తోంది.

ఈ విధంగా ఈ జగత్తుకు కర్తయే లేడు కాబట్టి ఈ జగత్తు సృష్టించబడనిదే అగుచున్నది. అనగా ‘జగత్తు’ అనబడేది ఏ ఒక్క సమయమునందు సృష్టించబడలేదని గ్రహించబడుగాక! శ్రీరాముడు : హే మహర్షీ! “ఈ జగత్తుకు కర్తయే లేడు. కనుక జగత్తు అనునది ఉత్పన్నమే అయివుండలేదు” అనేదే మనం గమనించవలసియున్నప్పుడు… ఇక, సప్తర్షి మండలములో సప్తర్షులలో ఒకరుగా విరాజిల్లే మీరెవరు? అయోధ్యా నగర చక్రవర్తి కుమారుడనగు నేనెవడను? ఈ నా సోదరులెవరు? మనమంతా ఎవరిమైయున్నాము? మనమంతా ఈ జగత్తులో ఉన్నామా? లేమా? లేని జగత్తులో ఉన్న మనమంతా ఎవరం?

1. మనమంతా చిదాకాశ స్వరూపులమే!

శ్రీ వసిష్ఠ మహర్షి : ఓ రామచంద్రా! నీవు - నేను - తదితరులు - మనమంతా కూడా చిదాకాశ స్వరూపులమే! ఎఱుకయే మన రూపం. ఇక చిదాకాశ రూపులమగు మనం ఈ పాంచభౌతిక జగత్తులో ఉండటమంటావా? నీ స్వప్నంలో కనిపించే మనుష్యులు, ఇళ్ళు, కొండలు ఆ స్వప్నచిత్ యొక్క రూపములే అయినట్లు మనమందరమూ చిదాకాశము యొక్క స్వరూపులమే అయివున్నాం. తస్మాత్ న జాయతే కించిత్ విశ్వం నాపి చ విద్యతే |

ఇత్థం చిన్నభేవాచ్ఛం ప్రకచ్ఛతి ఆత్మనాత్మని II

కనుక ఓ రాఘవా! ఈ ప్రపంచమేదీ ఉత్పన్నం అవటంలేదు. విద్యమానమై (తెలియబడుచున్నదై) ఉండుటయులేదు. మరి? నిర్మల చిదాకాశమే ఈ సమస్త రూపముగా తనయందు తానే స్ఫురించుచున్నది.

Page:234

దృష్టాంతం… స్వపద్రష్ట యొక్క చిత్-రూపమే స్వప్న విశేషములుగా స్వప్న ద్రష్టకు అగుపించునట్లు! వాయువులో స్పందం (చలనం) అభిన్నంగా ఉన్నట్లు …జలంలో ద్రవత్వం, అభిన్నంగా ఉన్నట్లు … ఆకాశంలో శూన్యత్వం అభిన్నంగా ఉన్నట్లు “చిదాకాశమున

జగదాకాశం, నీయందు నీకు దర్శనమయ్యే జగత్ దృశ్యం" - ఉభయమూ చిదాకాశమునకు అభిన్నరూపంగా మహా విశ్రాంతితో ఉన్నది.

శ్రీరాముడు : మహాత్మా! మనమంతా చిదాకాశరూపులమే - - అనునది ఆత్యంతిక పరమ సత్యం గాను, యుక్తియుక్తంగాను ఉన్నది. అయితే, మనందరి వాస్తవ స్వరూపం అయిన “చిదాకాశము” యొక్క స్వరూపం ఎట్టిది?

శ్రీ వసిష్ఠ మహర్షి : చిదాకాశం ‘అనుభవం’ అనే దానికి మునుముందే, అద్దానికి ఉత్పత్తి స్థానమై ఉన్నది. ఈ జీవుల జాగ్రత్ - స్వప్న - సుషుప్తుల అనుభవమంతా జలంలోని తరంగంలాగా అద్దానియొక్క చమత్కార రూపమే. ఆకారంలేని జలానికి తరంగాకారం అగుపిస్తున్నట్లు, అనుభవానికి ఆవల నిరవయవి - నిరనుభవశీలియగు చిదాకాశమే అనుభవ రూపానికి అకారణంగా కారణం అగుచున్నది. ఇక అద్దాని స్వరూపమంటావా?

దేశాత్ దేశాంతర ప్రాప్తో నిమేషేణ అతిదూరతః

సంవిదో యత్ వపుర్ మధ్యే చిత్త్వ్యోమ్నో విధి తత్ వపుః II

ఓ రామచంద్రా! ఒక ప్రదేశంలో నిలబడి ఉండగా దూరంగా ఉన్న మరొక ప్రదేశం వైపుగా మన దృష్టి క్షణకాలంలో వెళ్ళుచున్నదనుకో… ఆ రెండు ప్రదేశాల మధ్య ఉన్నట్టి నిర్విషయ సంవిత్ జ్ఞాన స్వరూపమేది కలదో … అదియే చిదాకాశము యొక్క స్వరూపమని గ్రహించు.

నిర్విషయ సంవిత్

ఒక శుద్ధజ్ఞానం మరొక

విషయం చిదాకాశం విషయం

క్షణకాలంలో మరుక్షణం మరొక

ఆ విషయాన్ని దృక్ - స్వస్వరూపం విషయాన్ని త్యజించిన దృష్టి ఆశ్రయించబోయే దృష్టి

అట్టి నిర్విషయ సంవిజ్ఞాన రూపమగు చిదాకాశమే సమస్త పదార్థముల యొక్క పరమార్థ స్వరూపమై ఉన్నదని గ్రహించు. కాబట్టి, జగత్తు యొక్క పరమార్థ రూపం చిదాకాశమే!

ఈ జగత్తు చిదాకాశ రూపమే గాని శూన్యాకాశరూపం కాదు. ఆ చిదాకాశము యొక్క తనకంటే ఏమాత్రం భిన్నంకానట్టి (తనకు అన్యము, అద్వితీయం అయిన) కించిత్ భావనా స్రవంతి

Page:235

యొక్క శీఘ్ర పరివర్తనా రూపమే ఈ జగత్తు యొక్క రూపం. అనగా, చిదాకాశ రూపుడవగు నీ యొక్క అభిన్న భావనా సంబంధిత వివర్తరూపమే నీకు అనుభవమయ్యే ఈ జగత్తు సుమా! ఏ జీవుడు ఏ జగత్తులను అనుభవిస్తున్నాడో అదంతా కూడా ఆతని చిదాకాశరూపపు అభిన్న భావనా స్రవంతి యొక్క వివర్తరూపమే ఈ “భౌతిక జగత్” ప్రాప్తి రూపంగా వివర్తం పొందుతోంది. అట్టి వివర్తత్వమనేది కూడా త్రాడును చూచి ‘పాము’ అనుకొని భ్రాంతి పొందటం వంటిది (సర్ప -రజ్జు భ్రాంతి). వాస్తవానికి చిదాకాశం యథాతథమేగాని, ‘జీవుడు’ గా వివర్తం పొందుటయే లేదు.

ఈ విధంగా వాయువు, అద్దాని స్పందముల వలె - జగత్తుకు, చిదాకాశమునకు భేదమనేది ఎన్నడూ లేదు. అట్టి చిదాకాశము రెండు విషయముల మధ్యగల దృష్టి యొక్క నిజస్వరూపమై ఉన్నది. నిర్విషయమగు "ఆ చిత్ స్వరూపమే సర్వ భూతముల యొక్క స్వభావరూపం” అని

గ్రహించి జ్ఞానులు సర్వత్రా ఆ నిర్విషయ జ్ఞాన స్వరూపాన్నే దర్శిస్తూ ఉంటారు. హరి హరుడు వంటి మహనీయులకు కూడా! అట్టి నిర్విషయ చిదాకాశమే నిత్య ధ్యానరూపమై ఉండగా, అద్దాని నుంచి వారు చలించటంలేదు.

ఈ కనబడే ప్రపంచమంతా కూడా చైతన్యం యొక్క అభాసరూపాకాశమే అయివున్నది. “ఈ ప్రపంచం ప్రకాశించటం అనేది చిత్ యొక్క ప్రభావం మాత్రమే! కాబట్టి ఈ జగత్తు చిత్స్వభావముచే వాస్తవానికి ఆకార రహితము, అవ్యయము అని కూడా చెప్పవచ్చు. పరమార్థంగా చూస్తే ఈ జగత్తు అనేది ఎన్నడూ ఉద్భవించనూ లేదు. ఇప్పటికీ లేదు. ఇక ముందు ఉద్భవించబోదు. ఆకాశము కంటే శూన్యత్వం వేఱుకానట్లు, - ఈ జగత్తు చిదాకాశము కంటే వేరైనది కాదు.

ఏ ప్రపంచమైతే (ప్ర+పంచము = పంచభూతముల గొప్ప కలయికచే కనిపించేది) అజ్ఞాన దృష్టికి అత్యంత ఘనీభూతమై అనుభవసిద్ధమై ఉంటోందో … అట్టి ఈ దృశ్య ప్రపంచము ఇతః పూర్వం ఉండివుండలేదు… ఇప్పుడు ఉండుటయు లేదు, ఇకముందు ఉండనూబోదు. శాంతరూఎ *మైనట్టి చిదాకాశమే తనయందు ఇట్లు జగత్తు రూపంగా ప్రసిద్ధమై బుద్ధికి మాత్రమే భాసిస్తోంది. స్వప్నంలో చిన్మాత్రమే జాగ్రత్లో చిన్మాత్రమే స్వయముగా జగత్ చైతన్యంగా స్ఫురిస్తోంది.

ఎందుకంటావా?… స్పష్ట్యాదిలో సృష్టియేలేదు కదా! అనగా పంచభూతాలు లేనప్పుడు సమస్త పదార్థముల యొక్క ఆయా భావనలే లేవు కదా! పదార్థ భావనయే లేనప్పుడు ఇక ఈ దేహం ఎక్కడున్నది? లేదు కదా!

శ్రీరాముడు : ఈ దేహాల సంరంభమంతా ఎక్కడి నుండి వచ్చి ఆత్మ సమక్షంలో ప్రదర్శితమౌతున్నది? శ్రీ వసిష్ఠ మహర్షి : ఈ శరీరములుగా భాసించేదంతా చిదాకాశము యొక్క జగత్ స్వప్న భ్రమ చమత్కారమే! స్వస్వరూప చైతన్యము యొక్క స్వయంకల్పనా చమత్కారమే!

మహాచైతన్యము యొక్క మొట్టమొదటి స్వప్నము ‘సృష్టికర్త’ అని చెప్పబడే బ్రహ్మదేవుని శరీరం. ఇక మనమంటావా? ఆ బ్రహ్మదేవుని మనో శరీరం నుండి ఆవిర్భవించిన వారం. అనగా ఆయన ప్రథమ స్వప్నంలోని అంతర్గత స్వప్న - స్వప్నాంతరములే మన ఈ శరీరాలు.

Page:236

శ్రీరాముడు : స్వామీ! మీరంటున్నట్లు మనమంతా బ్రహ్మము యొక్క స్వప్నాంతర్గత పాత్రధారులం అయినప్పుడు బ్రహ్మముతో మనకున్న సంబంధ - అనుబంధాలు ప్రతిదినము అనుభూతంకావాలి కదా? మరి అట్లా మనకు అనిపించటం లేదు కదా!

శ్రీ వసిష్ఠ మహర్షి :

గండస్య ఉపరిజాతానాం స్ఫోటానామత ఏవ సః పరమేణ ప్రయత్నేన న మనో నామ యాస్యతి ||

కంఠంపై లేచిన కురుపు కంఠంతోబాటుగా కనిపిస్తున్నప్పటికీ కంఠంతో సాక్షాత్ సంబంధం లేదుకదా! అనగా, కురుపు కంఠంయొక్క విభాగం కాదు కదా! లేక కురుపు కంఠం వంటిది కాదు కదా! అట్లాగే మనమంతా బ్రహ్మము యొక్క స్వపాంతర్గత రూపులం అయివున్నప్పటికీ బ్రహ్మముతో అనుభూతపూర్వక సంబంధం లేకుండా ఉండటం జరుగుతోంది. భ్రాంతి యొక్క దార్ద్యం చేత ఈ మన మనస్సు ప్రయత్నించినప్పటికీ ఆత్మ యందు ప్రవేశించలేకపోతోంది. స్వప్నంలోని వస్తువులు జీవులు స్వప్న దృష్టి యొక్క కల్పనయే అయినప్పటికీ స్వప్న ద్రష్ట స్వరూపంతో (స్వప్నం కొనసాగుచున్నంతవరకూ) ఏకత్వం పొందకయే ఉంటోంది కదా! స్వప్నం కంటున్నవాడు, “ఈ స్వప్నానికి వేరైన స్వప్న ద్రష్ట స్వరూపుడను" అని గుర్తుంచుకుంటున్నాడా? లేదు. స్వప్నంలో తనూ ఒకరైనట్లు, తదితర స్వప్నాంతర్గత జనులు వేరు వేరైనట్లు ఆస్వాదిస్తున్నాడా, అయితే స్వప్నాంతర్గత విషయాలు వాస్తవమా? కాదు. కానీ భ్రమచే స్వప్న ద్రష్టకంటే స్వప్నములో వివిధ రూపములుగా కనిపించుచున్నట్లు బ్రహ్మమే హిరణ్యగర్భుడు (సమష్టి సంకల్పము) - వ్యష్టి జీవుడు మొదలైన రూపాలుగా అసత్య - కల్పితమాత్ర రూపమున అగుపిస్తోంది. బ్రహ్మము హిరణ్యగర్భుని రూపం ఆశ్రయించిన మరుక్షణం బ్రహ్మమే మిథ్యారూపమగు ఈ జగత్తుగా కనిపిస్తున్నదై ఉంటోంది.

ఆబ్రహ్మ స్తంభ పర్యంతం అలీకం జాయతే జగత్

యథాస్వప్నే తథా అలీకమేవమాశు వినశ్యతి ||

స్వప్నంలో ఏ విధంగా అనేకమంది జనం కనిపించి మరల ఇంతలోనే మటుమాయ మగుచున్నారో… బ్రహ్మదేవుడు మొదలుకొని ఒక గడ్డిపరక వరకు ఈ జగత్ దృశ్యములు మిథ్యగా ఉత్పన్నమై మిథ్యగానే నశిస్తున్నాయి. అట్టి వినాశనము కూడా మిథ్యయేనని గ్రహించు. స్వప్నంలో చిదాకాశమే స్వప్న జగత్తు రూపంగా ధరించి అగుపిస్తోంది. అట్లాగే చిదాకాశమే జన్మాది వ్యవహార రహితమై ఉండికూడా, జగద్రూపంగా అనిపిస్తోంది.

స్వప్నద్రష్ట నిదురలేవగానే స్వప్నం నశిస్తోంది. జగత్తుగా అనుభవించేదంతా జ్ఞాన ప్రాప్తిచే రహితత్వము సంతరించుకుంటోంది.

ఈ జగత్తు అనుభూతం అవవచ్చుగాక! సత్యం వలె అనిపించవచ్చుగాక ! వాస్తవానికి ఇది మిథ్యయే! చైతన్యం తాను నిరాకారమై ఉండి స్వప్నంలో సాకారమగు స్వప్న జగత్తుగా స్థితి నొంది ఉన్నది. ఒక అణువు మేరుపర్వతం కంటే ఎట్లా అతి సూక్ష్మమో, ఈ భౌతికాకాశం కంటే చిదాకాశం

Page:237

అంతకంటే వేలాదిరెట్లు సూక్ష్మం. అయితే చిదాకాశం ఈ భౌతికాకాశం వంటిదే కాదు. “అది జగత్తు వంటి స్థూలాకారం కాదు” …అని చెప్పటానికి మాత్రమే ఇక్కడ ఆకాశాన్ని ఉపమానంగా తీసుకున్నాం.

శ్రీరాముడు : ఈ జగత్తు ఎప్పుడు ఎందుకు చిదాకాశంలో ఉత్పన్నమౌతుంది?

శ్రీ వసిష్ఠ మహర్షి : సృష్ట్యాదియందు జగత్తులేదు. చిదాకాశమే ఉన్నది. ఇక ఇప్పుడో… ఇప్పుడు కూడా (చిదాకాశం సర్వదా యథాతథం కాబట్టి) చిదాకాశంలో జగత్తు జనించటానికి కారణమూ లేదు. కారణం లేదు కాబట్టి జగత్తూ లేదు. స్వప్నంలో కనబడిన నగరానికి ఉత్పత్తి ఏముంది? వినాశనం ఏమున్నది? స్వప్నంలో కనబడే స్వప్న నగరం వంటిదే ఈ జాగ్రత్ నగరం కూడా! మాకు ఈ జాగ్రత్క, స్వప్నమునకు, దృశ్యమానమై కనిపిస్తున్న ఈ అయోధ్యా నగరానికి తేడా ఏమీ కనిపించటం లేదు.

మరొక విషయం… వాయువు - - అద్దాని స్పందనము, అగ్ని - అద్దాని ఉష్ణము, ఆకాశము - అద్దాని శూన్యత్వము, చైత్యము - అద్దాని జాగ్రత్ స్వప్న నగరం … ఇవన్నీ ఒక్కటే. చిదాకాశము, జగత్ చిదాకాశము ఒక్కటే ! ఎందుచేతనంటే చిదాకాశమే ఇట్లు జగత్తుగా కనిపిస్తోంది. చిన్మాత్ర సూర్యుని ప్రకాశ విశేషమే ఈ జగత్తు.

“బంగారపు ఆభరణం” అనుదానిలో ఏది ఆభరణమో అది బంగారము, ఏది బంగారమో అదియే ఆభరణం కూడా కదా! "వాయు స్పందము” అనుదానిలో ఏది స్పందమో, అదియే వాయువు. ఏది వాయువో అదే స్పందము కదా!

అట్లాగే… “చిదాకాశ జగత్తు” అనుదానిలో ఏది జగత్తో అది చిదాకాశమే! ఏది చిదాకాశమో అదియే జగత్తు కూడా!

అనగా… చిదాకాశమే ఇట్లు ‘జగత్’ అను ఆకృతిగా కనిపిస్తోంది. ఇదంతా కూడా - -

“ఉదయ, అస్తమయములు లేనట్టిది, అఖండ ప్రకాశరూపము, నిర్మలము, శిలవలె మౌన స్వరూపము, నిర్వికారము, శాంతము " - అగు బ్రహ్మమే గాని మరింకొకటేదీ కాదు. అంతయు బ్రహ్మమే అయివుండగా… ఇక పదార్థములెచట? భావ - అభావములకు సంబంధించిన బుద్ధి ఎచట? ఏకత్వమెచట? మనమెచట? మనయొక్క పదార్థభావన ఎచట?

ఓ రామచంద్రా! నీవు నిర్వికారమగు ఆత్మజ్ఞానముచే ’అంతయు ఆత్మయే’ అను ఏకత్వం వహించి ఉండు. నిత్యోదిత రూపుడవై ఉండెదవుగాక! ఈ భౌతిక దేహంతో వ్యవహరిస్తూ కూడా, తత్ సంబంధమైన వ్యవహారములతో తాదాత్మ్యము చెందవలసిన పనేమున్నది? సర్వదా అంతః కరణమున పరమ ప్రశాంతశీలుడవై, నిర్వాణరూపుడవై, నిరతిశయానంద రూపముతో ఈ జగత్తునందు సంచరించు. ఏ ఏ పదార్థముల వలన విక్షేపములు కలుగుచున్నట్లు అనిపిస్తోందో, …అట్టి వాటి గురించి “అవి వాస్తవానికి లేవు" అని గ్రహించివుండు.

Page:238

1. ప్రతి జీవుడు మోక్ష స్వరూపుడే!

శ్రీరాముడు : హే మహాత్మా! నిరాకారము - నిరంజనము అగు బ్రహ్మము నుండి ఈ ఈ సాకారమగు జగత్తు ఎట్లా ఉద్భవించి పరిఢవిల్లుతోంది?

శ్రీ వసిష్ఠ మహర్షి : ’జగత్తు’ అని చెప్పబడుచున్న నామరూపాత్మకమగు వ్యవహారమంతా వాస్తవానికి ఏ విధంగా స్వప్నతుల్యము - భ్రమాత్మకము అయి ఉన్నదో వివరిస్తాను విను.

ఈ ప్రపంచాన్ని మొత్తం 5 విషయములుగా విభజించవచ్చు- 1. శబ్దము, 2. స్వర్మ, 3.రూపము, 4.రసము, 5. గంధము. ప్రపంచంలో గల ఈ ఐదు విషయముల అనుభవం పొందటానికి తయారు చేయబడిన వివిధ విభాగ - ఉపవిభాగములు కలిగియున్న యంత్రము వంటిదే ఈ శరీరం. ఏ శరీరముననైనా జాగ్రత్ - స్వప్నములలో అనుభవమయ్యేది ఈ ఐదే! ఈ 5 విషయములనే 5 తన్మాత్రలు అంటారు.

ఆకాశః శబ్దతన్మాత్రం - ఆకాశము "శబ్దతన్మాత్ర” అయివున్నది. ఆకాశానికి రూపాదులు లేవు. శబ్దతన్మాత్ర యొక్క ప్రాపంచక రూపం ఆకాశం. ఆకాశాత్ వాయుః - ఆకాశము నుండి వాయువు జనిస్తోంది.

స్పర్శ తన్మాత్రకో అనిలః - వాయువు “స్పర్శతన్మాత్ర” అయివున్నది. వాయువు స్పర్శచే గ్రహించబడుతోంది. స్పర్శజ్ఞానం వాయువుచే జనించబడుతోంది.

తత్సంగో ఉత్కర్షజం తేజః - ఆకాశ - వాయువుల సంగమము (సంఘర్షణ) చే రూపతన్మాత్ర అయినట్టి తేజము (అగ్ని) ఉదయిస్తోంది.

తచ్ఛ అనిశ్చేత్య అపాం స్థితిః - తేజస్సునందలి ఉష్ణత్వము శాంతించుటచే “రసతన్మాత్ర” అగు జలము రూపుదిద్దుకుంటోంది.

ఏష సంఘః భూ - - శబ్ద, స్పర్శ, రూప, రసముల కలయిక చేతనూ, ఉష్ణత్వము మరి కొంత శాంతించుట చేతను భూమి జనిస్తోంది.

ఈ విధంగా శబ్ద, స్పర్శ, రూప, రస, గంధ తన్మాత్రల చమత్కారమైనట్టి ఆకాశ, వాయు, తేజస్సు, జలము, భూమి (పంచభూతాల) వీటి - రకరకాల కలయికయే ఈ కనబడే జగత్ వస్తుజాలమంతా! మనకు కనబడే ప్రతి వస్తువు వర్తమానరూపముగా కాలక్రమేణా ఉండదు. ప్రవహించే జలం యొక్క ఆకారంలా ఈ జగత్తులో వస్తువు ఇతఃపూర్వం ఒక రకంగా, ఇప్పుడు ఈ రకంగా, ఇకముందు ఇంకొక రకంగా ఉంటున్నాయి. ఈ వస్తు సమూహమంతా నిరాకారమగు ఆకాశంలోనే జనిస్తున్నాయని మనకు సుస్పష్టమౌతుంది. కాబట్టి ఆ కనబడేది స్వప్నతుల్యమేనని చెప్పబడుతోంది.

అయితే ఇక్కడ, “నిరాకారమగు ఆకాశం నుండి సాకారమగు తక్కిన భూతములు ఎట్లా జనిస్తున్నాయి?" - అనే ప్రశ్న మన ముందు ఉదయిస్తోంది.

Page:239

నిష్క్రియమగు ఆకాశం నుండి - చలన రూపమగు వాయువు; రూపరహితమగు వాయువు

నుండి - రూపయుక్తమగు తేజము (అగ్ని); రసవర్జితమైన తేజము నుండి - గంధ సహితమగు పృథివి… ఈ విధంగా ఐదు అనుభవములు ఏర్పడుచున్నాయి. అయితే ఇక్కడ మరొక ముఖ్యమైన ప్రశ్న. అనుభవము అనేది ఎక్కడి నుండి ఏర్పడుతోంది?

ఒకానొక సిద్ధాంతము యొక్క ఉద్దేశమును అనుసరించి “ఇతఃపూర్వపు జ్ఞప్తి నుండి ఇప్పటి అనుభవము, ఇప్పటి అనుభవము నుండి ముందు ముందు జ్ఞప్తి ఏర్పడుతోంది” అని సిద్ధాంతీకరించబడుచున్నది. అయితే, ఇంతా అయిన తరువాత ఈ సిద్ధాంతం ప్రకారం మనం ‘జ్ఞప్తి’ అను దానిపై ఆధారపడవలసి వస్తోంది. సరే ఈ ’జ్ఞప్తి’ ని కొంతసేపు ఒప్పుకొంటే, జ్ఞప్తి నుండే జాగ్రత్ స్వప్నములు అనుభవమౌతున్నాయి కదా! మరి జ్ఞప్తి ఎక్కడి నుండి జనిస్తోంది?

“జ్ఞాపము” అనేది ఉదయించేది జ్ఞాపకం కలవాని నుండే కదా! ఆ జ్ఞాపకం ఎవరిదై ఉన్నదో, ఆతడే / అదే బ్రహ్మం. బ్రహ్మమే స్వరూపంగా గల స్వస్వరూపం నుండే (స్వప్న ద్రష్ట నుండి స్వప్న వస్తుజాలం వలె) ఈ సర్వజగత్ రూపం వివర్తభావనచే ధరించబడుతోంది. కనుక “బ్రహ్మమే సర్వ పదార్థ స్వరూపము అయి ఉన్నది” - అనే సిద్ధాంతం అంగీకరించటంలో లోటేమున్నది?

జ్ఞప్తిరేవ అతివిమలా స్వరూపాత్మని భాతి యత్ తదేవ ‘జగత్’ ఇత్యుక్తం సత్యమిత్యేవ సత్యతః ॥

“అతినిర్మలమగు ‘జ్ఞప్తి’ తన స్వరూపమున భాసిస్తోంది. ఆ జ్ఞప్తి అనే చైతన్యమే జగత్తుగా భాసిస్తోంది” అని వేదములు సుస్పష్టపరుస్తున్నాయి. “స్వస్వరూపమున భాసించే జ్ఞప్తి చైతన్యమే ఈ జగత్తుయొక్క అసలైన రూపం” - అనే వేదవాక్కు పరమసత్యమై ఉన్నది కనుక …

న క్వచిత్ సన్తి భూతాని పంచ కుట్యాదయో న వా

అసన్తి అపి అనుభూతాని, నను స్వప్నదశాస్వివ

ఈ పంచ భూతములు ఎక్కడా లేవు. అయితే అసత్యములే అయినప్పటికీ అనుభూతం అవుతున్నాయి. ఉదాహరణకు స్థూలంగా ఆకారంతో కనిపించే మంచుగడ్డ ఉష్ణ ప్రభావం చేత కరిగి ఆకారం కోల్పోతోంది. మరల ఆ నీటి ఆవిరే మంచుగడ్డగా కూడా అగుచున్నది. ఏ రూపం అద్దానికి సత్యం? అనుభవమే అన్నిటికీ మూలం. ఈ విధంగా స్వప్నంలో లాగానే ఈ జాగ్రత్లో కూడా అసత్యములైన పంచభూతములు సత్యమువలె అనుభూతమగుచున్నాయి.

ఒక సిద్ధాంత వాక్యం విను. నేను చిదాకాశ స్వరూపుడనే! (చేతనాకాశ ఏవా. హమ్). అట్టి చిదాకాశమే ఈ జగద్రూపంగా స్థితినొంది ఉన్నది! (తదేవ ఇదం జగత్ స్థితమ్). కాబట్టి నేను, ఈ జగత్తు ఒక్కటే ! నేను, ఈ జగత్తు కూడా ఏకమైనట్టి, విజ్ఞాన ఘనమైనట్టి చిదాకాశమే అయివున్నాం.

ఇక్కడి నేను, నీవు, జన్మ, మృత్యువు, సృష్టి, స్థితి, ప్రళయము, వివర్తము, అనువర్తము, లోకములు, లోకాంతరములు, గతి … ఇవన్నీ కూడా నికారామగు చిదాకాశమే అయివున్నాయి.

ఓ రామచంద్రా! ఆత్మయొక్క స్వభావం ఎఱుగబడిందా,…. ఇక దేహము ఉండటం - ఉండకపోవడం ఒక విషయమే కాదు. తద్వారా ఈ పంచభూతముల కలయికతో కూడిన జగత్తు

Page:240

కూడా నిర్విషయమై కన్పట్టుచున్నది. అప్పుడు ఏర్పడి ఉండే దుఃఖరహితము - అక్షయము అగు భూమానంద స్వరూప స్థితినే ‘మోక్షము’ అని పిలుస్తున్నారు. ప్రతి జీవుడు అట్టి భూమానంద మోక్ష స్వరూపుడేనని గుర్తు చేయడానికే శాస్త్రములు ఎలుగెత్తి గానం చేస్తూ ఉద్బోధిస్తున్నాయి. అట్టి స్థితి ఈ దేహం ఉన్నప్పుడు ప్రాప్తించినా, లేక దేహం లేనప్పుడు ప్రాప్తించినా ఒక్కటే!

అట్టి నిర్మలమగు మోక్ష స్వరూపమునందు మాత్రమే ఈ జీవునకు విశ్రాంతి లభిస్తోంది.

1. జాగ్రత్ - స్వపముల సారూప్యం

శ్రీరాముడు : మహర్షీ! “ఈ జగత్తు కల్పితమాత్రమే గాని వాస్తవం కాదు” అని స్వప్నమును దృష్టాంతంగా తీసుకొని మీరు అనేక సందర్భాలలో ప్రవచిస్తూ వస్తున్నారు. అయితే ఘనీభూతమై ఎదురుగా కనిపిస్తున్న జగత్తు స్వప్నతుల్యము మాత్రమేనని గ్రహించటం కుదిరేదెట్లా? స్వప్నమేమో ఊహ, భ్రమల విన్యాసం. మరి ఈ జాగ్రత్ జగత్తేమో పాంచభౌతిక ఘనీభూతరూపంగా రోజు తరువాత రోజుగా ప్రాప్తిస్తోందాయె!

శ్రీ వసిష్ఠ మహర్షి : స్వప్న-జాగ్రత్ల స్వభావమేమిటో కొంచెం ఇక్కడ విచారిద్దాం.

జాగ్రత్ : జాగ్రత్ ద్రష్ట తన స్వభావాన్నే (స్వప్నంలో లాగానే) జగదాకారంగా

పొందుచున్నాడు. ఈ జాగ్రత్… ప్రపంచం దృష్ట్యా సర్వదా జీవునకు ఉండియే ఉంటోంది. సుషుప్తి ఎంతటి అజ్ఞాన సమన్వితమో, అది (ఆత్మజ్ఞాన రహితులకు) అంతటి అజ్ఞాన సమన్వితము. శిలవలె, ఘనీభూతమైన చిదాకాశము వలె ఇది ఘనీభూతమై ప్రాప్తిస్తోంది. దృశ్యమును పరిశీలనగా చూస్తే అది శూన్యాకాశము వంటిదే!

ఈ జగత్తు నిజదృష్టిని బట్టి అనుభవమునకు విషయమై చెన్నొందుతోంది. దృష్టి స్వకీయమైన కల్పన నుండి బయల్వెడలుతోంది.

ఆ స్వకీయకల్పన నిజ జాగ్రత్ దృష్టి జాగ్రత్ జగదనుభవం

స్వయకల్పన నిజస్వప్న దృష్టి స్వప్త జగదనుభవం

స్వప్నంలో కనిపించే నగరం ఎక్కడి నుండి వచ్చింది? ఎట్లా అనుభవమౌతోంది?… వాస్తవా నికి స్వప్నంలో నగరం వంటిది ఏదీ లేదు. ఎవరూ అక్కడ నిర్మించనూ లేదు. మరి? స్వప్నద్రష్ట స్వరూపమగు సత్చిత్ ఆత్మ యొక్క ప్రకాశమే స్వప్నంలో స్వప్న నగరంగా భాసిస్తోంది. ఏ విధంగా ద్రష్టయొక్క స్వప్నచిత్ స్వరూపం స్వప్నంలో స్వర్గ-మర్త్య-పాతాళ లోకాలు (స్వప్నంగా) భాసిస్తు న్నాయో, అదే రీతిగా జాగ్రత్ నందు కూడా సత్చిత్ ఆత్మ యొక్క జ్ఞాన ప్రకాశమే జాగ్రత్ స్వర్గ -మర్త్య-పాతాళ లోకములతో కూడిన జగత్తుగా భాసిస్తోందని విజ్ఞులు సుస్పష్టంగా గమనిస్తున్నారు. కనుక జాగ్రత్ - స్వప్నములకు భేదమేమీ లేదు.

Page:241

ఇంకొక అతి ముఖ్య విషయం…! వాస్తవానికి ‘జగత్తు’ అనబడే శబ్దముగాని, అర్థముగాని అటు స్వప్నంలోగాని, ఇటు జాగ్రత్లో గాని ఏమీ సంభవించటమే లేదు. బ్రహ్మదేవుడు ’నిర్మలచిత్ స్వరూపుడు’ అయి ఉండి కూడా… అజ్ఞాన కృతమగు ఆకాశమున, తన యొక్క చిత్ ప్రకాశ రూపముచే… ఈ పర్వతము, భూమి మొదలైన రూపములను ధరిస్తున్నాడు.

కాబట్టి ఓ మిత్రులారా! స్వచమత్కారము అయినట్టి అజ్ఞానమే జాగ్రత్ - స్వప్నములలోని జగత్తుగా ప్రాప్తించుచున్నదని మీరు గ్రహించండి. గమనించండి!

జగత్ న కించిదేవేదమ్ చిద్రూపం చ న కించన

ఏతే కించిత్ ఇవాభాతో నభశ్చిజ్జగతీ ముధా ॥

ఈ జగత్తుగాని, అట్టి ఈ జగత్తును ఎఱుగుచున్న చిద్రూపంగాని (వ్యష్టిచిత్ గాని) ఒకింత కూడా లేవు. అవి రెండూ అత్యంత శూన్యరూపములే అయి ఉండి కూడా… ఈ విధంగా బ్రహ్మము నందు అవి రెండు (జగత్తు - చిద్రూపం దృశ్యము - ద్రష్ట ) మిథ్యగానే భాసిస్తున్నాయి.

స్వప్నమంతా ‘అసత్తే’ అయినప్పటికీ స్వప్నంలో దృశ్యాలు భాసిస్తున్నాయి కదా! అట్లాగే జాగ్రత్ అసత్తే అయినప్పటికీ జాగ్రత్ నందు ఈ దృశ్యము భాసిస్తూ భావనా సమన్వితమై పొందబడు తోంది. వివిధ రచనలతో కూడి శోభించే స్వప్నంలో అక్రియలే క్రియలుగాను, అసత్తు సత్తుగాను శోభిస్తూ, పొందబడుచున్నాయి.

అనగా … ఆకాశవర్జితమైన బ్రహ్మమే అతివిశాలం, అతి శూన్యం అయినట్టి ఈ ఆకాశముగా అగుచున్నది. అట్టి విషయరహితమైన శూన్యాకాశంలోంచి శబ్దతన్మాత్ర ఉదయిస్తోంది. అట్టి స్పర్శరహితమైన శబ్దతన్మాత్రలోంచి స్పర్శ తన్మాత్ర రూపమైన వాయువు జనిస్తోంది. రూపరహితమైన వాయువు నుండి రూపసహితమైన అగ్ని ఉద్భవిస్తోంది. రసరహితమైన అగ్ని నుండి రససహితమైన జలం ఉద్భవిస్తోంది. గంధరహితమైన జలంలోనుంచి గంధ సహితమైన పృథివి ఏర్పడి ఉంటోంది.

ఈ విధంగా శూన్యంలోనుంచి జనించే శబ్ద, స్పర్శ, రూప, రస, గంధాదులు శూన్యరూపమే అయి ఉండి జాగ్రత్ - స్వప్న జగత్తులుగా పరిఢవిల్లుచున్నాయి. అందుకే ఈ “జాగ్రత్తు శూన్యరూపమే” అని సిద్ధాంతీకరించబడుతోంది.

నిర్విషయమగు ఆత్మ శూన్యవిషయమగు ఆకాశంగా అగుచుండగా, శూన్యవిషయాకాశంలో నుంచి అనేక విశేషములు - విషయములతో కూడిన పర్వత, భూమి, అరణ్యాదులుగా శూన్యాకాశమే అవతరిస్తోంది.

స్వప్నంలో కనిపించిన ఒక మనిషి వాస్తవానికి జనించినప్పటికీ “గొడ్రాలి ముద్దుల కొడుకు” వలె జనించినట్లే అనిపిస్తున్నాడు కదా! జీవుడు ఎక్కడో మరణించి మరెక్కడో జనించినప్పటికీ మరణము యొక్క విస్మృతిచే తాను జనించినట్లే అనుకోవటం లేదు కదా! స్వరూపతః ఆతనికి జనన మరణాలు లేవు కాబట్టే కదా!… ఈ జాగ్రత్ కూడా జనించనప్పటికీ జనించినట్లే కనిపిస్తోంది.

Page:242

శ్రీరాముడు : “సత్తు అసత్తుగా అవడం - అసత్తు సత్తుగా అవడం” అంటే ఏమిటో దృష్టాంత పూర్వకంగా వివరించ ప్రార్ధన స్వామీ!

శ్రీ వసిష్ఠ మహర్షి : ఒకడు గదిలో మంచంపై పరుండి కలగంటున్నాడనుకో. ఆతడు తాను శయనించిన గదిని, మంచమును ఏమరుస్తూ, మరెక్కడో ఏదో దృశ్యమును చూస్తూ అద్దానితో తన్మయం చెందుచున్నాడు కదా! ఆతనికి రాత్రియందు స్వప్నంలో అంతా విరుద్ధమైన అనుభవంగా సంభవిస్తోంది. స్వప్నంలో కనిపించేది భ్రమయే అయినప్పటికీ అదంతా ’సత్యము’వలె (సత్తుగా) అనుభవించబడుతోంది. స్వప్న ద్రష్ట వాస్తవానికి యథాతథంగా ఉండి కూడా స్వప్నంలో తాను మరణించినట్లు కలగంటున్నాడు. ఆకాశము జగత్తుగా కనిపిస్తోంది. చీకటిలో మహాప్రళయాలు అగుపిస్తున్నాయి. క్రిందపడుతూ ఆకాశంలో ఎగురుచున్నట్లు అనుభూతి పొందుచున్నాడు.

ఈ విధంగా స్వప్నంలో అసత్యరూపమైన జగత్తు ఎట్లా భాసిస్తుందో … అట్లాగే జాగ్రత్నందు ఈ జగత్తు భాసిస్తోంది సుమా! “అదంతా స్వప్నతుల్య జగత్తు“ …అని భూతకాల విశేషాలను జ్ఞాపకం తెచ్చుకున్నప్పుడు అందరికీ అనిపించే విషయమే కదా! అయితే వర్తమానంలో ఆత్మజ్ఞానదృష్టి తగినంతగా రూపుదిద్దుకోకపోవటం చేత వర్తమాన దృశ్యం స్వప్న సదృశంగా కాకుండా “వాస్తవము - ఘనీభూత సత్యము” వలె అనిపిస్తోంది. ఈ విధంగా ”స్వప్న - జాగ్రత్తులకు కొంచెం కూడా భేదం లేదు” అనే సిద్ధాంతం ధ్రువీకరించబడుతోంది.

నిన్న చూచిన సూర్యుడు, ఈ రోజు కనిపించే సూర్యుడు ఒక్కడే అయినట్లుగా… నిన్న కనిపించిన స్నేహితుడు, ఆతడే ఈ రోజు తారసపడినప్పుడు ఈ రోజు కనిపించిన ఆ స్నేహితుడు ఒక్కడే అయినట్లుగా …జాగ్రత్, స్వప్నములు రెండూ ఒక్కటే! అయితే రెండూ అసత్యమే! లేదా, రెండూ సత్యమే!

శ్రీరాముడు : స్వామీ! సద్గురూ! వసిష్ఠ మహర్షీ! నన్ను శిష్యవాత్సల్యం చేత క్షమించెదరు గాక! “జాగ్రత్, స్వప్నములు ఒక్క తీరైనవే” అని మీరు చెప్పే వాక్యం నాకు ఎందుకో ఇంకా కూడా యుక్తి యుక్తం అనిపించటంలేదు. ఎందుకంటారా…?

స్వప్నంలో ప్రవేశించినవానికి అతని జాగ్రత్ అంతా క్షణంలో తొలగిపోయి ఆతడు ఇక స్వప్నం అనుభవిస్తున్నాడు. జాగ్రత్తు యొక్క దర్శనముచే స్వప్నము క్షణంలో అంతఃకరణంలో అసత్తుగా భాసిస్తోంది.

ఇంతవరకు సరే! అయితే, జాగ్రత్లోని బంధువులు స్వప్నంలో కనిపించకపోయినప్పటికీ, …స్వప్నానంతరం మరల సంబంధం బాంధవ్యాలు కొనసాగిస్తున్నారు. పైగా, జాగ్రత్లో అంతా దినదినం కొనసాగుచుండగా “స్వప్నం భ్రమయే” అని మెలకువ రాగానే తెలిసిపోతోంది. అంతేగాని “నిన్నటి జాగ్రత్ భ్రమయే” అని ఎవరికీ అనిపించటం లేదుకదా! కనుక జాగ్రత్ - స్వప్నములు ఒక్కతీరైనవి ఎట్లా అవుతాయి చెప్పండి?

Page:243

శ్రీ వసిష్ఠ మహర్షి : సరే! అయితే, మరికొన్ని వివరాలు మనం సంభాషించుకుందాం.

ఒకడు స్వప్నం పొందుచున్నప్పుడు స్వప్నంలో కనబడిన బంధువులతో విహరిస్తున్నాడు. ఆ స్వప్నం ముగుస్తోందనుకో, అప్పుడేం జరుగుతోంది? ఏ స్వప్నదేహంతో స్వప్న బంధువుల మధ్య విహరిస్తున్నాడో… ఆ స్వప్న దేహం కాస్తా కనుమరుగౌతోంది. స్వప్నములో దేహనాశనం పొందిన వాడై, స్వప్న బంధువులతో వియోగం పొందినవాడై, ఆ నిద్ర నుండి విముక్తుడై ఇప్పుడు తిరిగి జాగ్రత్ దేహం ఆశ్రయిస్తున్నాడు. (లేక) జాగ్రత్ దేహంలో ప్రవేశిస్తున్నాడు. అనగా సామాన్య పరిభాషలో “ఆతడు నిద్రలేచాడు” అని మనం చెప్పుకుంటున్నాం.

అట్లాగే ఇప్పుడు దేహ - దేహాంతర ప్రాప్తి విషయాలకు వద్దాం. ఒకడు దేహమును త్యజించుచున్నప్పుడు ఏమౌతోంది? ఏఏ బంధువులతో కూడినవాడై అనేక హావ - భావాలతో సంబంధ - అనుబంధ - బాంధవ్యాలతో ఈ భూమిపై సంచరించాడో, వారందరితోటి సంబంధమును త్యజించినవాడై, మరొక దేహమును ఆశ్రయించి ఇప్పుడు వేరైన బంధువులతో కూడిన అనుబంధ - • సంబంధ - బాంధవ్యాలను కొనసాగిస్తున్నాడు.

అనగా… స్వప్నంలోని బంధువులను స్వప్నంలోనే త్యజించి జాగ్రత్తుకు వస్తున్నట్లే, ఒక దేహమునకు సంబంధించిన బాంధవ్య - తదితర వ్యవహార పరంపరలను దేహముతోటే త్యజించి మరొకచోట మరొక దేహంతో మరొక రీతిగా ఈ జీవుడు బంధు సమాగమాదులు పొందుచున్నాడు కదా! స్వప్నంలోనుంచి ముక్తి పొందినంత మాత్రంచేత, “స్వప్న సంబంధాలు లేనివి” అని అనుకోదలిస్తే, జాగ్రత్కు సంబంధించిన ఇక్కడి వర్తమాన సంబంధాలు మృత్యువుతో ముగుస్తున్నాయి కాబట్టి ఇవి కూడా లేనట్లే కదా!

“వర్తమానంలో బంధు సంబంధం ఉండి ఉండటం - కాలానంతరం అవి లేకుండపోవటం” -

• అనే విషయాలను దృష్టిలో ఉంచుకుంటే "జాగ్రత్, స్వప్నాలు ఒక్క తీరైనవే”… అని సిద్ధాంతీ కరించటంలో తప్పేమున్నది? మరల చెప్పుచున్నాను …విను.

స్వప్నద్రష్ట స్వప్నదశలో ఉన్నప్పుడు అనేక సుఖ దుఃఖ దశలను, లెక్కలేనన్ని మోహములను, రాత్రింబవళ్ళను, అనేక విపర్యయములను, శత్రు మిత్ర సంబంధములను పొందుచున్నాడు కదా! ఆ తరువాత ఆతడు స్వప్న దేహమును త్యజించి జాగ్రత్ దేహమును ఆశ్రయిస్తున్నాడు. ఇప్పుడు స్వప్న దేహ సంబంధ బాంధవ్యములకు ఏమౌతుంది? “అవన్నీ మొదలంట భ్రమ మాత్రమే”… అని జాగ్రత్ దేహంతో భావన చేస్తున్నాడు. అట్లాగే ఆతడు జాగ్రత్ దేహం త్యజించి స్వప్నదేహంతో స్వప్నలోకంలో ప్రవేశించినప్పుడు కూడా ”జాగ్రత్ దేహ వ్యవహారాలన్నీ భ్రమయే” అని భావించి ఆ జాగ్రత్ వ్యవహారాలతో సంబంధం లేని స్వప్న లోకంలో క్షణంలో తన్మయమై ఆయా స్వప్నదృశ్య సంఘటనలలో విలీనమైపోతున్నాడు. స్వప్న సంఘటనలు ‘సత్యమే’ అనే బుద్ధితో అనుభవం పొందుచున్నాడు. స్వప్న సమయంలో జాగ్రత్ అసత్యంగా అనిపిస్తోంది. జాగ్రత్ సమయంలో స్వప్నం అసత్యంగా అనిపిస్తోంది.

Page:244

స్వప్నద్రష్టా యథా స్వప్న - - సంసారే మృతిమ్ ఆప్తవాన్

అన్యం జాగ్రత్మయం స్వప్నం ద్రష్టుం భూయః ప్రజాయతే ॥ జాగత్ ద్రష్టా తథా జాగ్రత్ సంసారే మృతిమ్ ఆప్తవాన్

అన్యం జాగ్రత్మయం స్వప్నం ద్రష్టుం భూయః న జాయతే ॥ జాగ్రత్ ద్రష్ట, ఈ జాగ్రత్ ప్రపంచంలో మరణించినప్పుడు ఇక్కడి సహజీవులతో - వస్తు ప్రపంచంతో సంబంధం త్యజించి మరల మరొకచోట జన్మించినప్పుడు అక్కడి నూతన సహజీవుల

వస్తు జాలములతో నూతన సంబంధములను పొందుచున్నాడు. అనగా… “ఒకచోట మరణించి అంతా వదలిపోవటం - మరోచోట జన్మించి నూతన జాగ్రత్ ప్రపంచం పొందటం" అనే వ్యవహార మంతా ఒక స్వప్నంలోనుంచి బాహ్యగతుడై మరొక స్వప్నంలోకి అంతర్గతుడు అవటం వంటిదేకదా! కనుక “జాగ్రత్ - స్వప్నములు ఒక్క తీరైనవే” అనే వాక్యం ఈ విధంగా యుక్తియుక్తమే అవుతుంది.

ఇంకా కూడా… ఇక్కడ మరొక విషయం గమనిద్దాం. ఒకడు ఒక జాగ్రత్ ప్రపంచంలో మరణించి మరొక జాగ్రత్ ప్రపంచంలో జన్మ పొందినపుడు క్రొత్త విషయాలు - సంబంధాలు జ్ఞాపకం ఉంటున్నాయి. క్రితం జన్మ జ్ఞాపకాలు ఏమీ గుర్తుకురావటం లేదు. ఎందుచేత?

దీనికి స్వప్నానంతరం మరొక స్వప్నమే దృష్టాంతం. ఎట్లా అంటావా?…

ఒకడు నిన్నటి రాత్రి ప్రాప్తించిన స్వప్నం జాగ్రత్తుకు రాగానే ఏమరుస్తున్నాడు. మరల ఈ రోజు రాత్రి వచ్చిన స్వప్నంలో క్రిందటి రోజు స్వప్నము యొక్క విశేషాలు ఏమాత్రం రావటం లేదు. ఎందుకట్లా జరుగుతోందంటే… స్వప్నంలోంచి మేల్కాంచగానే, ఆ స్వప్న ద్రష్ట “రాత్రి కలలో కనిపించినవన్నీ నాయొక్క ఊహ - భ్రమలచే కల్పనగా పొందబడినదే గాని అదంతా ఏమాత్రం వాస్తవం కాదు”… అని అసత్యత్వ బుద్ధి ఉండటం చేతనే అందులోని బంధువులను, వస్తు వాహనాది ఆయా విశేషములను, సంఘటనలను నిదురలేవగానే త్యజించివేసినవాడై ఉంటున్నాడు. మరల ఈ రోజు మరొక స్వప్నం ! ఆ నూతన స్వప్న సందర్భంలో క్రిందటి రోజు రాత్రి స్వప్న విషయాలు ఈ క్రొత్త స్వప్నానికి సంబంధించినంత వరకు విషయమే కాదు.

అట్లాగే… క్రితం జన్మ విశేషాలు వర్తమానానికి ‘అసత్యము - - భ్రమ మాత్రము’ అను బుద్ధి ఉండటంచేతనే అవన్నీ జ్ఞప్తికి విషయం కావటం లేదు. ఇట్లా ప్రతి జీవుడు జీవించినంత కాలం పొందిన అనేక సంఘటనలు, సంబంధ బాంధవ్యములను మృతిపొందగానే ఇక్కడే వదలి మరల మరొకచోట ఉపాధి పొందటం, నూతనమైన అనుభూతి పరంపరలను ఆస్వాదించటం చేస్తున్నాడు.

ఒక స్వప్నం సందర్భంలో ఇతఃపూర్వపు స్వప్నం అవిషయము, అసందర్భోచితము, అనవసరము, అర్థరహితము - ఎట్లా అవుతుందో… అట్లాగే, వర్తమాన ఉపాధి సందర్భంలో ఇతఃపూర్వపు జాగ్రత్ దేహవ్యవహారాలన్నీ అవిషయం, అసందర్భోచితం, అనవసరం, అర్థహితం అగుచున్నాయి.

ఒకవేళ పూర్వస్వప్నము గురించిగాని, పూర్వజాగ్రత్ గురించిగాని, విశేషంగాను, తీవ్రంగాను, మనఃస్తాప యుక్తంగాను ఎవరైనా యోచిస్తూ ఉంటే… ఆ యోచించటమనేది మూర్ఖత్వమే అవుతుంది కదా!

Page:245

ఈ విధంగా… ఈ జీవుడు ప్రతిరోజు స్వప్నంలో ఉదయించి మరల వైదొలగుచున్నాడు. అట్లాగే ఒక ఉపాధిలో ఉదయించి మరల ఎప్పుడో వైదొలగుచున్నాడు.

వాస్తవానికి… ఈ జీవుడు జాగ్రత్ - స్వప్నములనబడే రెండు అవస్థలలోనూ జన్మించటమూ లేదు - మరణించటమూ లేదు. కానీ, ఆయా దేహములందలి అభిమానము దృష్ట్యా …

జాగ్రత్లో మరణించి స్వప్నంలో జన్మిస్తున్నాడు.

స్వప్నంలో మరణించి జాగ్రత్లో జన్మిస్తున్నాడు.

అని సాంకేతికపరంగా అనవచ్చు కూడా! ఈ విధంగా ఈ రెండూ సమానస్వరూపమే కలిగి ఉంటున్నాయి. ఎట్లా అంటావా?… ఒక స్వప్నంలోనుంచి రెండవ స్వప్నంలో ప్రవేశించినప్పుడు రెండవ స్వప్నం విశేషంగా కనిపిస్తుంది కాబట్టి మొదటి స్వప్నం ‘అనుభూతి’ అనే తెరపై నుండి క్రమంగానో (లేక) ఒక్కసారిగానో తొలగిపోతోంది. అట్లాగే, వర్తమాన జన్మ (లేక వర్తమాన సందర్భము) విశేషంగానూ, బలవత్తరంగాను కనిపించటంచేత ఇతఃపూర్వపు భౌతిక సంబంధమైన జ్ఞాపకాలన్నీ బలహీనపడి క్రమంగా కప్పివేయబడుచున్నాయి. ప్రతిజీవునికి కూడా వర్తమాన జాగ్రత్తు దృష్ట్యా పూర్వ జాగ్రత్ స్వప్న సదృశ్యంగానే ఉంటోంది. కాబట్టి జాగ్రత్ - స్వప్నములు రెండు కూడా పూర్వ వృత్తాంత కథార్థములవలె పరస్పర ఉపమాన ఉపమేయత్వములు సంతరించుకొనే ఉంటున్నాయి.

వర్తమాన స్వప్నం జాగ్రత్వలె భాసిస్తోంది. పూర్వకాలిక జాగ్రత్ స్వప్నంవలె భాసిస్తోంది. శ్రీరాముడు : స్వామీ! జాగ్రత్ - స్వప్నములలో దేనిని ‘సత్యం’ అనవచ్చు? ఏది అసత్యం? శ్రీ వసిష్ఠ మహర్షి : ఆ మాటకు వస్తే …. రెండూ సత్యమే అనే అనుభూతిని ఆయా సందర్భములలో ద్రష్టకు కలిగిస్తూనేవున్నాయి. ఇక ఏది సత్యమంటావా?

ఆ ఉభయ సందర్భములలోను ద్రష్ట ఒక్కడే కదా! ఆ ద్రష్ట మాత్రమే సత్యం. జాగ్రత్ స్వప్నములు రెండూ ద్రష్ట యొక్క సమ్ముఖంలో అసత్యమే! ఎందుకంటే అవి రెండూ “ద్రష్ట” అను రాజు యొక్క సంకల్పరూప చమత్కారములే అయివున్నాయి కదా!

ఓ రామచంద్రా! కేవలం చిదాకాశమే ఇలా జాగ్రత్ - స్వప్నముల రూపంలో స్ఫురిస్తోంది. కనుక జాగ్రత్ - స్వప్నములలో కనిపించేదంతా చిదాకాశమేగాని అన్యమైనదంటూ ఎక్కడా ఏదీ లేదు. మట్టికుండ యందు అంతటా మట్టియే కదా ఉన్నది!

స్వప్నంలో ఒక పెద్ద కొండ కనిపించిందనుకో! ఆ కొండ స్వప్నచిత్ చమత్కారమే కదా! అట్లాగే జాగ్రత్లో నీకు కనిపించేదంతా, అనుభూతమగుచున్నదంతా నీయొక్క జాగ్రత్ చిత్ స్వరూపమే సుమా! ప్రాజ్ఞుడవగు రామచంద్రా! “నాకు అనుభూతమగుచున్నదంతా నాయొక్క ఆత్మ (లేక) చిత్ స్వరూపమే” …. అనే విషయం నీవు ఆత్మజ్ఞులగు ప్రాజ్ఞులతో సంభాషించి, తద్వారా సుస్పష్టం చేసుకో. విజ్ఞులతో సంభాషించి, తద్వారా ఉత్పన్నమగుచున్న “వివేకదృష్టి” (లేక) “తత్త్వజ్ఞాన దృష్టి” చే ఈ దృశ్యమును సందర్శిస్తే, అప్పుడు “నేను చిత్స్వరూపడను. నాచే దర్శించబడుచున్నదంతా నా స్వరూపమే” …అని నీకు తప్పక సునిశ్చితం కాగలదు.

Page:246

ఈ విధంగా… స్వప్నంలో దర్శించబడేదంతా స్వప్న ద్రష్ట యొక్క స్వస్వరూపమే అయినట్లు …జాగ్రత్లో దర్శించబడేదంతా జాగ్రత్ ద్రష్ట స్వస్వరూపమే అయివున్నది.

ఆరోపదృష్టిచే - ఆత్మయే ఆరోపిత ద్రష్ట యొక్క దృష్టికి జగత్తుగా అగుపిస్తోంది. అపవాద దృష్టిచే - - ఈ జగత్తు యొక్క అసలైన రూపము ఆత్మయే అయివున్నది. ఓ రామచంద్రా! మరల మరొక్కసారి ఉపమాన పూర్వకంగా చెప్పుచున్నాను. యథా… మృన్మయం తు యథా భాండం మృచ్ఛూన్యం న లభ్యతే, శైలాత్మకం యథా భాండం శైలశూన్యం న లభ్యతే,

ద్రవరూపం యథా వారి ద్రవరిక్తం న లభ్యతే, ఊష్మరూషో యథా వహ్నిః నిర్దేష్మా నోపలభ్యతే! యథా స్పందమయో వాయుః అస్పన్తో నోపలభ్యతే! చిన్మయం తు తథా చేత్యం చిచ్ఛూన్యం నోపలభ్యతే….!

స్వప్నంలో లాగానే జాగ్రత్లో కూడా తెలియబడుచున్నదంతా - తెలుసుకునేవాని రూపమే అయి ఉన్నది. మట్టికుండలో మట్టిని తీసేస్తే కుండ ఎక్కడుంటుంది? శిలాపాత్రలో శిలను తొలగించి పాత్రను చూడగలమా? ద్రవ్యత్వం లేని జలం ఉంటుందా? ఉష్ణరూపమగు అగ్నిలో ఉష్ణత్వం తొలగిస్తే అగ్ని ఎక్కడ? స్పంద రూపమగు వాయువు స్పందరహితంగా ఉంటుందా? అట్లాగే … చైతన్య రహితంగా జగత్తు ఉండజాలదు. చైతన్యమున్న చోట జగత్తు (దృశ్యము) ఉండనే ఉంటుంది?

ఒక పదార్థం దేనిచే మయమైవున్నదో, ఆ మయమైన దానిని తొలగిస్తే పదార్థం ఉంటుందా? బంగారపు గొలుసులో బంగారం తొలగిస్తే గొలుసు ఉంటుందా? చైతన్యము లేకుండా జీవుడు లేడు, జగత్తు లేదు. ద్రష్టాలేడు. దృశ్యమూ లేదు.

స్వప్న ద్రష్ట లేకుండా స్వప్నం ఉంటుందా? అట్లాగే, జాగ్రత్ ద్రష్ట లేకుండా జాగ్రత్ ఉండదు. స్వప్నంలో కనిపించేవన్నీ చిదాకాశమయములే అయినవున్నట్లు జాగ్రత్లో కనిపించేవన్నీ చిదాకాశము యొక్క ఆభాసరూపములు మాత్రమే!

స్వప్నమూ - - జాగ్రత్తూ కూడా చిదాకాశరూపములే! ఆ రెండింటినీ శోధిస్తే చిన్మాత్రమే శేషిస్తోంది. ఈ విషయంలో తదితరమైన వాదోపవాదముల వివాదమంతా వ్యర్థమే గాని మరింకేమీ కాదని మా అభిప్రాయం.

1. చిదాకాశ స్వరూపం

శ్రీరాముడు : హే మహర్షీ! జాగ్రత్, స్వప్నముల కంటే భిన్నమై, ఆ రెండింటికి అప్రమేయమై, విలక్షణమైన మనందరి ఆత్యంతిక కేవలసాక్షీరూపమగు “చిదాత్మ” గురించి మీరు చెప్పుచున్న కొద్దీ ఇంకా వినాలనిపిస్తోంది. పరబ్రహ్మమగు చిదాకాశం ఎట్టిదో మరల మరికొంత బోధింప వలసిందిగా నా విన్నపం.

Page:247

శ్రీ వసిష్ఠ మహర్షి :

సమయోః యమయోః భ్రాతోః వ్యవహారాయ నామనీ ॥

యద్వత్ క్రియతే ద్వే తద్వత్ జాగ్రత్ - - స్వప్న శిలామయే ॥

ఓ రామచంద్రా! ఒకే సమయంలో జనించిన కవల పిల్లలకు రెండు వ్యవహార నామములు ఇచ్చి పిలుచుకుంటాం చూచావా? అట్లాగే చైతన్య స్ఫటిక శిలామయము, చైతన్యము యొక్క ప్రతిబింబరూపము వంటివి, ఉభయములు ఒకదానితో మరొకటి అయిన రెండు ఏకసమయజనిత ప్రపంచములకు … 1. జాగ్రత్ ప్రపంచం, 2. స్వప్న ప్రపంచం అని రెండు వ్యవహార నామములు పెట్టుకుని పిలుస్తున్నాం …అని మనం ఇప్పటిదాకా నిరూపించుకున్నాం.

ఆ తరువాత… “జాగ్రత్ - స్వప్నములు రెండూ చిదాకాశ విన్యాసములు” అని, “ఈ జీవుని వాస్తవ స్వరూపం చిదాకాశమే” అని, “తెలియబడేదంతా తెలుసుకున్న వాని యొక్క చిత్కళా ప్రతిబింబ రూపం” అని కూడా మనం మన ఈ వర్తమాన సంవాద సందర్భంలో సుస్పష్టం చేసుకుంటున్నాం.

రెండు పాత్రలలో గల ఒకే నీరు వలె, రెండు పాత్రలలో ఉంచబడిన క్షీరంలాగా జాగ్రత్ స్వప్నాల రెండింటికీ భేదమేమీ లేదని మరొకసారి నిర్ద్వంద్వంగా ప్రకటిస్తున్నాను. ఆ రెండు కూడా నిర్మలమగు చిదాకాశమే అయివున్నాయి. ఈ మన సిద్ధాంతంలో సందేహమేమైనా ఉన్నదా చెప్పు? శ్రీరాముడు : “జాగ్రత్ - స్వప్నములు ఏకరూపమైనవే! ఆ ఆ రెండు కూడా చిదాకాశ రూపములే” అని మీ బోధామృతసార ప్రభావం చేత నా కిప్పుడు సుస్పష్టం అయింది. ”అత్యంత యుక్తియుక్తం కూడా” …అని నేను అనుభూతిపూర్వకంగా అంగీకరిస్తున్నాను. అయితే జాగ్రత్ - స్వప్నముల వాస్తవ రూపమైనట్టి చిదాకాశము యొక్క రూపమేమిటో, అద్దాని యొక్క దర్శన - గ్రహణాదులు ఎట్టివో ఇంకా నేను మరికొంత నిర్దుష్టంగా గమనించవలసి ఉన్నది. కనుక అట్టి ‘చిదాకాశము’ గురించి ప్రవచించండి.

చిదాకాశము -

శ్రీ వసిష్ఠ మహర్షి : చిదాకాశము యొక్క స్వరూపము వాక్కు - - మనస్సులకు కూడా అందనిది. (అవాఙ్మనసగోచరం). మన ఈ సంవాదమేమో వాక్యపరంపరలకు పరిమితమైనది. అయినప్పటికీ కూడా అనుభూతిని వాక్కుతో మనం ఒకరికొకరం కొంతవరకు చెప్పుకుంటున్నట్లుగానే, చిదాకాశము యొక్క రూపం ఉపమానపూర్వకంగా వీలైనంతవరకూ చెప్పటానికి ప్రయత్నిస్తాను.

నిర్మల చిదాకాశ స్వరూపం, నిర్విషయ జ్ఞాన స్వరూపం - ఈ దృష్టి ఒక ప్రదేశం నుండి మరొక ప్రదేశానికి వెళ్ళుచున్నప్పుడు (ఒక విషయమును త్యజించి మరొక విషయాన్ని ఆశ్రయిస్తున్నప్పుడు) …ఆ రెండు ప్రదేశాలకు, విషయాలకు మధ్య గల నిర్విషయ జ్ఞాన స్వరూపమే నిర్మల చిదాకాశం యొక్క స్థాన-స్వరూపాలు. నిర్మల(విషయరహిత) జ్ఞానస్వరూపమే ‘చిదాకాశం’ అని చెప్పబడుతోంది.

నిర్మలాహ్లాద స్వరూపం - భూమియందలి రసమును వృక్షము తన వ్రేళ్ళు-మూలము ద్వారా ఆకర్షిస్తున్నప్పుడు ఏ ఆహ్లాదమును ఆస్వాదిస్తోందో, అట్టి ఆహ్లాదము వృద్ధి - - క్షయములు

Page:248

పొందనప్పటి స్వరూపమే చిదాకాశ స్వరూపమని వ్యాఖ్యానించబడుతోంది. అంటే విషయ స్వీకారం జరుగుచున్నప్పటి జీవుడు పొందే ఆహ్లాదమే విషయరహితమై వృద్ధి - క్షయ రహితమై ఉంటే …. అట్టి ఆహ్లాదము యొక్క రూపం చైతన్యము యొక్క (చిదాకాశము యొక్క) రూపం అయివున్నది.

ఇచ్ఛారహితమైన మనస్సు యొక్క సుఖశాంతి స్వరూపం కోర్కెలన్నీ శమించినట్టి శాంతచిత్తుడున్నాడనుకో! ఆయన యొక్క సర్వవైషమ్య రహితమైనట్టి ఏ స్వాభావిక సుఖస్వరూప అనుభవం ఉన్నదో… అట్టి వస్తు - సంఘటనాదులకతీతమైన సుఖానుభవముతో కూడిన మనః స్వరూపమే చిదాకాశము యొక్క స్వరూపం.

స్వస్థతతో కూడిన నిర్మల చిత్త స్వరూపం - నిద్ర యొక్క ప్రారంభ సమయంలో ఈ మనస్సు సమస్త జగత్ విషయములు త్యజించివేయగా, అప్పటి ఆ మనస్సు యొక్క ఆనందానుభవమేదైతే ఉన్నదో, అదియే చిదాకాశము యొక్క స్వరూపమని వర్ణించబడుతోంది.

మమత్వరహిత రసభావానందం - అట్లాగే వర్షఋతువులో చెట్లు చిగిర్చుచున్నప్పటి మమత్వరహితమైన రసానుభవానందమే చిదాకాశము యొక్క స్వరూపం.

సంకల్పాతీతం - ఎప్పుడైతే ఈ జీవుడు రూప - లోక - సంకల్పాదులన్నీ విడిచిపెడతాడో, వాటి నుండి అతీతత్వమును సముపార్జించుకుంటాడో, అప్పటి ఆ జీవుని యొక్క శరత్కాలముతో పోల్చతగిన స్వభావ సిద్ధమైన ఆనంద స్వరూపమే చిదాకాశముగా చెప్పబడుతోంది.

స్వసత్తా సంస్థితి - బ్రహ్మదేవుడు ఒక శిలకు ప్రసాదించివున్న చేష్టారహిత స్థితి వంటి మనోలయ రూపమైన ‘సత్తాత్మస్థితి’ ని ఏ జీవుడు సముపార్జించుకుంటాడో, అట్టి జీవుని అనిర్వచనీయ నిశ్చల - ఆత్మ స్వరూపానుభవమే ఆ చిదాకాశముగా ప్రవచించబడుతోంది.

జాగ్రత్ - - స్వప్న - సుషుప్తులకు సాక్షి - ఎందులోనుంచి అయితే జాగ్రత్ - స్వప్న - సుషుప్తులు బయల్వెడలి మరల తిరిగి మరొకప్పుడు లయం చెందుచున్నాయో, అట్టి నిర్వికారమగు స్వస్వరూపమే ‘చిదాకాశము’ అను పేరుతో ఉద్దేశించబడుతోంది.

లయ స్వరూపం - - ఏ కేవల సాక్షి స్వరూపమునుండి సర్వ పదార్థ విషయ వాసనలన్నీ ఉద్భవమయి, ఎద్దానియందైతే అవన్నీ ఎప్పటికో అప్పటికి లయం అగుచున్నాయో, అట్టి విషయరహిత కేవల సాక్షిస్వరూపమే చిదాకాశ స్వరూపంగా నిర్వచించబడుతోంది.

యస్మిన్ సర్వం, యతః సర్వం, యః సర్వం, సర్వతశ్చ యః ॥

యస్య సర్వమయో నిత్యం స చిదాకాశ ఉచ్యతే ॥

దేనియందైతే ఈ సమస్తం ఉన్నదో, దేనియందైతే సమస్తం ఉద్భవించిందో, ఈ సమస్తము ఏది అయివున్నదో, ఏది అంతటా వ్యాపించి ఉన్నదో, ఏది సర్వమయమై వెలుగుచున్నదో… అదియే ‘చిదాకాశము’ అని పిలువబడుతోంది.

ప్రకాశ రూపం - ఈ భూమిపైన, అంతరిక్షంలోను, స్వర్గంలోను, సర్వ బాహ్య - అభ్యంతరము లందు, ఇతర సర్వ నామ, రూపములందును ఏదైతే సర్వదా సర్వత్రా ప్రకాశమానమై వెలుగొందుచున్నదో అదియే ‘చిదాకాశము’ అని చెప్పబడుచున్నది.

Page:249

దృశమంతా ఎద్దని ఆభరణమో! దేనికైతే ఈ జగత్తంతా కూడా ఒకానొక అవయవంగా -

అయివుంటుందో, దేనియందైతే ఈ సాకార - నిరాకార రూప ప్రపంచమంతా ఆవిర్భవించి, ఆ ఆ తదనంతరం పుష్పమాలగా ధరించబడుచున్నదో… అట్టి నిర్మల సర్వాభరణ భూషిత స్వరూపమే చిదాకాశముగా సంభాషించబడుతోంది.

సృష్టి-స్థితి-లయాలకు స్థానం - దేనినుండైతే జలతరంగాలవలె ఈ సృష్టి - స్థితి - లయాలు అనే వికారాలు ఉద్భవిస్తున్నాయో, దేనిలో అయితే సర్వము విలీనం కానున్నదో… దేనిచే ఈ సర్వము పూర్ణమై ఉన్నదో అదియే చిదాకాశముగా గానం చేయబడుతోంది.

అది కేవల సాక్షి - సుషుప్తి తొలగగా ఏ కేవల సాక్షి స్వరూపము నుండి జాగ్రత్ స్వప్నరూపమగు ప్రపంచము ఆవిర్భవించి, మరల ఆ విక్షేప శక్తి తొలగటంచే ఎద్దానియందైతే నివృత్తి అగుచున్నదో అట్టి ‘సాక్షి - అది’ అయిన దానినే చిదాకాశముగా శాస్త్రకారులు ఎలుగెత్తి చాటుచున్నారు.

స్వానుభవం - ఎద్దాని యొక్క కనులు తెరవటం ‘జగదావిర్భావం’ గాను, కనులు మూయటం ’జగత్ తిరోభావం’ గాను అగుచున్నదో, ఏదైతే సర్వదా ప్రతి జీవునికి అనుక్షణం స్వానుభవమే అయివున్నదో, అదియే ‘చిదాకాశము’ అని గమనించు.

ఆది శేష్యము -

నేదం నేదం తదిత్యేవం సర్వం నిర్ణీయ సర్వథా యన్నకించిత్ సదా సర్వం తత్ చిత్వ్యోమేతి కథ్యతే ॥

“నేతి - నేతి … ఇది కాదు - ఇది కాదు” అని ఈ ప్రకారంగా సమస్తమును - సర్వత్రా ఉన్నప్పటికీ వాస్తవానికి దృశ్యంగాగాని, ద్రష్టగాగాని అగుచుండుటయే లేదో …అదే చిదాకాశంగా సంభాషించుకొనబడుచున్నది.

ఓ రామచంద్రా! బాహ్యమున రూపనామాదులతో, అభ్యంతరమున సంకల్పాదులతో నిర్మించ బడిన ఈ ప్రపంచమంతా తత్ చిదాకాశమే సుమా! నిర్మలమగు చిదాకాశముకంటే ఈ ప్రపంచము వేరుగా కనబడుచున్నప్పటికీ జలంలో బుడగలు లేచి లయిస్తున్నట్లుగా ఆ చిదాకాశ మహాసముద్రంలో ఈ జగత్ బుద్బుదాలు ఉద్భవిస్తున్నాయి - - లయిస్తున్నాయి. బుద్బుదాలు (బుడగలు) జలస్వరూపమే అయినట్లు ఈ జగత్తులన్నీ చిదాకాశ స్వరూపమే! జలమునకు వేరుగా బుద్బుదములు దృశ్యమానమైనట్లు, అజ్ఞాన దృష్టికి చిదాకాశంలో జగత్తులు అజ్ఞాన దృష్టికి ఒకింత అగుపిస్తున్నాయి.

1. ద్రష్ట - దృశ్యము

శ్రీ వసిష్ఠ మహర్షి : ఓ దశరథరామా! ఈ ఇంద్రియాలు ఆయా పదార్థములను అనుభవించ వచ్చుగాక!

పశ్యన్నైవ ఇంద్రియార్దాన్ నూనం నిర్వాసనాశయః | ప్రబుద్ధఏవైక ఘనః సుషుప్తావస్థితో భవ ॥

Page:250

ఈ కళ్ళు చూస్తే చూడనీ! ఈ చెవులు వింటే విననీ! ఈ ఇంద్రియాలన్నీ ఈ ప్రపంచంలో తమకు నియమించబడిన ఆయా పనులను చేసుకుపోతూ ఉండనీ. నీవు మాత్రం వాసనా రహితుడవై ఉండు. నిరతిశయానందఘనైక రూపమైనట్టి ఆత్మయొక్క జ్ఞానమును సుస్పష్టము - - నిర్దుష్టము -

అనుక్షణికము చేసుకున్నవాడవై ఉండు. సుషుప్తిలో ఉన్నవాడు ఎట్టి మనోచలనములేక, సుషుప్తి (గాఢ నిద్ర) ని మాత్రమే పొందుచూ ఉంటాడు చూచావా? అట్లా నీవు ఎల్లప్పుడు కేవల చిదాత్మనే దర్శిస్తూ స్వాత్మయందు నెలకొని ఉండు. వాసనా రహితుడవై, శాంతచిత్తుడవై ఉండు. జీవిస్తూవుంటూనే ఒక శిలవలె సర్వ సందర్భములలోను అంతరంగంలో మహామౌనము వహించి ఉండు. క్షీరంతో శివలింగాభిషేకం చేస్తున్నప్పుడు తెంపులేని ధారగా అభిషేకిస్తాము చూచావా? అట్లా నీవు తెంపులేని ధారగా ఆత్మానందం ఆస్వాదిస్తూనే ఈ ఇంద్రియములతో తిను, త్రాగు, మాట్లాడు, సంచరించు, తదితర వ్యవహారములన్నీ నిర్వర్తించు.

ఇదం న సంభవత్యేవ దృశ్యం పశ్యసి యత్సురః ॥ మృగతృష్ణా జలమివ ద్వైతమిన్దావినోదితమ్ ||

ఈ పురము మొదలైన ఏ దృశ్యమైతే నీకు ఎదురుగా, కనబడుతోందో… ఇది వాస్తవానికి సంభవించనే లేదు. సూర్యకిరణాలే మృగతృష్ణా జలంగా కనిపిస్తోంది చూచావా? ఒక్క చంద్రబింబమే మెల్లకన్ను వానికి రెండు చంద్ర బింబములుగా కనిపిస్తోంది కదా! చిదాకాశము కంటే భిన్నంగా ఈ జగత్తు మిథ్యగా ఉదయించినట్లు కనబడుతోంది. ఎందుకంటే సృష్ట్యాది యందు చిదాకాశము నందు దృశ్యము ఉదయించటానికి కారణమే లేదు. కారణరహితమైన అద్వయ బ్రహ్మము నుండి కార్యరూపంగా కనిపించే దృశ్యం ఎట్లా ఉదయిస్తుంది చెప్పు? చిదాకాశం సర్వదా (సృష్టి యొక్క ఉదయ, ఉనికి, అస్తమయాలలో) యథాతథంగానే ఉండి ఉండగా ఇక అద్దానిలో జగత్తు ఉత్పన్న మవటమేమిటి? నశించటమేమిటి? ఇక బీజము, అద్దాని అంకురము - ఇవన్నీ కూడా నిష్క్రియము, నిరవయవము అగు చిదాకాశ రూపములే అయివున్నాయి. ఈ విధంగా ఈ ప్రపంచము, ఇందులో కనిపించే ద్రష్ట, దృశ్యములు - ఇవన్నీ చిదాకాశానికి అభిన్నములై, చిదాకాశ రూపాలే అయివున్నాయి.

చంద్రబింబం ఒక్కటే అయి ఉన్నప్పటికీ రెండవ చంద్రబింబం ఎందుకు కనిపిస్తోంది? కంటి దోషం చేత! (లేక) భ్రాంతి చేత. అంతేకదా?

అట్లాగే బ్రహ్మం (లేక) చిదాకాశం సర్వదా పూర్వపు అద్వయరూపంలోనే ఉన్నప్పటికీ ఇక్కడ ‘నీవు - నేను’ ఇత్యాది భ్రాంతి రూపాలన్నీ అగుపిస్తున్నాయి. కారణం? - ద్రష్ట యొక్క దృష్టిదోషంచేత! అద్వైత బ్రహ్మంలో ఏఏ జీవునికైతే ఈ జగత్తు దృథానుభవరూపంగా కనిపిస్తోందో… అది అనాదికాలం నుండి వచ్చుచున్న భ్రాంతి రూపమగు అజ్ఞానంచేతనే అట్లు (ఆ దృష్టి) ఏర్పడి ఉంటోంది. కనుక అట్టి దృష్టికి (భ్రమచే) కనిపించే దృశ్యమంతా స్వప్నతుల్యము మాత్రమేనని చెప్పబడుతోంది.

తస్మాత్ దృశ్యమ్ న చ ఉత్పన్నం, నైవాస్తి, న భవిష్యతి | న చ నశ్యతి! యన్నాస్తి తస్య కిం నామ నశ్యతి ॥

Page:251

అందుచేత ఈ అజ్ఞాన కారణంగా కనిపించే భ్రాంతిరూప భ్రమ అని చెప్పదగ్గ దృశ్యము అనేది మొదలే ఉత్పన్నం కాలేదు. అసలు ఉండియే ఉండలేదు. ఇక ముందు ఏర్పడనూబోదు. ఏది లేకయే ఉన్నదో… దానికి నాశనమేమున్నది? దృశ్యమును దృశ్యముగా కాకుండా… "బ్రహ్మము” గా చూడటమే బ్రాహ్మీస్థితి. అదియే వాస్తవమైన సమాధి.

కాబట్టి రామచంద్రా! పరమశాంతమగు చిదాకాశము తన పరమశాంత, అప్రమేయ, అఖండ రూపము నుండి ఏమాత్రం చ్యుతిని పొందటమేలేదు. అట్లా స్వస్థముగాను, శాంతముగాను ఎప్పటి యట్లు ఉంటూనే ఈ విధంగా తనయందు జగద్రూపంగా ఆవిర్భవించినదగుచున్నది. అయితే, ఏది సృష్టికి ముందు లేదో,… అట్టి దృశ్యము సత్యమెట్లా అవుతుంది? కనుక చిదాకాశమే ఉన్నది. దృశ్యము లేదు. దృశ్యము లేనిదే అగుచున్నది కాబట్టి ద్రష్టయు లేనివాడే అగుచున్నాడు. ఎందుకంటే దృశ్యము లేకుండా ద్రష్టత్వమా? ద్రష్టత్వం మాత్రం (చిదాకాశంలో) ఎక్కడి నుండి వస్తుంది? శ్రీరాముడు :

ఏవం చేత్ తద్వద బ్రహ్మన్ ! ద్రష్టృ - దృశ్యా అవభాసనమ్ కిమిదం కథమ్ ఆభాతి? భూయో పి వదతాం వర ||

వక్తలలో మహాశ్రేష్ఠుడవగు హే మహాత్మా! వసిష్ఠ మునీంద్రా! మొదలే లేనటువంటి ఈ ద్రష్ట, దృశ్యము ఎట్లా భాసిస్తున్నాయి? మరొకసారి ఈ విషయం వివరించ ప్రార్ధన. శ్రీ వసిష్ఠ మహర్షి : నిర్మల చిదాకాశమునందు ‘దృశ్యము’ అనేది భాసించటానికి కారణమే లేదు. కారణమే లేదు కాబట్టి దృశ్యము భాసించటం ఎప్పుడూ సంభవించనే లేదు.

దృశ్యమే ఉత్పన్నమై ఉండలేదు కాబట్టి, తత్ సంబంధిత మాత్రమైన దృశ్యత్వము సంభవించలేదని వేరుగా చెప్పనక్కర్లేదు కదా! ఇట్టి ప్రౌఢవాదమును అనుసరించి ఈ జగత్తు యొక్క దృశ్యత్వము లేనిదే అగుచున్నది. సద్రూపమగు పరబ్రహ్మమే మాయచే ఇట్లు ద్రష్టత్వము - దృశ్యత్వము - దృశ్యములుగా భాసించుచున్నదని చెప్పబడుతోంది.

యదిదం భాసతే కించిత్ ద్రష్ట - - దృశ్య భ్రమాత్మకమ్ |

జగదాది పరం రూపం తద్విద్ధి పరమాత్మనః ॥

ఓ రాఘవా! బ్రహ్మాత్మకమై, ద్రష్ట - దృశ్యముల రూపంగా భాసించుచున్న ఈ జగత్తును, ఇందలి పదార్థాదులను పరమాత్మ యొక్క రూపంగా దర్శించు. స్వప్నంలో కనిపించే ఆకాశము - భూమి గ్రామాదులు - జనులు అన్నీ కూడా చిన్మాత్రమగు ఆత్మయే స్వయముగా తనయందు ఇట్లు జగద్రూపంగా భాసిస్తోంది కదా! ఇక్కడ ఆదిసృష్టి మొదలుకొని దేనికీ ఎచ్చటా కూడా ఆత్మకు వేరైనట్టి ఉపాదాన కారణమేదీ లేదు. కాబట్టి ఏదైతే భాసిస్తోందో, అది కేవలము బ్రహ్మమే అయి ఉన్నది. చిదాకాశమునందు చిదాకాశ రూపమే అయిన ఏ ‘స్ఫురణ’ విజృంభిస్తోందో జగదాకారంగా ఉదయించినదై భాసిస్తోంది.

భావమునకు – భావత్వమునకు, శూన్యమునకు-శూన్యత్వమునకు, ఆకార పదార్థమునకు ఆకారమునకు… ఎటువంటి అవినాభావ సంబంధమున్నదో…. అట్టి అవినాభావ సంబంధమే

Page:252

చిదాకాశమునకు - జత్తునకు ఉన్నది. ఉప్పు పొడి - ఉప్పు గడ్డకు గల సంబంధంలాగా ఈ

జగత్తు చిద్రూపరసమేనయ్యా! చైతన్యమే మాయయందు ప్రతిభాసించినదై ఇట్లు ’ద్రష్ట - దృశ్య - దర్శనము’ అనే త్రిపుటీ రూపంగా స్వయంగా భాసిస్తోంది. మాయను తొలగిస్తే ద్వైతం తొలగుతుంది. ద్వైతం అభావత్వం సంతరించుకోగానే… ఇక భాస్వము (ప్రకాశించేది) ఉండదు. భాస్వకము (ప్రకాశింపజేసేది) ఉండదు. అప్పుడు ఈ జగత్తు సత్తు కాదు, అసత్తు కాదు. ఇది అనిర్వచనీయమే అవుతుంది. కుమారుని "ఇతడు నా కుమారుడు” అనే దృష్టితో దర్శించే వాని దృష్టితో పోలిస్తే ఇక “ఇతడు మమాత్మయే” అనే దృష్టి అనిర్వచీనయమై ఉంటుంది కదా!

శ్రీరాముడు : మహాత్మా! ఈ జగత్తు ద్రష్ట - దృశ్య శూన్యము (అవి లేనివి) అయినప్పుడు మరి 1.ఈ జగత్తులో కార్య - కారణత్వాది భేదం ఎక్కడిది? ఎక్కడి నుండి వచ్చి ఉన్నది? 2.ఈ కార్యకారణ భేదం సత్యమై ఎట్లా భాసిస్తోంది?

1. కార్య - - కారణ జగద్యవహారం

శ్రీ వసిష్ఠ మహర్షి : సరే! ఈ స్వప్న సదృశ జగత్తులో కనబడే కార్యకారణముల వాస్తవ రూపమేమిటో

చెబుతాను. విను.

నీవు, నేను, ఈ సర్వ సహజీవులు మనమంతా స్వాత్మయగు చిత్ప్రకాశ రూపులమే! అయితే అట్టి స్వస్వరూపం యొక్క చిత్ ప్రకాశము ఎప్పుడు ఏ తీరుగా ప్రకాశిస్తుందో ఆ తీరుగానే అనుభూతి పొందుతోంది. అయ్యది కామ - కర్మ వాసనలను అనుసరించి దేనిని ’ఇది సత్యము’ అని భావిస్తుందో… అది అద్దానికి సత్యంగానే భాసిస్తుంది. అంటే, ఈ జీవుడు దేనిని ఎట్లు ‘సత్యం’ అని తలచుచున్నాడో… అద్దానిని అట్లే ‘సత్యం’ గానే పొందుచున్నాడు. దాని అర్థం? సత్య అసత్యములు ప్రతి జీవునికి స్వయం కల్పితానుసారమే వెలయుచున్నాయి. అట్టి స్వయంభావిత సత్యానుసంధానాన్ని అనుసరించి ద్రష్ట-దృశ్య భావములు ఈ జీవుని పట్ల రూపుదిద్దుకుంటున్నాయి. చిదాకాశ రూపుడగు జీవేశ్వరుడే కార్య కారణ భావములను ధరించి దర్శిస్తున్నాడు. “ఇది స్వప్నము” - అని ఎఱుగబడిన తరువాత “ఇదంతా నాయొక్క కల్పన మాత్రమే" అని క్షణంలో సుస్పష్టంగా గమనించబడగలదు కదా? అట్లాగే “ఇదంతా నాయొక్క చిదాకాశ స్వరూపము నందే పొందబడు చున్నది” అని ఎవరు గ్రహిస్తారో… వారిక దేనికీ మోహం చెందరు. అట్లా గ్రహించకపోతే మోహం చెందుచున్నారు.

శ్రీరాముడు : మహర్షీ ! ఈ జీవుడు స్వాత్మబోధ సమర్థుడగు ఈశ్వర స్వరూపుడేకదా! శ్రీ వసిష్ఠ మహర్షి : ఓ! అందులో సందేహమే లేదు.

శ్రీరాముడు : అట్టి స్వాత్మబోధ సమర్థతతో కూడిన ఈశ్వర స్వరూపుడగు ఈ జీవుడు మరి ‘మోహం’ ఎందుకు పొందుచున్నాడు?

శ్రీ వసిష్ఠ మహర్షి : ఓ రామచంద్రా! ఈ జీవుడు స్వాత్మ బోధ సమర్థుడగు ఈశ్వరుడే! అందులో ఏ మాత్రం సందేహం లేదు. అట్టి ఈశ్వరుడు ఈ జీవమోహం ఎందుకు పొందుచున్నాడో నేనేమీ

Page:253

చెప్పజాలను. అందుకే “ఇదంతా ఈశ్వర లీల” అని మాత్రం సిద్ధాంతీకరించబడింది. ‘నేను ఉపాధికి సంబంధించిన అల్పజీవుడను’ అని ఆతడు తన గురించి, ఈ దేహ దృశ్యాదుల గురించి భావించటం ఎందుచేత?” అనేది అనిర్వచనీయం. మేము సత్యమేమిటో- ఈ జీవుడు శివ స్వరూపుడేనని నిరూపిస్తూ - చెప్పుచున్నాం కదా! అయితే, అసత్యం ఎందుకు పరిఢవిల్లుతుందో ఏం చెప్పగలం? అందుచేత అది మాయ (యమా= ఏది లేకయే ఉన్నదో) అని, అవాచ్యమని విజ్ఞుల వాక్యం. అయితే ఈ జీవుడు సంవిత్ స్వరూపమగు ఆత్మయే స్వస్వరూపంగా కలిగి ఉన్నాడని జ్ఞాన బలంచే గ్రహించి మేము గమనిస్తున్నాం. అట్టి స్వస్వరూప ఏమఱుపుయే జగద్విన్యాసమై ఉన్నది. శ్రీరాముడు : చిదాకాశము - జీవుడు - జగత్తు అను వాటికి గల సంబంధము ఎట్టిది? శ్రీ వసిష్ఠ మహర్షి :

భావాత్ భావాంతర ప్రాప్తా మధ్యే యత్ సంవిదో వపుః

తత్ చిత్ వ్యోమ, తదేవ ఇదమ్ సర్వం చ స్థితి ! నే2 తరమ్ !

భావము, భావముల మధ్య ఏ భావరహిత చిత్ చైతన్యం ఉన్నదో… అదియే ‘సంవిత్’ అను శబ్దముచే చెప్పబడినది. అనగా ఒక భావము త్యజించిన తరువాత - తదనంతర భావం ఇంకా పొందక ముందు గల భావరహిత - భావాతీత స్వరూపమే సంవిత్తుగా చెప్పబడుతోంది.

అదియే చిదాకాశము అయివున్నది. అదియే ఈ జీవుని నిజ స్వరూపం. అట్టి చిదాకాశమునందే ఈ జీవుడు - జగత్తు అనునవన్నీ ఇమిడివున్నాయి. చిదాకాశమునకు భిన్నమైనదంతా ఎక్కడా ఏదీ లేదు. కనుక జీవుడు – జగత్తుగా చిదాకాశమే (లేక) సంవిత్ చైతన్యమే అజ్ఞానదృష్టికి అగుపించటం జరుగుతోంది. ఇక ఆయా దృశ్య భావాల, కార్య - కారణ భావాల మాటేమిటంటావా?… అట్టి దృష్టులన్నీ కూడా అవిద్యచే (లేక మాయచే) కల్పించబడినవి మాత్రమే!

శ్రీరాముడు : అట్టి అవిద్యను కల్పించుచున్నదెవరు?

శ్రీ వసిష్ఠ మహర్షి : జీవునిపట్ల అవిద్య ఎవరో మరొకరు కల్పిస్తున్నారనే ఆక్షేపణ యుక్తియుక్తం కాదు. ఈశ్వర స్వరూపుడే అయిన జీవునిపట్ల ఎవరో అవిద్య - మాయ - సంసారమును ఎందుకు ఏ -

ప్రయోజనం ఆశించి కల్పిస్తారు చెప్పు? ఆతనికి జాగ్రత్ - స్వప్న - సుషుప్త్యవస్థలు కల్పించి వినోదించవలసిన పని ఎవరికున్నది?

శ్రీరాముడు : మరి ఈ మాయ (లేక) అవిద్య (లేక) సంసారము అనబడేది ఈశ్వర స్వరూపుడగు ఈ జీవునిపట్ల ఎట్లా ఎందుకు ఏ కారణంగా పరిఢవిల్లుతోంది?

శ్రీ వసిష్ఠ మహర్షి : నీవు చెప్పే అవిద్య లేక మాయ స్వయంకల్పితమేగాని అన్యకల్పితం కాదని గ్రహించు. ఓ జనులారా! మీరు స్వయంగా - మీకు మీరై కల్పనను ఆశ్రయించి, తద్వారా ద్రష్ట - దృశ్య రూప పరంపరలను, జాగ్రత్ - స్వప్న సుషుప్తి అవస్థాత్రయ పరంపరలను పుంఖానుపుంఖాలుగా స్వయం కల్పిత ‘కల్పన’ యందు పొందుచూ ఎవరినో ఆక్షేపించి, ఎవరికో ఆపాదించి ఏం లాభం?

Page:254

ద్రష్టా భోక్తా అథ కర్తా వా కశ్చిత్ స్యాత్ ఇతరో యది, తత్ కథం? కిమిదం దృశ్యం? ఇతి యుజ్యేత నాన్యథా ||

ద్రష్టగాని, భోక్తగాని, కర్తగాని కల్పించువాడు గాని తనకంటే వేతే ఎవరో అయివుంటే… అప్పుడు “ఈ ద్రష్ట-దృశ్య కల్పన ఏమిటి? ఎందుకు వచ్చి పడిందిరా బాబు? ఎటు నుంచి వచ్చింది?” - అనే ప్రశ్న కలిగివుండవచ్చు. ఇవన్నీ స్వకీయ కల్పనలోనుంచే వచ్చినప్పుడు ఇక ఎవరిని ఆక్షేపించగలం? స్వప్నంలో కనబడిన దుస్సంఘటనలకు ఎవరిని దూషిస్తావు? ఎవరినీ ఏమీ అనలేవు కదా? ఎందుకని? అది నీ కల్పనే కాబట్టి. అట్లాగే ఈ జాగ్రత్ అవిద్య ఎవరికి వారు కల్పించుకున్నదేగాని, అది మరెవరో ఎక్కడి నుండో ఇక్కడ ఇదంతా కల్పించటం లేదు సుమా! కనుక “మాయ’ అనబడేది “స్వయం కల్పితమే” అని జీవుడు గమనించినప్పుడే అద్దానిని దాటివేయగల సామర్థ్యం సముపార్జించుకోగలడని విజ్ఞుల అభిప్రాయం. స్వప్నంలో అన్యులగు ఎవరి ప్రమేయం లేకుండానే చిదాకాశమే (చిదాకాశ స్వరూపమగు జీవచైతన్యమే) అనేక పదార్థముల - బంధువుల రూపంగా విరాజిల్లుతోంది కదా! “నా స్వప్నం ఎవరో కల్పించి అందులోకి మనుష్యులను, కొండలను, గృహములను పంపారు” - అని అంటే ఎవరైనా ఒప్పుకుంటారా? లేదు! అట్లాగే ఈ జాగ్రత్ ప్రపంచము కూడా చిదాకాశమే (చిదాకాశ రూపమగు జీవ చైతన్యమే) జాగ్రత్ ప్రపంచములోని సర్వ పదార్థముల - జీవుల రూపంలో విరాజిల్లుతున్నదని గ్రహించు.

దృష్టియే సృష్టి! దృష్టియే జగత్తు. దృష్టి లేనిచోట ‘సృష్టి’ శబ్దముగాని, అర్థముగాని ఉండవు. దృష్టియే భ్రమ. అదియే సంసారము. అట్టి దృష్టి జీవునకు స్వయంకల్పితమై ఉండగా, “నా పట్ల ఎవరో ఈ సంసారమును (ఈ మాయను కల్పించుచున్నారు” అని ఆక్షేపించటం ఎంతవరకు సమంజసం? దోషం దృష్టిలో పెట్టుకొని - ఊళ్ళు - లోకములు వెతికి వేసారితే ఏం ప్రయోజనం? శ్రీరాముడు : అట్టి భ్రాంతిదృష్టి ఈ జీవునికి తొలిగేది ఎట్లా? అది స్వయం కల్పితమే అయినప్పటికీ అది తొలగటం ఆవశ్యకం కదా!

శ్రీ వసిష్ఠ మహర్షి : ఔను, దృష్టి యొక్క దోషం తొలగటం ఆనంద స్వరూపుడగు ఈ జీవునికి అత్యావశ్యకమే. అయితే…

అ స్వయంభువ ఏవేయం చిన్మాత్రే భాతి సర్గభాః | పరిజ్ఞాతా సతీ సా తు బ్రహ్మైవ భవతి క్షణాత్ ||

బ్రహ్మదేవుడు మొదలుకొని సమస్త జీవులందు ‘దృష్టి భ్రాంతి’ అనేది భాసిస్తూనే ఉన్నది. ఇక అట్టి భ్రాంతి తొలగటమెట్లా అంటావా? ఎప్పుడైతే అట్టి దృశ్యభ్రాంతి "భ్రాంతియే కదా, అసత్తే కదా”…అని తెలియబడుచున్నదో… మరుక్షణం సర్వము బ్రహ్మమే అగుచున్నది.

ఏషైవ త్వపరిజ్ఞాతా భ్రాంతిః మాయేతి కథ్యతే |

జగత్ ఇత్యుచ్యతే అవిద్యా, “దృశ్యమ్” ఇతి ఉపవర్ణ్యతే ॥

అట్టి సృష్టి భ్రాంతి (లేక) దృష్టి భ్రాంతియే!… భ్రాంతి అని ఎఱుగబడుచుండగా… ‘మాయ’

Page:255

అని పౌరాణికులచే పిలువబడుతుంది. ‘జగత్తు’ అని లోకరీతిగా చెప్పబడుతున్నది. ‘అవిద్య’ అని శాస్త్రములచే వర్ణించబడుతోంది. ‘దృశ్యము’ అని (సాంఖ్యులచే) దర్శించబడుతోంది.

చిదాకాశము యొక్క జ్ఞానముచే సమస్త భ్రాంతి తొలగిపోగలదు. అందుకు వేరే ఉపాయమేదీ లేదు. “నాతో సహా ఈ సహజీవులందరు సర్వదా చిదాకాశ స్వరూపులే” … అనునదే చిదాకాశ జ్ఞానమైయున్నది. ఈ ‘దృశ్యము’ అనబడేది వాస్తవానికి “నిజచిత్ స్వభావము” అనుదాని కంటే వేఱుగా లేదు. ఎవరికి ఏది ఎట్లు తెలియబడుచున్నదో … అది వారు తమ అంతరంగోద్దేశపూర్వకంగా అట్లా దర్శించటం చేతనే ఆ రీతిగా తెలియబడుతోందని విజ్ఞులు గమనిస్తూనే ఉన్నారు. చిన్న పిల్లవాడికి చీకటిలో గాలికి కదిలే వృక్షం ‘దయ్యం’ లాగా అనిపించినట్లుగా, ఇక్కడ దృశ్యముగా (అజ్ఞాన ద్రష్టచే) ఎరుగబడుతోంది. అట్టి దృశ్య పిశాచానికి సరి అయిన మందు ఆత్మదృష్టి మాత్రమే! అనగా “సర్వ జీవరాసులను ఆత్మ స్వరూపులుగా దర్శించటం” అందుకు ఔషధం. ”సర్వము ఆత్మలో ఆత్మయే సర్వముగా” దర్శించటం అభ్యసించటమే ఉపాయం!

స్వప్నంలో నిరాకార స్వప్నాకాశంలో సాకారమగు ఇళ్లు - కొండలు కనిపిస్తున్నాయి చూచావా? అట్లాగే, నిరాకారమగు చిదాకాశమున చిదాకాశ చైతన్యము చేత “నేను జీవుడను, నేను రుద్రుడను నేను పర్వతమును, నేను సముద్రమును, నేను విరాట్ పురుషుడను" … అని నామరూప విన్యాసమంతా అనుభవించబడుతోంది. మహా ప్రళయ రూపమగు చిదాకాశమున సాకార రూపమగు జగత్తును కల్పించేవారెవరు? ఒకవేళ ఎవరైనా కల్పించేవారు ఉంటే, “చిదాకాశమునకు అన్యమైనది ఉన్నది”

- - అని అనవలసి వస్తుంది. అట్లా అనటం వేదవాక్కుకే విరుద్ధం. కనుక -

1. చిదాకాశమునందు జగత్తు కల్పించటానికి కారణమే లేదు.

2. కారణమే లేనిచోట కార్యమూ లేదు.

3. కనుక చిదాకాశమే జగత్తుగా (అజ్ఞాన దృష్టికి) అనిపిస్తోంది.

“చిదాకాశంలో జగత్తు ఉండటానికి కారణమే లేదు” అని ఎందుకంటున్నామంటే… చిదాకాశం నిరాకారం. నిరాకార చిదాకాశంలో సాకార జగత్తును ఎవరు కల్పిస్తారు?… అట్లు కల్పించేవారు నిరాకారులా? సాకారులా?… సాకారులైతే వారికి సాకారాన్ని ప్రసాదించిందెవరు? చిదాకాశానికి అన్యమైనదే లేదు కనుక మరొకరెవరో సాకారులు వచ్చి జగత్తు అనే సాకారం కల్పించారనటం యుక్తియుక్తం కాదు.

కాబట్టి… నిరాకార - - నిర్వికార చిదాకాశం అంతటా యథాతథంగానే ఉన్నది - అద్దానికి మార్పు చేర్పులు ఉండజాలవు కనుక! అట్టి నిరాకార చిదాకాశమే సాకారమువలె (జగత్తువలె) అజ్ఞానదృష్టికి అగుపిస్తోంది. సాకారానుభవానికి జగత్ దృష్టి (లేక) సాకారదృష్టియే కారణంగాని,

మరొక సాకారమో నిరాకారమో కాదు.

సృష్టిగా - దృశ్యముగా కనిపించేదంతా వాస్తవానికి సర్వదా నిర్వికార చిదాకాశమే! చిదాకాశము కారణరహితము, అవయవశూన్యము అయివున్నది. అద్దాని యందు (అజ్ఞాన దృష్టిచే) కనిపించే జగత్తు కూడా వాస్తవానికి కారణరహితము, అవయవ శూన్యము అయిన చిదాకాశమే!

Page:256

ఉదాహరణకు… త్రాడులో చీకటి కారణంగా పాము కనిపిస్తోందనుకో (సర్ప రజ్జు భ్రాంతి) ఇక ఆ పామును చూచేవానికి పాము, పాము యొక్క క్రూరమైన పడగ, పాము చారలు, బుసబుసలు, అది కాటువేసినప్పుడు నోటి నుండి వచ్చే నుఱుగు, కాటు చేత గిలగిల తన్నుకొని విషము యొక్క వేదనను అనుభవించటం ఇవన్నీ ఒకదాని వెనుక మరొకటి బాహ్యంలోను మనస్సులోను స్ఫురించి ఆ పామును దర్శించే వ్యక్తికి వణుకు పుట్టుకొస్తుంది.

వాస్తవానికి… ఆ పాముగా కనబడేది సలక్షణంగా త్రాడే కదా! అది జడంగా పడివుండేదే గాని బుసకొట్టి కాటువేసేది కాదుకదా! “సవికారంగా పాముగా కనిపించేది నిర్వికారమగు త్రాడే” అని గ్రహించేవరకు పాము లక్షణాలు పొందబడతాయి, అనిపిస్తాయి. త్రాడుగా గమనించిన తరువాత అంతకుముందు పాముగా కనిపించినదే ఈ త్రాడు. అంతేగాని, ”పాము త్రాడుగా రూపుదిద్దుకొన్నది” అని అనలేం కదా!

అట్లాగే - వాస్తవానికి సర్వము చిదాకాశమే అయివున్నది. అట్టి నిర్వికార చైతన్య రజ్జువులో “నీవు, నేను, దేహము, జన్మ, జీవనము, మరణము, నాది, నీది, రాక, పోక” మొదలైన వాటితో కూడిన ‘జగత్తు’ అనే సర్పము కనిపిస్తోంది.

ఎందుకు కనిపిస్తోంది? ‘అజ్ఞానము’ అనే చీకటిలో జన్మజన్మలుగా నడచిరావటం చేత! ఈ మనస్సు అనేక ఊహ - - అపోహలను ప్రోగుచేసుకుంటూ రావటంచేత! అంతరంగంలో ఎప్పటి నుంచో అభ్యాసవశం చేత రూపుదిద్దుకుని ఉన్న - పరిపోషించుకుంటూ వస్తున్న పాముకు సంబంధిం చిన భావములు చీకటిలో చూచిన త్రాడుపై ఆపాదించబడుతోంది… అంతరంగంలో జన్మజన్మలుగా ఘనీభూతమై ఉన్న “భేదదృష్టి" సంస్కార బలంచేత ఇప్పుడు కనబడుచున్న దృశ్యముపట్ల భ్రాంతిని కలుగజేస్తోంది. అందుకే ‘శాస్త్రము’ అనే ఉపకరణం చేత ‘వివేక జ్ఞానము’ అనే దీపం వెలిగించి, జగత్-స్వరూపాన్ని గమనిస్తే “ఇది నిర్వికార చిదాకాశమే కదా” - అనే రజ్ఞువు సుస్పష్టమై, తద్వారా సర్వ భయములు తొలగి, ‘శాంతి’ అనే చిదాకాశరసాస్వాదన సిద్ధించుటయే ఈ “జగత్తును జయించటం” అంటే!

చూచావా రామచంద్రా! చిదాకాశ స్వరూపుడే అగు ఈ జీవుడు జడునివలె వ్యర్థంగా ఈ సంసారంలో అనేక ఉపాధులతో సంచరిస్తూ నిష్కారణంగా నానావిధ క్లేశాలను కొనితెచ్చుకుంటున్నాడు. శ్రీరాముడు : ఎందుచేత?

శ్రీ వసిష్ఠ మహర్షి : అద్దంలో ప్రతిబింబ రూపంగా అనేక వస్తువులు కనబడునట్లు ఈ జీవుడు తన మనోదర్పణంలో స్వకీయ భావావేశములను జతజేర్చి ’జగత్తు’ను పొందుచున్నాడు. తనయందు తన చేతనే పరికల్పించబడిన జగద్భేదములకు మూలకారణం తన అజ్ఞాన దృష్టియేనని గమనించలేకపోవుచున్నాడు. విచారణ లేకుండా ఉపాధిదృష్టిని కొనసాగించటం చేతనే తన వాస్తవ స్వరూపమేమిటో గాంచుటకు సమర్థుడు కాలేకపోవుచున్నాడు. ఎవరైతే తత్త్వ విచారణ గావించుచూ వస్తారో… అట్టి ధీరుని సమీపమునకు ఆత్మానుభూతి "పరమ పురుషార్థమగు నిజాత్మ జ్ఞానరూపం”

గా తనంతట తానే సమీపించగలదు.

Page:257

ఓ ప్రియ సభికులారా! మీరంతా, విచారణచే జగత్తు నందలి సమస్త పదార్దముల నామరూపములను త్యజించినవారై, అప్పటికీ శేషించి ఉండునట్టి చిన్మాత్ర ప్రకాశమును అవధరించి, అట్టి చిన్మాత్ర ప్రకాశమే ఈ జగత్తు యొక్క వాస్తవరూపమని ఎఱిగినవారై, చైతన్య ఘన స్వరూపులై నిశ్చలంగా ఉండండి.

ఓ ప్రియ స్నేహితులారా! చైతన్యము కంటే భిన్నంగా కనిపించే మాయకములగు ఈ దేహాదులందు ఆసక్తి కలిగి ఉండటం ఏమాత్రం సముచితం కాదని నా మనవి. జలం తన రూపమునే ఆవర్తములుగా (కెరటములాగా) చమత్కారంగా ప్రదర్శించుచున్నట్లు, చైతన్యమే వ్యవహారరూపములను ఆశ్రయించి ఈ జగత్తులను పొందటం జరుగుతోంది.

ఓ రామచంద్రా! కల్పవృక్షం, చింతామణి ఏది చింతనచేస్తే అది ప్రసాదిస్తాయి చూచావా? అట్లాగే చైతన్య రూపుడగు జీవుడు తాను ఏది భావిస్తే అదియే సిద్ధించుకోవటం జరుగుతోంది. ఆతని అభిలషితమును అనుసరించే జగత్తు (లేక దృశ్యము) ఆతనికి ప్రాప్తిస్తోంది. ఈ విధంగా దృష్టి ఒక విషయం నుండి మరల మరొక విషయం వైపు విరామం లేకుండా పొందటమే జగత్

ప్రాప్తి. అయితే విషయము - - విషయముల మధ్య ఏ నిర్వికార - - నిర్విషయ స్థితి ఉన్నదో, నీలంగా అదియే చిదాకాశము యొక్క సామీప్య రూపము. అట్టి నిర్విషయ చిదాకాశమునందు ఈ జగత్తు

ఉన్నది. ఇక ఈ జగత్తు ఏకమా, అనేకమా, నిర్విషయమా, సవిషయమా, ద్వైతమా, అద్వైతమా

- అనే ప్రశ్నలకు తావెక్కడిది? శూన్యమగు ఆకాశము నీలంగా అగుపిస్తున్నట్లు… అవయవ వర్జితము, దృశ్యరహితము, అనంతము, ప్రకాశపూర్ణము అగు చైతన్యము యొక్క నిర్మలకాంతియే జగత్తు రూపంగా స్ఫురిస్తోంది.

కాబట్టి రామచంద్రా! చిదాకాశంలో ‘సృష్టి’ అనేది ఉత్పన్నమవటానికి మరొక కారణమంటూ ఏదీ లేదు. కనుక స్వప్నంలో కనిపించే దృశ్యంలాగానే ఈ జాగ్రత్ నందలి దృశ్యము కూడా ఆద్యస్వరూపమగు చైతన్యమే అయివున్నది. నిర్మల చైతన్యమునకు అన్యంగా జగత్తు అనబడేది అణుమాత్రంగా కూడా లేదు.

1. దృశ్యమును నమ్మి ఉండటం వ్యర్థమే!

శ్రీ వసిష్ఠ మహర్షి : ఓ ప్రియ రామచంద్రా | విషయ వర్జితము, చిన్మయము అగు నీ స్వరూపమే ఈ ప్రపంచమున నలుమూలలా భాసించుచున్నదయ్యా! జీవుని స్వస్వరూపమే ఆతనిచే గ్రహించబడే జగత్తు. కనుక ఇక్కడ కనిపించే …

“”“చేతనము” “చేత్యము” (ప్రకాశింపజేసేది(ప్రకాశనము - (ప్రకాశ్యముతెలుసుకొనేది) తెలుసుకోవటం) తెలియబడేది)

Page:258

ఈ మూడు కూడా (త్రిపుటి) శుద్ధ చిదాత్మరూపమే అయి ఉన్నాయి. చిదాత్మరూపము మార్పు చేర్పులు చెందేది కాదు. కనుక జీవన - మరణములు, ఆ రెండింటి మధ్య కనిపించే జాగ్రత్ - స్వప్న - సుషుప్తులు, వాటి వాటి యందు కనిపించే అనేక విషయ పరంపరలు - ఇవన్నీ కూడా ఎప్పుడో గతించిపోయిన వాటివలె స్వప్న తుల్యములు మాత్రమే.

అతో జీవన్నపి మృత ఇవ సర్వో పతిష్ఠతే

అసావహం చ త్వం చేతి జీవన్తో _ పి మృతా ఇవ ! ఈ దృశ్యము నిశ్చల-నిర్వికల్ప చైతన్యము యొక్క రూపమే కాబట్టి ఇదంతా శాంతైశ్వర్య మయమే! నేను, నీవు, ఈ సభికులు - అందరూ కూడా - జీవించి ఉన్నప్పటికీ ఈ సర్వ వ్యవహారములకు అతీత స్వరూపులమే, (లేక) మరణించిన వారమే అగుదుము. ఎందుకంటే జీవమునకు సంబంధించినవారమైనట్టి మన స్వస్వరూపము కాలమునకే సాక్షి అయివున్నది. మనం స్థితి పొంది ఉన్నప్పటికీ, మన స్వస్వరూపం స్థితి - గతుల సాక్షి స్వరూపమే కాబట్టి, (సర్వ సంబంధముల దృష్ట్యా మన స్వరూపం సర్వదా అతీతమైనదే కాబట్టి) మనమంతా “జీవించుచూ మరణించినవారమే అగుచున్నాము” …అని ఇక్కడ చమత్కారంగా చెప్పుచున్నాను. ఓ రామచంద్రా! ఈ సమస్త పదార్థములు, స్థావర జంగమ జీవ రూపధారులు, కాష్ఠమగు మౌనరూపాత్మ స్వరూపులే. ఎవరమూ జగత్ పరిమిత రూపులం కానేకాదు. బాల్యం వార్ధక్య సమయానికి స్వప్నసదృశం అయినట్లే జ్ఞానదృష్టి సంతరించుకున్న వానికి వర్తమానము కూడా స్వప్న మాత్రంగా ఎఱుగబడుచున్నది. చూచావా! రామచంద్రా! ఈ కనబడే స్థావర జంగమాత్మకమగు సమస్త పదార్థములు పైకి వ్యవహారయుక్తమై కనిపిస్తున్నప్పటికీ - అంతయూ నిర్లిప్త చిదాకాశరూపమే అయివుండటం చేత, - ఇవన్నీ కూడా మృతుని దేహము వలె, కట్టెపుల్లవలె (కాష్ఠమువలె) అత్యంత మౌనము వహించియే ఉన్నాయి. ఇవన్నీ ఆకాశమువలె సర్వదా నిరాకారములే అయివుండి సాకారమువలె కనిపిస్తున్నాయి. ఆకాశము వాస్తవానికి శూన్యరూపమే అయివుండి నీలత్వంగా కనిపిస్తోంది కదా! అట్టి నీలత్వము మిథ్యయే కదా! ఆకాశమున నీలత్వమనేది అసలు ఎట్లా ఉండగలదు చెప్పు? అక్కడ నీలపు రంగుగల పదార్థమేదీ లేదు కదా! అట్లాగే ఈ జీవులయందు, పదార్థాదులయందు, బాహ్యమందు కనిపించే వ్యవహారత్వము, గుణాదుల సంరంభము, కర్మఫలానుభవ వ్యవహారములు - ఇవన్నీ జీవుని పట్ల కనిపించటమనేది శూన్యాకాశంలో కనిపించే నీలత్వమువలె భ్రమ మాత్రమే! వాస్తవానికి ప్రతి జీవుడు ”పరమశాంతము, కాష్ఠమౌనము, శవ నిశ్చలము, ఆకాశమువలె నిరాకారము” ఇవన్నీ తన స్వభావమే అయివున్న చిదాకాశ రూపుడే అయివున్నట్లు ఆత్మీదృష్టికి సుస్పష్టమే! అట్టి శాంతి, మౌన, నిశ్చల, నిరాకార స్వరూపమును సర్వజీవులపట్ల దర్శిస్తూ ఆస్వాదిస్తూ ఉండు. అంతేగాని మిథ్యయగు ఈ గుణాదులు, వ్యవహారాదులు చూచి భ్రమ చెందవద్దు.

శ్రీరాముడు : స్వామీ! దృశ్య జగత్తులో సుఖ-దుఃఖాలు, మాన-అవమానాలు, జన్మ-మృత్యువులు, మంచి-చెడులు, కార్య సంరంభములు కలిగివుండి జీవులంతా సంచారాలు చేస్తున్నారు కదా! అట్టి

Page:259

ఈ జగత్తు - - ఇందలి జీవులంతా కూడా, (మరియు) సర్వ పదార్థములతో సహా - “శాంత - - మౌన

. నిశ్చల - నిరాకార” స్వరూపమని ఎట్లా సిద్ధాంతీకరిస్తున్నారు?

శ్రీ వసిష్ఠ మహర్షి : ఈ రెండు సిద్ధాంత వాక్యములను గమనించు.

1. చిదాకాశము సర్వదా మార్పు - - చేర్పులు లేనిదై, నిర్వికారమై, పరమశాంతమై, కాష్ఠ (కొయ్యవలె) మౌనము వహించియున్నదై, పరమ నిశ్చల స్వరూపమై, గుణాదులచేత గాని -

వ్యవహారాదులచేతగాని - కార్యక్రమ సంరంభములచేతగాని స్పృశించబడనిదై ఉన్నది.

1. ఈ జగత్తంతా కూడా ఇందలి సర్వజీవుల - పదార్థములతో సహా సర్వదా చిదాకాశ స్వరూపమే అయివున్నది.

“నేను నిర్వికల్ప చిదాకాశ స్వరూపుడనే“ - అని గ్రహించినవానికి జగత్తు యొక్క పరమశాంత - చిదాకాశ స్వరూపం అత్యంత సుస్పష్టంగా అనుభూతమౌతుంది. (లేదా) “ఈ జగత్తు వస్తుతః సర్వదా నిశ్చల చిదాకాశ స్వరూపమే” - - అని అనుభూత మొనర్చుకొనిన వానికి స్వకీయ నిర్లిప్త మహామౌన చిదాకాశ స్వరూపము అనుభవ సిద్దమౌతుంది. ఈ రెండూ ఒకదానిచే మరొకటి, ఒకదాని వెనుక మరొకటి స్వయంగా దృష్టియొక్క పవిత్రతచే ఒనగూడుచున్నాయి.

ఇక ఈ జగత్తులో దృష్టికి కనిపించే చంచలత్వము, ద్వంద్వత్వము, వ్యవహారత్వము సుఖదుః ఖాలు, సంచిత ఆగాములు మొదలైన దృశ్య సంరంభమంతా ఎటువంటిదంటే… నిరాకారము, శూన్యము అగు ఆకాశము కేశాకారములు (వెంట్రుకల వలె గీత లేవో ఉన్నట్లు, ముత్యపు మెరుపులు) ఉన్నట్లు అగుపించటం వంటిది.

సర్వదా నిశ్చల - నిరాకార స్వరూపమే అయిన జలంలో తరంగాది ఆకార - సంరంభములు కనిపించటం వంటిది. కాబట్టి రామచంద్రా! బాహ్యమున జీవులలో కనిపించే వ్యవహార సంరంభమంతా "ఇది మిథ్యయే కదా!”… అని ఒకానొక గుణాతీత - వ్యవహారాతీతమైన దృష్టిని పెంపొందించుకున్నవాడవై “ఈ జనులు, ఈ జగత్తు పరమశాంతమగు చిదాకాశమే”… అను దర్శనమును ప్రవృద్ధపరచుకో.

తథైవ అస్మిన్ జగత్ నామ్ని చిత్వ్యోమ్ని కచనే చితే ॥ అనుభూతేపి నిఃశూన్యే కాస్థా? అస్థాభావ కశ్చ కః ॥

ఈ దృశ్య జగత్తు కంటికి కనిపిస్తున్నప్పటికీ వాస్తవానికి ఇందులో వస్తుత్వము లేదు. ఆకాశంలో భ్రమచే ముత్యములు కనిపించవచ్చుగాక! అది నిజమా? కాదు. ఈ కనబడేదంతా చిదాకాశం యొక్క స్ఫురణరూపం మాత్రమే! అనగా చిదాకాశ స్వరూపుడగు జీవుని యొక్క స్వకీయ స్ఫురణచేత ఇది ఇట్లు స్ఫురిస్తోంది. స్ఫురణ మాత్ర రూపమై, వాస్తవానికి సర్వదా శూన్యరూపమే అయి ఉన్న ఈ జగత్తులో ఏ ఒక్కదానియందైనా భోగాసక్తి ఎందుకు? ఉండవలసిన పని ఏమున్నది? భోగాసక్తిని కలుగజేసే పదార్థాలేమి ఉన్నాయి?

ఓ చిదాకాశామృత స్వరూపులగు సహోదర జనులారా! నా ఈ వాక్యాలు జాగరూకులై వినండి. చిద్రూపం (స్ఫురణ రూపం) అనే బాలుని యొక్క… కల్పనా జాలమే - - ఈ జగత్తు!

Page:260

ఇందులో కనిపించే పదార్థజాలమంతా, ఈ పృథ్వి మొదలైన వాటితో సహా “శూన్యరూపము, నిరర్థకము, మిథ్యాభూతము, భ్రాంతి మాత్రము” అయివున్నదని మహాశయులగు మహనీయులు మనకు గుర్తు చేస్తున్నారు సుమా! అట్టి స్వప్న తుల్య - భ్రాంతి రూప జగత్తులో "ఇది నాది ! అది నేను!” …. ఇత్యాది రూపంలో ఆసక్తి ఎందుకో చెప్పండి? అజ్ఞానియొక్క కల్పన అజ్ఞానికే రుచిస్తుంది. కాబట్టి అజ్ఞానమే అట్టి ఆసక్తికి మూలమగుచున్నదని గమనించండి.

ఎవరైనా “నాకు బంగారం కావాలి” …. అని అనుకుంటే సువర్ణ ఖనిజ ఖండాన్ని తెచ్చి అద్దానిని ప్రక్షాళనం చేస్తే (పుటం వేయటం మొదలైనవి చేస్తే) ధగధగా మెరిసే బంగారం లభిస్తుంది. అలాకాకుండా బొగ్గు ముక్కను తెచ్చి పుటం వేస్తే బంగారం లభిస్తుందా? లభించదుకదా! ఆ ప్రయత్నమంతా వ్యర్థమే కదా! అట్లాగే, స్వభావ సిద్ధమైన ఆనందమును కోరుకొనేవాడు ‘వైరాగ్యము’ మొదలైన సాధనలతో దృష్టిని పవిత్రం చేసుకోవాలి. అప్పుడు ఆత్మానందరూపమైన అవిచ్ఛిన్నానందం లభిస్తుంది. అట్టి సాధనలను వదలి “నాకు అవి కావాలి, ఇవి కావాలి"… అని అసత్ పదార్థ లాభం గురించి విచారించి జీవితమంతా అసత్ పదార్థములను ప్రోగుచేసి వాటినన్నిటినీ ఒకచోట పెట్టడం కొరకై జీవితమును వెచ్చించి, తద్వారా అవిచ్చిన్నమైన ఆనందం సంపాదించాలంటే అది లభిస్తుందా? వాస్తవమైన ఆనందం లభించకపోగా… ‘జీవితము’ అనే మహత్తర అవకాశం వ్యర్థమైపోవటం లేదా? ఏ జగత్తెతే చిదాకాశంలో స్ఫురింపజేయటానికి చిదాకాశము కంటే అన్యమైన కారణమే లభించటం లేదో… అట్టి అకారణమాత్రమగు జగత్తు ఎప్పుడు ఉత్పన్నమైనట్లు? ఇప్పుడు ఎక్కడ ఉన్నట్లు? ఎక్కడా లేదు… దృష్టిలో తప్పించి!

అజాతేన, అసతార్థేన భేన వ్యవహరన్తియే |

మూఢా మృతమజాతం వా తనయం పాలయన్తి తే ||

ఒకామెకు పిల్లలంటే ఇష్టం. ఎంతోకాలంగా ఆమెకు సంతానమే కలుగక ఒకప్పుడు మతి స్తిమితం తప్పింది. ఆమె ఒక కొయ్యబొమ్మను తీసుకొని “ఇది నా పాపాయి. దీనికి లాలిపోస్తాను. పాలు త్రాగిస్తాను, బజ్జో పెడతాను” …అని బొమ్మను చంకన పెట్టుకొని ఇంటింటికి తిరుగుతూ “ఇది నా బిడ్డ” అని చూపుతూ మురిసిపోతుందనుకో! అప్పుడు ఏం అంటాం? “అయ్యో! ఈమె పిచ్చిది” అంటాం కదా!

మరొకామెకు లేకలేక కలిగిన ఏకైక కుమారుడు మరణించినప్పుడు ఒక కొయ్యచెక్కను ధరించి “ఈతడే నా కుమారుడు. ఈతనికి మధుర పానీయాలు తాగిద్దాం రండి” … అని అందరినీ పిలుస్తుంటే ఏమంటారు? అట్లాగే,

“మొదలే ఉత్పన్నము కానట్టి - - అసద్రూపములైనట్టి - శూన్యరూపములైనట్టి" - ఈ జగత్ పదార్థముల వెంటబడి దుఃఖ - శోకాది శ్రమలు కొనితెచ్చుకొనే వారిని చూచి విజ్ఞులు “ఈతడు మరణించిన శిశువు కొరకై వీథిలో తినుబండారములను వెతికే పిచ్చి తల్లి వంటివాడు” …అని భావిస్తున్నారు.

Page:261

ఎక్కడ పృథివి? ఎక్కడ పదార్థము? ఏది నాది? ఏది నేను? ఇవన్నీ ఎక్కడ పుట్టాయి? ఎక్కడి నుండి ఇక్కడికి వచ్చాయి? ఎటు పోనున్నాయి? ఈ ఇల్లు - వాకిలి - దేహము ఎవరివి? ఓ ప్రియ జనులారా! ఇదంతా కూడా - “చిదాకాశమే తనయందు ఈ జగత్ వస్తుజాలం రూపంలో స్పురిస్తోంది” - - అని గమనించ ప్రార్థన!

ఎవరి చిత్తమైతే కార్యము - కారణము అను వ్యాకులత్వము పొందియున్నదో, - అట్టి చిత్తము గలవారి దృష్టికి మాత్రమే ఇక్కడి పదార్థజాలం సత్యమైనట్లు, నిత్యమైనట్లు ’భ్రమ’ కారణంగా అనిపిస్తోంది. అట్టి పసిబిడ్డలు చెప్పే మాటలకు ప్రయోజనమేమున్నది చెప్పు?

స్వప్నంలో పృథివి - ఆకాశం మొదలైనవి లేకుండానే కనిపించే (అనుభూతమగుచున్న) జగత్తూ, ఈ జాగ్రత్లో పృథివి - ఆకాశం మొదలైన వాటితో కూడుకొని కనిపిస్తున్న జగత్తూ… ఈ రెండూ కూడా చిదాకాశ రూపములే అయివున్నాయి. స్వప్నంలో కనిపించే ‘చిత్’ అనే మణియే ఈ జాగ్రత్లో కూడా అట్టివేయగు ‘అనుభవములు’ అనే కిరణ పుంజములతో ప్రకాశిస్తోంది.

కనుక రామచంద్రా! స్వానుభవమే రూపంగా గల చిదాకాశము యొక్క నిరాకార రూపమే ఈ జగత్తు (లేక) ఈ దృశ్యము.

అట్టి నిరాకార దృశ్యము ‘భూమి - ఆకాశం’ మొదలైన కల్పితమైన నామములతో ఇక్కడ భాసిస్తోంది. ’నిరాకార చిదాకాశ స్వరూపుడగు ఓ రామచంద్రా! నీ చిత్ వైభవము యొక్క ఒకానొక కిరణ పుంజమే ఈ నిరాకార దృశ్యము. నీవే ఇద్దాని స్థానము. ప్రాభవము, మొదలు, మధ్య, అంతము - అంతా కూడా! ప్రతి జీవుని స్వస్వరూప వైభవం ఇట్టిదేనని నీ ద్వారా అందరికీ గుర్తుచేస్తున్నాను.